R. O. Mammadova Fəlsəfə elmləri namizədi, dosent
sxemidir. Təcrübədə isə mərhələlərin ardıcıllığı başqa xarakter ala, bəzi
Yüklə 13,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
sxemidir. Təcrübədə isə mərhələlərin ardıcıllığı başqa xarakter ala, bəzi mərhələlər, ümumiyyətlə, olmaya bilərlər. Məsələn, motivləşdirilmiş qətl hadisəsinin törədildiyi halda birinci mərhələ - hüquqi xarakterli motiv mövcud olmur. Hüquqi münaqişənin həlli. Hər cür, o cümlədən hüquqi münaqişə ya bir, ya da hər iki tərəfin məhvi ilə başa çatır və ya münaqişə «ən əlverişli vaxtadək» dayandırılır, yaxud bu və ya digər dərəcədə öz konstruktiv həllini tapır.1 Hüquqi münaqişənin öz həllini tapması hər iki tərəf üçün əlverişli sonluq hesab olunur. Hüquqi münaqişənin həlli mexanizminin aşağıdakı iki növü mövcuddur: 1) münaqişənin iştirakçıların özləri tərəfindən həll edilməsi; 2) münaqişənin həll edilməsinə üçüncü tərəfin qarışması. Artıq qeyd edildiyi kimi, məhz üçüncü tərəfin olması hüquqi münaqişənin fərqləndirici cəhətidir. Hüquq normaları münaqişəyə vasitə çilərin, hakimlərin, hüququ totbiqetmə (hüquq-mühafizə) orqanlarının digər nümayəndələrinin, sülhməramlı qüvvələrin cəlb olunmasına dair göstərişlər nəzərdə tutur. Konsensusa nail olmaq hüquqi münaqişənin həllinin ən yaxşı üsulu və ən optimal variantı hesab olunur. Belə hallarda elə bir qərar çıxarılır ki, o, qarşıdurmanın bütün tərəfləri (iştirakçıları) tərəfindən bəyənilir. Hüquqi konsensus beynəlxalq münaqişələrin ən əlverişli və hamılıqla qəbul olunan variantıdır. Doğrudur, hüquqi konsensus bir dövlət çərçivəsində hüququn müxtəlif sahələrində - konstitusiya hüququ, mülki və mülki-prosessual hüquq, ailə hüququ sahəsində təcrübədən keçirilir. ABŞ-da hüquqi konsensus hətta cinayət prosesində tətbiq edilir. Əgər müttəhim məhkəmədə öz təqsirini obyektiv sübutlar olmadan etiraf edirsə, hakim etirafın əvəzinə əməli az ağır cinayət tərkibinə yenidən tövsif edir. Zahirən elə görünür ki, məhkəmə prosesinin sürətləndirilməsi üçün ittihamla müdafiə tərəfi arasında bir növ əqd bağlanır. Lakin, fikrimizcə, hüquqi konsensus üstün cəhətləri ilə yanaşı, öz zəif cəhətlə rinə də malikdir. Əvvələn, razılaşmaların böyük sayda olduqlarına görə, qərarların qəbulu xeyli uzanır. İkincisi, belə şəraitdə obyektiv həqiqət düyünə düşə bilər. Çünki məhkəmə məhz müttəhimin öz təqsirini ob yektiv sübutlar olmadan etiraf etdiyi halda cinayət məsuliyyətini və 1 Кудрявцев B.H., Казимирчук В.П. Современная социология права. М., 1995, с.235. 496 cəzanı yüngülləşdirir. Şübhəsiz ki, bu zaman obyektiv həqiqətin aşkar olunması çətinləşir, yaxud ümumiyyətlə o, diqqətdən kənarda qalır. Nə zərə almaq lazımdır ki, müttəhim əvvəllər törətdiyi daha ağır cinayəti gizlətmək məqsədi ilə də mühakimə edildiyi nisbətən yüngül cinayətə görə öz təqsirini etiraf edə və layiqli cəzadan yaxasını qurtara bilər. «Böyük siyasət»də münaqişələrin tənzimlənməsi və həlli üçün dünya təcrübəsi tərəfindən razılaşdmcı prosedurlar və parlament prosedurlan işlənib hazırlanmışdır. Hakimiyyətin budaqları arasında baş verən münaqişə hallarına dair razılaşdmcı komissiyaların yaradılması nəzərdə tutulmuşdur. Belə komissiyaların tərkibinə maraqlı tərəflərin nümayən dələri və müstəqil ekspertlər daxil edilirlər. Mübahisəli hüquqi aktın konstitusiyaya uyğunluğunun və ya qeyri- uyğunluğunun aşkar edilməsi üçün konstitusiya məhkəməsinə müraciət edilməsi də təcrübədən keçirilir. Parlament prosedurları özündə çıxışların edilməsi, yüngül reytinqli səsvermə qaydasını də ehtiva edir. 4 9 7 Акшин Кулиев СОЦИОЛОГИЯ ПРАВД Резюме Данный учебник, являющийся в том числе и монографическим исследованием, посвящен анализу теоретических и отчасти практи ческих вопросов научной дисциплины «Социология права». В работе, наряду с современной тематикой, получили отражение также и исторические аспекты проблемы. Книга состоит из вводного слова, вводной темы, 15 глав и краткого толкового словаря терминов социологии права. Во вводном слове обосновывается важность и значение дан ного учебника, как монографического исследования, для научной общественности Азербайджанской Республики. Вводная тема посвящена краткому анализу основ социологи ческого знания, взаимосвязи социологического знания с социоло гией и правом. Первая глава озаглавлена «Социология права как составная часть теории права». Здесь излагается предмет социологии права, статус социологии права как учебной дисциплины, рассматривается взаи мосвязь социологии права и философии права, раскрываются методы исследования функции, принципы и структура социологии права. Вторая глава озаглавлена «История становления социологии права». Здесь рассматриваются научно-теоретические взгляды философов, социологов и правоведов различных народов: немецких, французских, английских, голландских, русских и прочих, имеющих особые заслуги в деле исследования исторических аспектов социо логии права, в том числе становления ее как науки. Третья глава озаглавлена «Социологическое объяснение (ис толкование) права». Здесь раскрываются основные концепции о понятии права, его социальных корней, взаимосвязь общества и права, взаимосвязь права, государства и социальных норм, а также основные концепции самого права. Четвертая глава озаглавлена «Право и теоретические проб лемы его источников». В данной главе основное внимание уделяется 4 9 8 источникам (формам) права, анализу проблем форм и источников позитивного и естественного права. Пятая глава озаглавлена «Право в социальной структуре об щества». Здесь излагаются понятие социальной структуры, со циальных норм, социальных ролей, социальных групп, социальных институтов, а также общества и исторических ступеней его раз вития. Шестая глава озаглавлена «Правовое сознание и правовая культура». Здесь анализируются проблемы правового сознания, его состояния, правовой идеологии и правовой психологии, правовой культуры и правового воспитания. Седьмая глава озаглавлена «Правовое поведение и девиантное поведение». Здесь дается общая характеристика правового пове дения, правовой социализации и девиантного поведения. Восьмая глава озаглавлена «Социальные отклонения». В этой главе раскрывается понятие социального отклонения, его признаки, проблема позитивных отклонений, структура и следствия социаль ных отклонений. Девятая глава озаглавлена «Социальный контроль». Здесь исследуется понятие социального контроля, его форм, этапов, освещается проблема социального контроля и ответственности. Десятая глава озаглавлена «Социология преступности». В дан ной главе дается анализ социологического подхода к преступности, затрагивается вопрос специфики социологического анализа прес тупности, рассматривается положение с преступностью в современ ном азербайджанском обществе и дается прогноз развития поло жения с преступностью в мире в целом. Одиннадцатая глава озаглавлена «Криминальная личность». Здесь освещаются подходы к проблеме криминальной личности, се психологические проблемы, а также проблема современного подхода к криминологической личности. Двенадцатая глава озаглавлена «Социология уголовного наказания». Здесь рассматриваются социологические особенности подхода к наказанию, функции наказания и проблемы высокой сте пени наказания. Тринадцатая глава озаглавлена «Социология законодатель ства». Здесь говорится о социологических аспектах правотвор- 4 9 9 ческого процесса, о проблемах эффективности законодательства. Четырнадцатая глава озаглавлена «Социология функциониро вания судебных и правоохранительных органов». В данной главе рассматриваются проблемы социологии суда и социологические вопросы деятельности правоохранительных органов. Пятнадцатая глава озаглавлена «Правовая конфликтология». Здесь анализируются вопросы понятия правовой конфликтологии, участников конфликта, его типы, структура, а также динамика пра вового конфликта и вопросы его разрешения. 500 Agshin Guliyev SOCIOLOGY OF LAW Summary The given textbook, being at the same time a monographic research, is dedicated to analysis of theoretical and partly practical problems o f the scientific discipline "Sociology o f Law". Parallel with contemporary subjects the historical aspects of the problem are reflected in the work. The book consists of preface, introductory subject, 15 chapters end concise explanatory vocabulary o f the terms on sociology o f law. In the preface is proved the importance and value o f the given textbook as a monographic research for the scientific community o f the Azerbaijan Republic. The introductory subject is dedicated to brief analysis o f the main sociological knowledge, interdependence o f sociological knowledge with sociology of law. The first chapter is entitled "Sociology o f law as a Component Part o f the General Theory o f Law". The subject of the sociology o f law, status of the sociology o f law are explained as an educational discipline, interdependence o f sociology o f law and philosophy o f law are considered, methods o f research, function, principles and structure o f the sociology o f law are revealed in this chapter. The second chapter is entitled "History o f Formation o f the Sociology o f Law". The scientific-theoretical views o f philosophers, sociologists and lawyers o f different nations as German, French, English, Dutch, Russian and others which having peculiar services in the study of historical aspects o f sociology o f law, including its formation as a science are considered here. The third chapter is entitled "Sociological Explanation (Inter pretation) o f the Law". The "basic conception of the idea o f law? its social roots, interdependence o f society and law, interdependence o f law, state and social norms and main conceptions of the law itself are also elucidated in this part. The fourth chapter is entitled "Law and Theoretical Problems o f Its 501 Sources". Main attention is given to the sources (form) o f law, analysis of the problem of forms and sources of positive and natural law in this chapter. The fifth chapter is entitled as "Law in the Social Structure of the Society". The concepts of social structure, social norms, social roles, social groups, social institutions, and society and historical stages of its development are stated in this part. The sixth chapter is entitled "Law Conscience and Law Culture". The problems o f law conscience, its state, law ideology and law psychology, law culture and law education are analyses there. The seventh chapter is entitled "Legal Behaviour and Deviation-al Behaviour". The general characteristics o f legal behavior, legal socialization and deviational behavior is given in this chapter. The eighth chapter is entitled as "Social Deviations". The notion of social deviation, its indications, problem o f the positive deviations, structure and consequence o f social deviations are come to light in this chapter. The ninth chapter is entitled "Social Control". The concept of social control, its forms, stages are given, the problem o f social control and responsibility is elucidated here. The tenth chapter is entitled "Sociology o f Criminality". The analysis ol sociological approach to the criminality is given, the question o f specific features of sociological analysis o f the criminality is touched upon, the state o f criminality in contemporary Azerbaijani society is considered end the prognosis on development o f the state o f criminality in the world as a whole is given in this chapter. The eleventh chapter is entitled "Criminal Personality". The approaches to the problem or criminal personality, its psychological problems, as well as the problem o f modem approach to the criminological personality are covered in this part. The twelfth chapter is entitled "Sociology o f Penalty o f the Grime". The sociological peculiarities o f approach to the penalty, functions o f penalty and problems of high level penalty are examined here. The thirteenth chapter is entitled "Sociology o f Legislation". The sociological aspects o f law-making process, problems o f effectiveness o f legislation are spoken about in this chapter. The fourteenth chapter is entitled "Sociology o f Judicial and Law- 502 Erforcement Organs". The problems of sociology o f law-court and sociological questions the activity of law-enforcement organs are con; Hered in the given chapter. rhe fifteenth chapter is entitled "Law Gonflictology". The questions relate! to the concept of law conflictology, accomplices of conflict, structi re and as well as the dynamics of law conflict and questions of its settlem ait are analyzed in this chapter. 503 Yüklə 13,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|