Reja: Kiberjinoyatchilik va uning turlari

Kiber jinoyatchlik va uning keng tarqalishining sabablari
REJA:

• Kiberjinoyatchilik va uning turlari
• Kiberjinoyatchilikning keng tarqalish sabablari
• Kiberjinoyatchilikning oldini olish choralari

Kiber jinoyat turli shakllarda bo'lishi mumkin, lekin ularning barchasida raqamli muhit mavjud. Umuman olganda, kiberjinoyat bu: Kompyuter yoki Internet va mobil tarmoqlar yordamida jabrlanuvchining obro'siga yoki jismoniy yoki ruhiy zarar etkazishga qaratilgan jinoyatlar.
Kiberjinoyatchilik va uning turlari
Kiberjinoyatchilik bu – kompyuter yoki boshqa qurilmalarga qarshi qilingan yoki kompyuter va boshqa qurilmalar orqali qilingan jinoiy faoliyat
Kiberjinoyatchilikning eng keng tarqalgan turlari quyidagilar: Kompyuter qaroqchiligi, online firibgarlik, kompyuter tizimlariga hujum qilish, shaxsiy ma’lumotlarni o’g’irlarlsh va noqonuniy yoki taqiqlangan ma’lumotlarni tarqatish.
Kriminologiya sohasidagi manbalarda kiberjinoyatchilikning ushbu turlari keltirib o’tilgan:

• iqtisodiy kompyuter jinoyatlari
• fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari va erkinliklariga qarshi qaratilgan kompyuter jinoyatlari
• jamoat va davlat xavfsizligiga qarshi kompyuter jinoyatlari

Kompyuterlar asbob sifatida foydalanilganda texnik jihatdan aniqlash qiyin bo’lganligi bois, bu ularni yanada keng tarqalishiga sabab bo’lmoqda. Hackerlar ulardan foydalanish uchun odamlarning zaif tomonlarini topishga harakat qilishadi va ulardan hujum qilishadi.
Kiberjinoyatchilikning keng tarqalish sabablari
Kiberjinoyatchilikning oldini olish maqsadida davlat tomonidan bir qancha qonunlar joriy qilingan. Masalan, 2002-yil 12-dekabrda o’zbekiston respublikasining 439-ii-sonli “axborot erkinligi prinsiplari va kafolotlari to’g’risida”gi qonun qabul qilingan. Ushbu qonun 16 ta moddadan iborat.
14-modda. Jamiyatning axborot borasidagi xavfsizligi.
Jamiyatning axborot borasidagi xavfsizligiga quyidagi yo’llar bilan erishiladi:

• Demokratik fuqarolik jamiyati asoslari rivojlantirilishini, ommaviy axborot erkinligini taminlash;
• Qonunga xilof ravishda ijtimoiy ongga axborot vositasida ruxiy ta’sir ko’rsatishga, uni chalg’itishga yo’l qo’ymaslik;
• Jamiyatning ma’naviy, madaniy va tarixiy byliklarini, mamlakatning ilmiy va ilmiy-texnik salohiyatini asrash hamda riojlantirish

Foydalanilgan adabiyotlar

• https://hi-in.facebook.com/hackituz/posts/kiber-jinoyatchilik-va-uning-turlarikiber-jinoyat-turli-shakllarda-bolishi-mumki/107669145001486/
• 2-Маъруза: Кибержиноятлар, киберқонунлар ва киберэтика (tuit.uz)
• https://us.norton.com/blog/how-to/how-to-recognize-and-protect-yourself-from-cybercrime#
• https://iiv.uz/news/kiberjinoyatchilikka-qarshi-kiberxavfsizlik