|
Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
44
bu gün də iş günüdür,
sabah da.
İnsanın iş günü
azalsa da, çoxalsa da,
insanlığın iş günü bitməyəcək
İnsan orbit–orbit gəzəcək
ulduzların beşiyini.
Səhralara bahar səpək,
günəş tökək yuvamıza!
Qaralmasın ömrümüzün
nə bir anı, nə beş günü,
Ulduzlar yanır
Dəryalar dalğalanır.
Güllər cücərir torpağın qoynunda.
Yer kürəmiz fəsil-fəsil
təzələyir dəyişəyini.
Dünən də iş günü idi,
Bu gün də iş günüdür!
Sabah da olacaq həyatın iş günü.
Nə yorğunluq, nə intizar,
nə təqvimi müxtəlif rənglərə ayıran olsun.
Ömrümüz iş günü,
Hər iş günümüz bayram olsun.
14 fevral 1963.
Məni Balakən rayonundan deputatlığa namizəd veriblər.
Həyat belədir, oğlum: gün çıxır, göy buludlanır, yaz olur, qış
olur. İnsanın ən böyük ləyaqəti ondadır ki, bütün bu istilər,
soyuqlar, işıqlar, qaranlıqlar içində yolunu İnsan kimi keçsin.
Bəlkə də ədəbi mığmığalar bu sözləri oxuyub ağız büzərlər.
"Yenə də mücərrəd İnsan" – deyə dızıldayarlar. Olsun. Konkret
heyvan olmaqdan müçərrəd İnsan olmağın nəyi pisdir?
Hələlik. Öpürəm.
Rəsul Rza
45
16/XI.63
"Oğlum! Anar!
İndicə Filarmoniyadan türk bəstəkarlarının konsertindən
gəldik. Yerin boş idi. Biz hamımız – anan, bacıların, Ənvər
oturub xeyli natanış musiqiyə qulaq asırdıq, sən yox idin.
Simfoniya və orkestr üçün yazılmış konserti dinlədikcə
düşünürdüm: dünyadan nə qədər xəbərsizik. Axı bizim
təsəvvürümüzdə aləm çox məhduddur. Biz evimiz, eyvanımız,
küçəmizdən başqa nə görmüşük? Yeni illərin qırdığı çərçivələr
hələ zehnimizə uyuşub bərkiməyib. Çalınan əsərlərdən ikinci
mənə daha xoş gəldi, Fidana əksinə. Nigar, Təranə hər ikisini
bir az bəyəndilər. Mən musiqi haqqında mülahizə yürüdüb
hökm verməkdə özümü haqlı hesab etmirəm. Lakin mən
anlamağa çalışıram. "Bu gecədə dinlədiyim əsərlər bütünlüklə
– mənə aydın idi" – deyə bilmərəm. Ancaq duman arxasında
silueti görünən dağlar kimi mən bir əzəmət, nə isə rəngləri,
biçimləri adiləşmiş aləmə bənzəməyən bir varlıq mövcud
olduğunu duydum...
...İndi gedib duş (çilək) qəbul edəcəyəm. Sonra yatacağam.
Burda hamı sağ-salamatdır.
Öpürəm.
Rəsul.
20/XI.63"
"Ədəbiyyat və incəsənət", 30 mart 1963. "Məqsəd aydınlığı
və sənətkarlıq" adlı məqalədən:
..."Yenilik" pərdəsi altında düşmən ideologiyasının
mədəniyyətimizə nüfuz etməsinə, kommunist tərbiyəsində
qüdrətli vasitə olan ədəbiyyat və incəsənət silahımızın pas
atmasına kəsərdən düşməsinə laqeyd qalmaq olarmı? Əlbəttə,
yox. Qəribə burasıdır ki, formalizmi, abstraksionizmi əsaslı
surətdə tənqid edən qiymətli partiya sənədlərindən söhbət
gedərkən: "Bəs bizim ədəbiyyatımızda necə? Mücərrədçiliyi və
46
onun müxtəlif təzahürlərini andıran əsərlər yoxdurmu?" – deyə
sual etdikdə, yazıçı yoldaşların bəziləri "məsələnin bu şəkildə
qoyulmasından" narazı olurlar. "Şərt deyil ki, hər yerdə
mücərrədçilik axtarıb tapasan?" – deyir, tənqidin diqqətini
qüsurlardan, səhvlərdən yayındırmaq istəyirlər (Bizim estetika
dərnəyinin bir məşğələsində olduğu kimi). Sual olunur:
–Hörmətli yoldaş, hərgah belə qüsurlar varsa, onları
"axtarıb tapmaq", yəni göstərmək qəbahətdirmi? Bir də ki,
əgər belə səhvlər uzaq keçmişdə deyil, bu yaxın zamanlarda
baş vermişsə, onlar çox köhnə kitab və jurnallarda deyil, bizim
öz orqanımız "Azərbaycan" jurnalının 1962-ci il 12-ci
nömrəsində çap edilmişsə, daha onları "axtarıb tapmağa" nə
ehtiyac var. Onlar "tapılmışdır", daha doğrusu, onları hamımız
oxumuşuq. Jurnalımızın yuxarıda göstərilən nömrəsində xalq
şairi Rəsul Rzanın "Rənglər" başlığı altında 27 yazısı
verilmişdir. Mən bu parçaları diqqətlə oxudum, bunlarda
həyatımız üçün, cəmiyyətimiz üçün xeyirli bir məna, faydalı bir
məzmun axtarmağa çalışdım, çox təəssüf ki, tapa bilmədim.
...R.Rza "Rənglər"i çap etdirməklə indi çıxılması çətin olan
bir vəziyyətə düşmüşdür. Əlbəttə, müəllif deyə bilər ki, burada
bir çətinlik yoxdur. Bu nədir ki, mən bundan çətin vəziyyətlərə
düşüb çıxmışam, hələ neçə il bundan qabaq formalizmə meyl
etməyim üstündə məni möhkəm tənqid etdilər, nə oldu, nə
itirdim?
...Novatorluğu "novatorluq" xatirinə deyil, əsərlərimizlə
xalqımızın böyük işlərinə daha yaxından və daha layiqli kömək
göstərmək xatirinə etməliyik. "Rənglər" müəllifi necə, beləmi
etmişdir? Çox təəssüf ki, yox! Bəlkə müəllif yuxarıda göstərilən
səhvləri səmimiyyətlə etiraf edəcəkdir. Yaxud bəlkə o: "İmkan
verin düşünüm, o səhvlərin nədən ibarət olduğunu özüm üçün
aydınlaşdırım; görüm qatıq həqiqətən ağdır, yoxsa qara, qurum
qaradır, yoxsa ağ, qum yeməlidir, yoxsa yeməli deyildir"
deyəcəkdir? Bu müddət ərzində formalizmin, mücərrədçiliyin
tənqidinə bir çox məqalə həsr olunmuşdur. Hərgah R. Rza yoldaş
Dostları ilə paylaş: |
|
|