Multikulturalizm - fəlsəfi iüğat
-
Rusiyanın bir çox regionlannda əmək miqrantlanna böyük
ehtiyaç vardır.
-
Azərbaycandan Rusiyaya miqrasiya prosesinin indiki
mərhələsi 1990-cı illərin sonunda başladı -bu əsasən iqtisadi
səbəbdən irəli gəlir:
* hal-hazırda Rusiyada 1,5 milyondan 2,5 milyonadək
Azərbaycanlı miqrant yaşayır.
Multikulturalizmitt Ukrayna modeli
-
Müstəqil dövlət quruculuğu kontekstində millətlərarası
qarşılıqlı münasibətlərinin qurulmasında Ukrayna təcrübəsi
diqqəti cəlb edir.
-
Zahirən Ukrayna monomilli dövlət kimi tanmır.
-
2001-ci ilin siyahıya alınma məlumatına uyğun olaraq;
*
əhalinin 78 faizini etnik ukrayınlar təşkil edir,
*
lakin Ukraynanın etnik icması özlüyündə monomilli sayıla
bilməz,
*
bu ölkədə etnik ukrainlərin bir hissəsi öz doğma dilində
danışır,
*
ukrain icmasının bir hissəsi isə rusdillidir,
*
onlar həm rus, həm də sovet mədəni və siyasi ənənələrinin
güclü təsiri altında formalaşmışdır.
-
Ən iri meqa azlığı - ölkə əhalisinin 17 faizini etnik ruslar
təşkil edir:
*
müstəqil Ukrayna dövlətinin yaranması dövründə onlann
sayı 22 faiz təşkil edirdi,
*
lakin ümumiyyətlə rusdilli, yəni rus dilini doğma dil hesab
edən insanların sayı əhalinin 30 faizini təşkil edir.
-
Faktiki olaraq Ukraynada ikidillilik mövcuddur:
*
gündəlik həyat təcrübəsində əhalinin yan hissəsinin
kommunikativ imkanları rus dilindən ibarətdir;
*
etnik ruslardan savayı digər milli azlıqlar əhalinin 5 faizini
təşkil edir, lakin bu azlıqlann bir çoxu ölkənin ayrı-ayrı
bölgələrində kompakt şəkildə yerləşmişlər.
65
Yaşar Əhmədov AzərHətəmov
-
Krım muxtariyyatının əsas əhalisini etnik ruslar təşkil edir:
*
bu ukrainlərin cüzi miqdarda olduğu yeganə regiondur,
oranın əhalisini mütəşəkkil qaydada, həmçinin öz məxsusi
problemləri ilə yaşayan krım -tatar icması təşkil edir;
*
Karpatda kompakt şəkildə macar milli azlığı,
*
Çemovits əyalətində isə rumın və moldav milli azlıqları
yaşayır.
-
Ukrain icmasının daha bir spesifik xüsusiyyəti - konfes-
sional plüralizmdir:
*
ölkədə bir-biri ilə rəqabət aparan üç pravoslav kilsələrinin
hər biri özünəməxsus regional təsir arealı itə fərqlənir:
*
yunan katolik kilsəsi qərbi Ukraynaya kifayət qədər güclü
təsir göstərir;
*
protestant dini icması da əvvələr olduğu kimi indi də
yetərincə fəallığı ilə seçilir.
*
Krım və Donbasda müsəlman icması aktivdir.
-
Ukraynanın
millətlərarası
münasibətlərinin
əsas
problemlərinə gəldikdə:
*
dvvəla, ölkənin fərqli regionlan arasında mühüm rol
oynayan etnokulturoloji, etnik, dil və dini amillər vacib sayıla
bilər;
*
bu amillərin yaratdığı “mozaika”, o cümlədən mürəkkəb
“siyasi mozaika” hətta ölkənin ictimai-siyasi vəziyyətinə də
müəyyən təsir göstərmək imkanına malikdir;
*
ikinci vacib problem təkcə Ukraynaya deyil, həm də bir çox
müstəqil dövlətlərə, o cümlədən keçmiş Sovetlər İttifaqının
ərazisindəki müstəqil ölkələrə də aid edilə bilər;
*
bu ziddiyyətin yaranması milli inteqrasiya və milli azlıqlar
arasında mədəni, dil haqları zərurətindən baş verir.
-
National building (Milli quruculuq) və milli azlıqların
təminatlı hüququnu necə birləşdirməli? - bu - siyasi debatlarda ən
çox ortaya çıxan problemdir.
66
Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət
-
XX əsrin 90-cı illərin əvvəllərində Ukxaynada yaranan
spesifik problemlərdən biri:
*
ölkənin rusdilli əhalisi arasında separatçi əhval -
ruhiyyənin yaranmasıdır.
-
XX əsrin 90-cı illərdə öz ana vətənləri olan Ukraynaya fəal
surətdə qayıdan krım-tatar icması arasında milli - ərazi
muxtariyyəti ideyası çox populyarlaşmışdır.
-
Ukraynanın 25 illik müstəqillik dövrü ərzində yaranmış ən
mühüm problemlərdən biri:
*
ölkədə rus dilinə münasibətdə uyğun statusun qəbul
olunması ilə əlaqədar fərqli fikir mübadiləsidir.
-
Millətlərarası münasibətlər sferasında Ukraynanın dövlət
siyasətinin başlıca vəzifələri -ölkə ictimaiyyətinin polimilliyini
nəzərə alsaq:
*
bir nömrəli vəzifə - vahid ukrain siyasi millətinin
formalaşmasıdır;
*
ikinci vacib vəzifə - burada yaşayan müxtəlif millətlərin
nümayəndələrinin eyni hüquqlarının təmin edilməsi,
*
eyni zamanda ölkə İctimaiyyətində millətlərarası razılığın
əldə edilməsidir.
-
Lap əvvəldən etnomilli siysətin əsas məsələlərindən biri:
*
ukrayna dilinin ictimai həyatın bütün sahələrində dövlət
dili səviyyəsində fəaliyyəti, eyni zamanda mədəni tələbatın
yaranması və reallaşması məqsədi ilə, müəyyən şəraitin
yaradılması, inkişafı və təbii ki, knm-tatarlannm geri qayıtması
sayılır.
-
Bu yönümdə əsas məsələlərdən biri:
*
krım icmasının inteqrasiyası, milliyyətçilik faktoru ilə
sürgün olunmuş şəxslərin ictimaiyyətə uyğunlaşdırılması,
ümumiyyətlə etnik ayrıseçkiliyin qarşısının alınmasıdır.
-
Ukraynanın
beynəlxalq
münasibətlərinin
müəyyən
dərəcədə “yumşaq”, münaqişəsiz vəziyyətini müəyyən edən,
müstəqilliyin ilk dövrlərində yaranmış harmonik beynəlxalq
münasibətlərin hüquqi əsaslarının təmin edilməsi sayılır.
67
Dostları ilə paylaş: |