Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi –
Refik TURAN
568
yerli dillerin yanında fakat onlardan daha yaygın bir şekilde kullanılmasına yol açmıştır. XIII. asırda Türk
dilli göçebelerin güçlü bir dalga halinde Azerbaycan’a gelmesi ise Azeri, Aran ve başka dilleri baskı
altına alarak “Azerbaycan dili”nin tamamen üstünlük kurmasına ortam yaratmıştır. Bu dilin kolaylığı ve
sadeliği ortak dil haline gelmesinde etkili olmuştur. Bu gelişmeler üzerine “Azeri dili” giderek önemini
yitirmiş ve Moğol hâkimiyetinin sonuna doğru bu terimin kendisi bile ortadan kalkmıştır.
Ancak
günümüzde Güney Azerbaycan’ın bazı köylerinde “Azeri dili” konuşulmaktadır (Hüseynov vd., 1958:
188).
Bu araştırmanın amacı Sovyet resmi tarih yaklaşımının bir yansıması olarak Sovyet döneminde, 1960
-
1990 yılları arasında Azerbaycan’da okutulan tarih ders kitaplarında Azerbaycan halkının etnik kökenine
ve diline olan yaklaşımı ortaya koymaktır. Araştırmada yazılı bir materyal olan ders kitapları üzerinde
çalışıldığı için nitel bir veri toplama yöntemi olan ve
“araştırılması hedeflenen olgu veya olgular
hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsayan”
(Yıldırım ve Şimşek, 2003: 140)
“doküman incelemesi” yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada, Sovyet döneminde okutulan tarih ders
kitaplarında Azerbaycan halkının etnik kökenine ve diline yaklaşımı
ortaya koyabilmek için; İ. A.
Hüseynov, A. S. Sumbatzade, E. N. Guliyev ve Y.A. Tokarjevski tarafından
yazılarak 1960 yılında
yayınlanan Azerbaycan Tarihi; E. N. Guliyev ve E. İ. Memmedov tarafından yazılarak 1964 yılında
yayınlanan Azerbaycan Tarihi 7
-
8; E. N. Guliyev tarafından yazılarak 1981 yılında basılan Azerbaycan
Tarihi 7-8 ve E. N. Guliyev ve T. E
. Ezizov tarafından yazılarak 1990 yılında yayınlanan Azerbaycan
Tarihi 8-
9 isimli ders kitaplarından oluşturulan bir örneklem üzerinde çalışılmıştır. Örnekleme dâhil
edilen ders kitaplarının incelenmesi sonucu elde edilen veriler bir nitel araştırma analiz tekniği olan
“betimsel analiz” yoluyla değerlendirilmeye tabi tutulmuş; elde edilen veriler “Sovyet
döneminde
okutulan tarih ders kitaplarında Azerbaycan halkının etnik kökeni” ve “Sovyet döneminde okutulan tarih
ders kitaplarında Azerbaycan dili” kategorileri altında ele alınarak değerlendirilmiştir.
Dostları ilə paylaş: