T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
240 
alınması  şeklinde  bir  ilişki  mevcut  değildir;  aksine  karşılıklı  edimlerin  bütünlüğü 
esastır
89
.  
Para  swap  sözleşmesinin  başlangıcında  ve  sonunda  gerçekleştirilecek 
ödemelerin miktarı, taraflar arasında serbestçe kararlaştırılmaktadır. Bununla birlikte 
swap  sözleşmesinin  temelinde  bir  başka  finansal  işlemin  bulunması  durumunda, 
kural  olarak  ödeme  miktarları  ile  taraflardan  her  birinin  temeldeki  finansal 
işlemlerden  kaynaklanan  yükümlülüklerinin  miktarları  arasında  bir  uygunluk 
sağlanmasına çalışılır
90
. Para swap sözleşmesi sebebiyle ifası gereken ödemeler, para 
swap  sözleşmesinin  tarafları  arasında  gerçekleşmekte  ve  hiçbir  şekilde  tarafların 
temeldeki  finansal  işlemden  kaynaklanan  yükümlülüklerinin  ifası  anlamına 
gelmemektedir. Bu sebeple taraflar arasındaki ilişkinin hukuki açıdan borcun ya da 
ifanın yüklenilmesi şeklinde nitelendirilmesi mümkün değildir
91
. 
Sözleşmenin  kuruluşu  esnasında  taraflar  arasında  kararlaştırılan  döviz  kuru, 
sözleşmenin 
sonunda 
gerçekleştirilecek 
kapanış 
ödemesinin 
miktarının 
hesaplanmasında da esas alınacak olan kurdur
92
. Geçerli döviz kurunun sözleşmenin 
kuruluşu  sırasında  tespit  edilmiş  olması,  tarafların  sözleşme  süresi  ne  kadar  uzun 
olursa olsun döviz kuru riskine karşı korunmalarını sağlamaktadır
93
.  
Para  swap  sözleşmesi  gereğince  yapılan  açılış  ve  kapanış  ödemelerinde  söz 
konusu  olan  ve  faiz  oranı  swap  sözleşmesine  nazaran  özellik  arz  eden  bir  husus, 
karşılıklı ödeme yükümlülüklerinin takas yoluyla sona erdirilmelerinin mümkün olup 
olmadığı  meselesidir.  Faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  karşılıklı  olarak  ifası  gereken 
                                                 
89
 WEBER, 310; GOOCH/KLEIN, 52. 
90
 GOOCH/KLEIN, 5. 
91
 Bu  hususta faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  hukuki niteliği  bahsinde  yapılan açıklamalar  para swap 
sözleşmesi için de geçerlidir. Bkz. §8, II, B, 1, d. 
92
 HAPPE, 14; PETERS, 11. 
93
 HAPPE, 14; AKGÜÇ, 707; FETTAHOĞLU, 19. 

---

 
241 
ödemeler  aynı  para  cinsinden  olduklarından,  tarafların  ödeme  yükümlülüklerinin 
takas yoluyla sona erdirilmesi mümkündür
94
. Buna karşılık para swap sözleşmesinde, 
karşılıklı  ödeme  yükümlülüklerinin  takas  suretiyle  sona  erdirilmesinin  önünde  iki 
engel  bulunmaktadır.  Bunlardan  birincisi  para  swap  sözleşmesinin  kurulmasında 
etkili  olan  iktisadi  mülahazalardır.  Gerçekten  para  swap  sözleşmesinin  tarafları, 
böyle bir sözleşme ile ödenmesi gereken miktarların sözleşmede kararlaştırılan para 
birimi  ile  ifasını  amaçlamaktadırlar.  Başka  bir  ifadeyle  burada  taraflar  açısından 
önem  taşıyan  husus,  ifanın  önceden  tespit  edilmiş  olan  para  cinsinden 
gerçekleştirilmesidir
95
.  Bu  sebeple  karşılıklı  yükümlülüklerin  takas  yoluyla  sona 
erdirilmesi,  tarafların iktisadi  amaçları  doğrultusunda  şekillenen  iradelerine  ve  aynı 
zamanda para swap sözleşmesinin mahiyetine de uygun düşmeyecektir
96
. Para swap 
sözleşmesinde  takas  imkanını  ortadan  kaldıran  ikinci  engel,  tarafların  ödeme 
yükümlülüklerinin,  aynen  ödeme  (efektif)  kaydıyla,  farklı  para  birimleri  cinsinden 
belirlenmiş olmalarıdır. Sözleşmedeki aynen ödeme kaydı sebebiyle takas için varlığı 
gereken “aynı cinsten olma” şartı gerçekleşmemekte ve böylece karşılıklı alacak ve 
borçlar aynı tarihte muaccel olsalar bile, bunların takas yoluyla sona erdirilebilmesi 
mümkün olamamaktadır
97
. 
                                                 
94
 LORETAN, 25; HAPPE, 19; TUCKER, 587; AMMANN, 80. 
95
 Zira  para swap sözleşmesinde taraflar,  maliyetin düşürülmesi  ya da  bir  takım  yasal  sınırlamaların 
aşılması  amacıyla,  ihtiyaç  duydukları  para  birimi  yerine  daha  uygun  koşullarla  temin  edebilecekleri 
para  biriminden  kaynak  temin  etmektedirler  (CHAMBERS,  132;  JACKSON,  3210;  JOHNSON, 
954; LINDHOLM, 81). 
96
 GOOCH/KLEIN, 51; LORETAN, 27; AMMANN, 80. 
97
 Borcun takas suretiyle sona erdirilebilmesi için aranan şartlar, olumlu ve olumsuz şartlar olarak iki 
gruba ayrılmaktadır. Olumlu şartlar takas edilecek alacakların karşılıklı olması, alacakların konusunun 
aynı  cinsten  olması,  muacceliyet  ve  takas  alacağının  dava  edilebilirliğidir.  Olumsuz  şart  ise  takasın 
sözleşme veya kanun hükmü ile engellenmemiş olması gereğidir. Takasın söz konusu olabilmesi, bu 
ş
artların  birlikte  mevcudiyetini  gerektirir  (ARAL,  Takas,  17  vd.;  ARSEBÜK,  914;  TUNÇOMAĞ, 
703  vd.).  Para  borçlarında,  tarafların  birbirlerine  karşı  borçlu  oldukları  para  biriminin  aynı  olması 
halinde, takas için gereken şartlardan “alacakların konusunun aynı cinsten olması” şartı gerçekleşmiş 
olur (ARAL, Takas, 30). Yabancı para borcunun, efektif kaydını içermediği takdirde, milli para borcu 
ile takas edilebileceği kabul edilmektedir (EREN, 1228; OĞUZMAN/ÖZ, 455). Ancak bu durumda, 

---

 
242 
Özellikle  bir  çerçeve  sözleşmenin  mevcut  olması  halinde,  ödemelerin 
münferit  sözleşmeye  ilişkin  teyit  belgesinde  veya  münferit  işlemlerin  tamamı  için 
geçerli  olmak  üzere  çerçeve  sözleşmenin  ekinde  belirtilen  hesaplar  üzerinde 
gerçekleştirilmesi esası para swap sözleşmeleri için de geçerlidir
98
. 
2.
  Dönemsel Swap Ödemelerinin  fası Yükümlülüğü 
Para  swap  sözleşmesi,  sözleşme  süresinin  başlangıcında  ve  sonunda 
gerçekleştirilecek iki karşılıklı ödeme yükümlülüğünün (açılış ve kapanış ödemeleri) 
yanısıra,  sözleşme  süresi  boyunca,  önceden  belirlenen  vadelerde  ifası  gereken 
dönemsel ödemeleri de içermektedir. Tarafların dönemsel ödeme yükümlülüklerinin 
miktarlarının hesaplanmasında esas alınan ölçütlere göre sözleşme, saf para swapı ve 
karma para swapı olmak üzere iki farklı şekilde ortaya çıkabilir
99
.  
Tarafların  para  swap  sözleşmesinden  kaynaklanan  dönemsel  ödeme 
yükümlülüklerinin  miktar  itibarıyla  belirlenmesinde  uygulanacak  yöntem, 
yükümlülüğün  sabit  ödeme  yükümlülüğü  mü  yoksa  değişken  ödeme  yükümlülüğü 
mü  olduğuna  göre  farklılık  arz  eder
100
.  Sabit  ödeme  yükümlülüğünün  miktarı, 
sözleşmede  kesin  bir  meblağ  gösterilmek  suretiyle  tespit  edilmiş  olabilir.  Bu 
durumda sabit meblağ ödeyicisinin yükümlülüğünün miktarını belirlemek için ayrıca 
bir  işlem  yapılmasına  gerek  kalmaksızın,  sözleşmede  belirtilmiş  olan  rakam  esas 
alınır.  Taraflar  sözleşmede  miktarın  kesin  olarak  belirtilmesi  yoluna 
                                                                                                                                        
kanun  dilerse  ödemeyi  Türk  parasıyla  yapma  yetkisini  ona  tanımış  olduğundan,  takas  imkanının 
sadece  yabancı  para  borçlusuna  tanınması  gerektiği  söylenmiştir  (OĞUZMAN/ÖZ,  455).  Efektif 
kaydı  içeren  yabancı  para  borcu  ile  milli  para  borcunun  birbiriyle  takası  ise  tartışmalıdır  (EREN, 
1227). Efektif ödeme kaydı içeren yabancı para borcu ile Türk parası ödeme borcunun tek taraflı bir 
beyanla takas edilememesi gerektiği yolunda bkz. OĞUZMAN/ÖZ, 455. 
98
  GOOCH/KLEIN,  53.  Kaydi  para  ile  ödeme  yönteminin  faiz  oranı  swap  sözleşmesindeki 
uygulaması için bkz. §10, I, A, 1, e. 
99
 Bkz. §5, III, B. 
100
 LORETAN, 118. 

---