«Strategiya» tushunchasi ikki qismdan iborat (grekcha «Strategia») – stratos -
qo‘shin, ago- olib bormoq, ya’ni masalan, kelib chiqishi bo‘yicha harbiy atama
hisoblanadi.
Agar, «strategiya»
tushunchasini, fuqarolik muhitida qo‘llanilsa,
strategiya,
avvalo uzoq muddatli rejalashtirish va mavjud bo‘lgan ahvolni saqlash, maqsadga
muvofiq bo‘lsa yoki maqsadli ko‘rsatmalarga muvofiq aniqlanadigan, u yoki bu
sohada tub o‘zgarishlarga erishishga yo‘naltirilgan ish
- harakatlanish dasturini
ifodalaydi.
«Strategiya» atamasi turli iqtisodiy tizimlarda turlicha tushuniladi. Strategik
ko‘rsatmalarning qat’iylik darajasi bir xil tushunilmaydi. Mikmilan, uning yapon
variantini shunday ta’riflab yozadi: « bu yerda strategiya, puxtalik bilan o‘ylangan,
A va V ga va so‘ngra Strategik ga o‘tishga ijozat beradigan qoidalar yig‘indisi va
bajariladigan ish tartibi o‘zaro mantiqan bog‘liqligini mutlaqo bildirmaydi».
Yaponiyada,
strategiya deganda, amaliy boshqaruv tizimlari chegarasi
tashqarisida ro‘y beradigan voqealarga tayyor turish tushuniladi. Ushbu mazmunda
strategiya, mustahkam turgan fikrlardan, u yoki bu chetga chiqishlar mavjudligi,
noaniq sharoitda harakatning umumiy mo‘ljallarini ishlab chiqadi.
Innovatsion strategiya, umumiy iqtisodiy strategiyada dvigatel rolini
o‘ynaydi. Innovatsion strategiya o‘rni, kompleks strategiya tuzilishini tahlil qilish
jarayonida aniq ko‘rsatilgan bo‘lishi mumkin. Takror ishlab chiqarish jarayonining
alohida qismlari uchun, substrategiyada kompleks strategiyani dekomponovkalash
mumkin. Dekomponovkalash, gorizontal va vertikal qirqimlarda bajarilgan bo‘lishi
mumkin. Gorizontal qirqim:
ishlab chiqarish dasturlarining rivojlanish substrategiyasi;
ishlab chiqarish-texnik bazalarining rivojlanish substrategiyasi;
boshqaruv tizimlarining rivojlanish substrategiyasi.
Vertikal qirqim, iqtisodiy tizimlarning bo‘g‘inlari
va elementlari uchun
strategiyani ishlab chiqishni ko‘zda tutadi (korxona uchun strategiya - bo‘linmalar
va tarkibiy birliklarning rivojlanishi; tarmoqlar uchun alohida ishlab chiqarish).
Butun bir integratsiya sifatida ko‘rib chiqilayotgan kompleks strategiya
umumiy va ishchan strategiyaga bo‘linadi.
Umumiy strategiya tashkilot maqsadiga erishishga mo‘ljal olib, tashqi va
ichki o‘zgarishlarga ta’sirlanish vositasi bo‘ladi (faoliyat yo‘nalishini tanlash,
masalan, manbalardan foydalanish, bozordagi muomala, tutashish, muvaffaqiyat va
hokazo).
Umumiy strategiyani amalga oshirish vositalari: narx, kredit, mollarni sotish,
reklamalar, mutaxassislar va hokazo kichik strategiyani
ifodalovchi ishchan
strategiya, alohida kichik strategiyadan iboratdir.
Ishlab chiqarish omillari rivojlanishining har bir substrategiyasi omillarning
o‘zaro ta’siri va mahsulot rivojlanish substrategiyasiga tegishli bo‘lgan, ilmiy-
texnik innovatsiya elementlarini o‘z ichiga oladi. Shunday qilib,
innovatsion
strategiya, ishlab chiqarish umumiy maqsadlarini va umumiy strategiyaning kichik
tizimlarini amalga oshirish strategiyasidan iboratdir. Innovatsion strategiya ishchan
strategiya bilan chambarchas bog‘langan. Xullas, bir tomondan, innovatsion
siyosat, aniq moliya –iqtisodiy vositalar (ishchan kichik strategiya) sohasida
tegishli
yordamni talab qilsa, boshqa tomondan esa, ularning o‘zi tomonidan
berilayotgan imkoniyatlari ma’lum darajada aniqlanadi.
Strategiyaning vertikal qirqimi ular makro-mezo (regional) va mikrodarajada
ko‘rib chiqilishini ko‘zda tutadi.
Makro strategiya ba’zan
markaziy deb atalsa, mikro strategiya esa ins-
titutsional, deb ataladi.