41
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ V nömrə
Birinci hərracdan fərqli olaraq, təkrar hərrac zamanı “İpoteka haqqında” Qanunun 43.1.1‐ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hal, yəni hərraca iki nəfərdən az alıcının gəlməsi hərracın baş
tutmaması halı kimi nəzərdə tutulmamışdır. Belə ki, Qanunun 43.6‐cı maddəsinə əsasən təkrar
hərracda bir iştirakçı olduğu halda da hərrac baş tutmuş hesab olunur və həmin şəxs hərracın
qalibi olur.
“İpoteka haqqında” Qanunun 43.1.2, 43.1.3 və 43.1.4‐cü maddələrində nəzərdə tutulmuş hallara
görə hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra 30 təqvim günü ərzində ipoteka saxlayana ipoteka
predmetini təkrar hərracdakı ilkin satış qiymətindən 25 faiz az olmayan qiymətlə almaq imkanı
verilir. (“İpoteka haqqında” Qanunun 43.7 və 43.8‐ci maddələri).
Müraciətdən və Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun iclasındakı çıxışlardan göründüyü kimi,
bəzən hərrac təşkilatçısı ipoteka saxlayanın təklifini də hərracın keçirilməsi kimi qiymətləndirərək
üçüncü hərracı keçirir. Bundan başqa, müəyyən müddət keçdikdən sonra da icra məmurunun və
ya tələbkarın müraciəti əsasında hərracların keçirilməsinə təcrübədə təsadüf edilir.
Bununla bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu qeyd edir ki, təkrar hərrac adı ilə üç və daha
çox hərracın keçirilməsi “İpoteka haqqında” Qanunun tələblərindən irəli gəlmir və ipoteka qoyanın
hüquqlarının pozulmasına səbəb olur. Belə ki, təkrar hərracın baş tutmaması ipoteka qoyan üçün
ipotekaya xitam verilməsindən ibarət “İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş müəyyən hüquqi imkanların yaranması ilə nəticələnir.
Qeyd olunduğu kimi, “İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur ki,
təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra 30 təqvim günü ərzində ipoteka saxlayan
tərəfindən ipoteka predmetinin əldə edilməməsi ipotekaya xitam verilməsi ilə nəticələnir.
Beləliklə, Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu hesab edir ki, “İpoteka haqqında” Qanunun 43‐cü
maddəsində yalnız iki hərracın keçirilməsi nəzərdə tutulduğundan, hər hansı əsasla yeni
hərracların keçirilməsi qanuna zidd hesab edilməlidir.
“İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş 30 günlük müddətin
keçməsindən sonra da ipoteka saxlayanın ipoteka predmetini əldə etmək imkanının olub‐
olmamasına dair müraciətdə qaldırılmış məsələ ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu
qeyd edir ki, “İpoteka haqqında” Qanunda ipoteka saxlayana təkrar hərracın baş tutmamış elan
edilməsindən sonra 30 gün müddətində ipoteka predmetini ilkin satış qiymətindən 25 faiz az
olmayan qiymətlə almaq imkanı yalnız bir dəfə verilmişdir.
“İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsi hüquq münasibətlərinin müəyyənliyini və sabitliyini
yaratmaq, habelə ipoteka saxlayanı öz hüquqlarından vaxtında istifadə etməsi üçün
intizamlandırmaq məqsədini daşıyır.
İpoteka saxlayan tərəfindən ipoteka predmetini almaq imkanından vaxtında istifadə edilməməsi,
ipoteka qoyan üçün mühüm olan ipotekaya xitam verilməsi imkanından istifadə etmək hüququnu
yaradır.
“İpoteka haqqında” Qanunun başqa şəkildə şərh edilməsi, yəni ipoteka saxlayana bu imkanın
qanunla müəyyən edilmiş müddətdən sonra da yenidən verilməsi, ipoteka qoyanın qanunla
qorunan hüquq və maraqlarının pozulmasına gətirib çıxarar.
Müraciətdə həmçinin göstərilir ki, “İpoteka haqqında” Qanunun 48‐ci maddəsində ipotekaya xitam
verilməsinin əsasları sırasında Qanunun 43.8‐ci maddəsinin “ipoteka saxlayan təkrar hərrac baş
tutmamış elan edildikdən sonra 30 təqvim günü ərzində ipoteka predmetini əldə etməzsə”
müddəası ipotekaya xitam verilməsinə səbəb olan hal kimi nəzərdə tutulmamışdır.
Bundan başqa, “İpoteka haqqında” Qanunda ipotekaya xitam verilməsi göstərilsə də, xitam
verilmənin prosessual qaydası, yəni ipotekaya hansı orqan (məhkəmə və ya digər orqan)
tərəfindən hansı icraat qaydasında (iddia icraatı və ya məhkəmə qərarlarının icrası qaydasında)
xitam verilməli olması qeyd olunmamışdır.
Məsələ ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu qeyd edir ki, ipotekaya xitam verilməsi
halları “İpoteka haqqında” Qanunun 48‐ci maddəsində göstərilmişdir.
Bu hallar sırasına: ipoteka saxlayan və ipoteka qoyanın bu barədə razılığa gəlməsi; əsas
42
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ V nömrə
öhdəliyə xitam verilməsi; tutmanın yönəldilməsi nəticəsində ipoteka predmetinin satılması; ipoteka
predmetinin məhv olması; “İpoteka haqqında” Qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallar aid
edilmişdir. (“İpoteka haqqında” Qanunun 48.1.1‐48.1.5‐ci maddələri).
Göründüyü kimi, ipoteka saxlayanın təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra 30 təqvim
günü ərzində ipoteka predmetini əldə etməməsi halı “İpoteka haqqında” Qanunun 48‐ci
maddəsində birbaşa göstərilməsə də, həmin Qanunla nəzərdə tutulmuş ipotekaya xitam
verilməsinin digər hallarından biri qismində çıxış edir. (“İpoteka haqqında” Qanunun 48.1.5‐ci
maddəsi).
“İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsində göstərilən əsasla ipotekaya xitam verilməsinin
proseduru ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu qeyd edir ki, ikinci hərrac keçirildikdən
sonra 30 gün müddətində ipoteka saxlayan ipoteka predmetini əldə etmədikdə, ipoteka qoyanın
iddiası ilə məhkəmə icraatı qaydasında ipotekaya xitam verilə bilər.
Yuxarıda göstərilənləri nəzərə alaraq, Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu belə nəticəyə gəlir:
“İpoteka haqqında” Qanunun 43‐cü maddəsində yalnız iki hərracın keçirilməsi nəzərdə
tutulduğundan, hər hansı əsasla yeni hərracların keçirilməsi həmin Qanuna zidd hesab edilməlidir;
“İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsinin tələblərinə uyğun olaraq, ipoteka saxlayanın
yalnız bir dəfə təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra 30 təqvim günü ərzində ipoteka
predmetini əldə etmək imkanı vardır;
ikinci hərrac keçirildikdən sonra 30 təqvim günü ərzində ipoteka saxlayan ipoteka predmetini əldə
etmədikdə, ipoteka qoyan mülki məhkəmə icraatı qaydasında ipotekaya xitam verilməsini tələb
edə bilər.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130‐cu maddəsinin VI hissəsini, “Konstitusiya
Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 60, 63, 65‐67 və 69‐cu maddələrini
rəhbər tutaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu
QƏRARA ALDI:
1. “İpoteka haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 43‐cü maddəsində yalnız iki hərracın
keçirilməsi nəzərdə tutulduğundan, hər hansı əsasla yeni hərracların keçirilməsi həmin Qanuna
zidd hesab edilməlidir.
2. “İpoteka haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 43.8‐ci maddəsinin tələblərinə uyğun
olaraq, ipoteka saxlayanın yalnız bir dəfə təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra 30
təqvim günü ərzində ipoteka predmetini əldə etmək imkanı vardır.
3. İkinci hərrac keçirildikdən sonra 30 təqvim günü ərzində ipoteka saxlayan ipoteka predmetini
əldə etmədikdə, ipoteka qoyan mülki məhkəmə icraatı qaydasında ipotekaya xitam verilməsini
tələb edə bilər.
4. Qərar dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir.
5. Qərar “Azərbaycan”, “Respublika”, “Xalq qəzeti”, “Bakinski raboçi” qəzetlərində və “Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı”nda dərc edilsin.
6. Qərar qətidir, heç bir orqan və ya şəxs tərəfindən ləğv edilə, dəyişdirilə və ya rəsmi təfsir edilə
bilməz.
Sədr
Fərhad Abdullayev