Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti geologiya va konchilik ishi fakulteti
Yüklə 34 Kb. Pdf görüntüsü
|
| harsangtosh
deb ataladi. Shag‘allar yoʻl qurilishida, beton quyish ishlarida qoʻllaniladi. Beton quyish uchun eng maqbul xom ashyo qirrali shag‘al hisoblanadi. Bu tosh ezilgan tosh, qazib olingan xom ashyolardan yoki toshdan yasalgan tosh bloklarni ezish orqali ishlab chiqariladi. Tabiiy kuchlar tomonidan togʻ jinslari vaqti-vaqti bilan chayqatib yuborilganda shagʻalni yaratishi mumkin. Shagʻal yoki ohaktosh, sayoz, oʻrta yoki yirik qismlar. Eng koʻp talabga ega boʻlgan shagʻal oʻrta kattalikdagi, kichik va katta boʻlganlar esa kam talabga ega. Qum konlari hosil bo‘lishi sharoiti bo‘yicha quyidagilarga bo‘linadi: 1) elyuvial konlar; 2) delyuvial konlar; 3) prolyuvial konlar; 4) allyuvial konlar; 5) flyuvioglyatsial (muzlik suvi to‘plashidan hosil bo‘lgan) kon- 6) ko‘l va dengiz konlari; 7) eol (shamol) konlari Bularning ichida allyuvial, ko‘l va dengiz konlari katta amaliyahamiyatga ega. Ular ham geosinklinal, ham platformalarda hosil bo‘lib, devondan to to‘rtlamchi davrgacha bo‘lgan yoshdagilari ma’- lum. Tarkibi bo‘yicha monomineral kvars, oligomikt (biroz «iflos- langan» kvars), arkoz (kvars va dala shpati ko‘proq) va aralashma qum konlariga ajraladi. • Qum (tuproq) — bir-biri bilan birlashmaydigan, yerning unimdor qatlami,mayda zarrachalardan tashkil topgan choʻkindi togʻ jinsi. Togʻ jinslarining mayda boʻlakcha (parcha)lari va turli minerallarning dumaloq va qirrali zarrachalaridan tarkib topgan. Odatda, qumning oʻlchami 0,05 mm dan 2 mm gacha boʻladi. Ular mayda donachali (0,1 —0,25 mm), oʻrta donachali (0,25— 0,5 mm), yirik donachali (0,5 –1 mm) va juda yirik donachalidir (1– 2 mm). Qum mineralogik tarkibiga koʻra, kvarsli, glaukonit-kvarsli, dala shpati-kvarsli va boshqa turlarga boʻlinadi. tarkibiy qismiga qarab, bir mineralli (oligomikt) va koʻp mineralli (polimikt) qum farq qilinadi .Qumda oltin, platina, olmos, sapfir, rubin, sirkon, rutil, tita-nit, ilmenit va boshqa koʻpgina qimmat-baho minerallar mavjud; bu minerallarning bir qismi foydali qazilma sifatida ajratib olinadi Gil konlarini quyidagi genetik turlarga bo‘lish mumkin: 1) nurash qobig‘i konlari; 2) delyuvial konlar; 3) allyuvial konlar; 4) ko‘l va dengiz konlari; 5) flyuvioglyatsial konlar; 6) lyoss konlari. Asosiy minerallari kaolinit, galluazit, montmorillonit, pirofillit, allofan va gidroslyudalardir. Undan tashqari turli oksid va gidrooksidlar, kvars, dala shpati va boshqa tarkibdagi zarralar ham ko‘p. Gil ichidagi qum fraksiyasining (qumga oid kattalikdagi zarralarning) miqdori 50–60 %ga borsa suglinok, agar 80 %dan oshsa supes deb ataladi. Kembriydan hozirgacha yoshdagi gil konlari ma’lum. |