Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti geologiya va konchilik ishi fakulteti

Sochma konlar
— tub konlarining fizik va kimyoviy yemirilishidan
hosil
boʻlgan togʻ jinslari, minerallari va ruda bulaklarining yer yuzasi ayrim
joylarida qayta
toʻplanishi. Sochma konlar koʻchish va nurash jarayonlariga
chidamli
boʻlgan minerallar (olmos, oltin, platina, kasseterit, monatsit, rubin,
sapfir, ilmenit, sirkon, kahrabo va boshqalar) hosil qiladi. Sochma konlar
shagal qumtosh va qumlar tarqalgan joylarda vujudga keladi. Bu
qimmatbaho minerallarning
oʻlchamiga koʻra, ularni qazib olish iqtisodiy
jihatdan foydali hisoblanadi. Paydo
boʻlish jarayoniga koʻra,
ellyuvial,
delyuvial, prolyuvial, allyuvial, litoral, glyasial
va
eol
(barxan) turlariga
boʻlinadi.Sochma konlarning ayrim genetik turlarda hosil boʻlishidagi ketma-
ketlik
doimo
saqlanavermaydi;
baʼzan
bunday
jarayon
oldingi
bosqichlarning birida tugaydi. Hosil
boʻlish vaqtiga koʻra, qad. (mezozoy,
paleozoy va tokembriy), odatda, qaziladigan
toʻrtlamchi (antropogen) va
hozirgi Sochma konlar farq qilinadi.

---

---

Sochma konlar yotish sharoitiga
koʻra yuzadagi va koʻmilgan;
tarkibiga
koʻra bir yoki koʻp mineralli; tuzilishiga koʻra bir qatlamli va koʻp
qatlamli;
shakliga
koʻra plashchsimon, qatlamqatlam, linzasimon,
uyasimon Sochma konlarga
boʻlinadi. Sochma konlarning uzunligi yuzlab
m dan bir necha km ga, eni bir necha m dan
oʻnlab m ga, qalinligi esa bir
necha sm dan
oʻnlab m ga yetadi. Sochma konlardan 50% ga yaqin
olmos, titan, oltin va qalay, 10% cha platina, 100% titan minerallari va
kaqrabo ochiq yoki yopiq usulda qazib olinadi.
Koʻp yillab toʻngib yotgan
joylarda 10
–15 m dan ortiq chuqurlikdagi Sochma konlar va muzi erigan
joylarda 15
–40 m dan ortiq chuqurlikdagi Sochma konlarning foydali
kazilmalari yopiq usulda qazib olinadi. Konlarni mexanizatsiyalashtirilgan
ochiq usulda qazish keng tarqalgan
boʻlib, bu usulda 15–18 m
chuqurlikdagi, dragalar yordamida esa 60 m gacha chuqurlikdagi foydali
qazilmalar qazib olinadi.

---

---

---