Преподавание зыка и литературы anguage and literature
-guruh: “Is’hoqxon Ibrat – ilk matbaachi”
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4-guruh:
“Is’hoqxon Ibrat – ilk matbaachi”. Ibrat 1908-yilda juda katta xayrli ishni boshlaydi: u Boshqir- distonning poytaxti Ufa shahridan Orenburg shahriga o‘tadi. U yerda Gaufman degan matbaachidan pulini 10 yil mobaynida to‘lash sharti bilan 1901-yilda yaratil- gan litografik mashina sotib oladi. Ancha mashaqqatlar bilan litografiya anjomlarini Qo‘qonga poyezdda, un - dan tuyalarda To‘raqo‘rg‘onga olib keladi. 1905-yilda o‘zi qurdirgan hammom o‘rnida chopxona tashkil etib, 10 e-mail: til_adabiyot@umail.uz Metodik tavsiya “Matbaayi Is’hoqiya” nomi bilan ishga tushiradi. Turkis- tonning chekka qishloqlaridan birida matbaaning vujud- ga kelishi fan va madaniyatning katta yutuqlaridan edi. Ibrat amaliy faoliyati bilan XX asr boshlaridagi ilg‘or ma’rifatparvarlar g‘oyalarini yana bir pog‘onaga ko‘tardi. Bu matbaada turli kitoblar, savodxonlik risolalari, dars- liklar, plakatlar muntazam nashr etib turildi. “Matbaayi Is’hoqiya”ning ilm va ma’rifat ulashish maqsadida tashkil qilinganining yana bir dalili shuki, Ibrat matbaasiga nur taratayotgan quyoshning tasvirini ishlab, quyosh ichiga “ilm” so‘zini husnixat bilan yozganidan ham bilishimiz mumkin. Go‘yoki ilm qalblarni quyoshdek munavvar et- sin, nurafshon aylab, iliqlik bag‘ishlasin ma’nosini ifo- dalar edi. Ko‘p kitoblarga bu ramziy belgi tushirilgandi. 1910-yilda chopxona Namanganga ko‘chirilgan. Bu yer- da kitob matbaasining ko‘payishi shahar va qishloqlar- da kitob do‘konlarining tashkil eti lishiga sabab bo‘lgan va arzon narxlarda ommaga yet kazilgan. Yana bir xayrli maqsadi gazeta chiqarish bo‘lgan, bi - roq ayrim sabablarga ko‘ra u amalga oshmagan bo‘lsa- da, anchagina boy kutubxonani (“Kutubxonai Is’ho- qiya”) tashkil etgan. Bunda nafaqat o‘zbek, balki turk, tatar, arab, fors, rus tilidagi kitoblar ham bo‘lgan. Afsus- ki, bu kutubxona 1918–1920-yillar to‘polonida, 1937-yil qatag‘on davrida yo‘q qilingan. Ibratning 1901-yilda chop etilgan “Lug‘ati sitta al-si- na” asari keyinchalik o‘zbekcha-ruscha va ko‘p tillik lug‘atlarning yaratilishiga muhim manba bo‘lib xizmat qildi. “Jome’ ul-xutut” asarida esa qirqdan ortiq tillar haqida ma’lumot bergan. Quyida keltirilgan asarlar Ibratning teran fikrli moziy- shunos salohiyatini namoyon etadi: “Tarixi chopxona”, “Madaniyat” haqida masnaviy, “Gazeta xususida“, “Qa- lam“, “Lug‘ati sitta al-sina” (Olti til lug‘ati), “Jome’ ul-xut - tut” (Xatlar majmuasi), “Tarixi Farg‘ona”, “Mezoni uz- zamon”, “San’ati Ibrat”, “Ilmi Ibrat” va boshqalar. Ibrat chin qalbdan o‘z xalqining ilmli, ma’rifat- li bo‘lishini istadi va ezgu niyatini amalga oshirishda bilimi, salohiyati, bor kuchi va moddiyatini ayamadi. O‘zining 1916-yilda yaratgan “Tarixi madaniyat” asarida xabar berishicha, keyingi 21 yil ichida 14 ta ilmiy-tarixiy, tilshunoslikka doir asarlar va 30 yillik nazmiy ijodining majmuyi bo‘lmish “Devoni Ibrat” she’rlar to‘plamini yarat- di. “Tarixi Farg‘ona”, “Tarixi madaniyat” va “Mezon uz- zamon” kabi ilmiy-tarixiy asarlari bizgacha yetib kelgan. Yüklə 0,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|