Suv resurslari, havza tamoyili, irrigasiya tizim boshqarmalari, suv iste’molchilari uyushmalari, sig’imlilik, qaytimlilik, sug’orish usullari

Yomg’irlatib sug’orish usulida suv maxsus mexanizmlar yordamida ekin maydoniga yomg’ir shaklida purkaladi va tuproqqa shimiladi. Bunda faqat tuproq emas, balki o’simliklarning ustki qismi ham namlanadi. Egatlab sug’orishga nisbatan mehnat unumdorligi 3-4 barobarga oshadi, 15-20 foiz suv tejaladi. Sug’orish me’yori o’rtacha 700-800 m³/gani tashkil qiladi va bitta agregat bir kunda 10-13 gektar ekin maydonini sug’ora oladi. Bu usul sug’orish ishlarini mexanizasiyalash va avtomatlashtirishdan tashqari tez-tez kam – hajmda sug’orish, qiyin mikrorelyefni suv bilan ta’minlash, hosildor qatlam chuqurligini kerakli miqdorda namlash imkonini beradi. Afzalligi – yerdan va suvdan foydalanish koeffisiyenti yuqori bo’lib, mikroiqlimni yaxshilaydi.
Tuproq ichidan sug’orish usulida suv tuproq ustidan emas, balki ichidan o’rnatilgan quvurlar orqali tuproqning hosildor qatlamiga yetkazib beriladi. Hosildor qatlamning namlanishi asosan tuproqning so’rish kuchi hisobiga sodir bo’ladi. Tuproq kapillyarlar orqali namlanadi. Bu usulni sho’r bosgan tuproqlarda tadbiq qilib bo’lmaydi. Afzalligi – suv bug’lanib isrof bo’lmaydi.
Tomchilatib sug’orish usulida suv tuproqqa maxsus quvurlar hamda ularga o’rnatilgan tomchilatgichlar yordamida tomchi holida to’g’ridan-to’g’ri har bir o’simlikning ildiziga yetkazib beriladi. Afzalligi – suv o’simliklarning hosildor qatlamida uzluksiz mo’tadil namlik, havo, ozuqa va tuz rejimlarini vujudga keltiradi, suv ekin ildiziga to’g’ridan-to’g’ri beriladi.
Sizot suvlari sathini ko’tarib (subirrigasiya) sug’orish usulida sun’iy ravishda sizot suvlarining sathi ko’tarilib (kollektor va zovur tarmoqlarini yopib qo’yish bilan), tuproqning so’rish kuchi hisobiga hosildor qatlam namlanadi. Afzalligi – suv tejaladi, bug’lanib isrof bo’lmaydi.
Tuman hosil qilib sug’orish usulida esa suv maxsus nasoslar yordamida quvurlar orqali bosim bilan ekin maydoniga tuman holatida parchalab beriladi. Bu usul asosan yerning mikro ob-havo sharoitini yaxshilash maqsadida ishlatiladi. Afzalligi – yuqori havo harorati me’yoriga keltirilishi evaziga suv tejaladi.
Sug’orishning biror usulini tanlashda har bir maydonning xo’jalik va texnikaviy talablari, shuningdek, iqlim, topografik va tuproq sharoitlari hisobga olinishi maqsadga muvofiq.
Sug’orishning har bir usuli o’ziga xos bo’lgan boshqariladigan sug’orish tarmoqlari tuzilishi va tegishli sug’orish texnikasi bilan, ya’ni sug’orish uchun beriladigan suvni sug’orish tarmog’idagi oqim holatidan sug’oriladigan dalalar tuprog’i namligiga va bu suvni o’simliklarga uzatish usullari bilan xarakterlanadi. Shuni alohida qayd etib o’tish kerakki, sug’orish usulini to’g’ri tanlash va sug’orish texnikasini to’g’ri hal qilish yerlardan samarali foydalanishda katta ahamiyatga ega.