Plastik kartalar bilan hisob-kitoblar. 1 Plastik kartalar va to'lov tizimlarini rivojlantirish

1.3 plastik kartalarning mohiyati

Elektron texnologiyalarning rivojlanishi naqd pulsiz hisob-kitoblarni o'z egalariga to'lovlarni amalga oshirish va naqd pul olish imkonini beradigan shifrlangan ma'lumotlarni o'z ichiga olgan plastik kartalar shaklida keng qo'llash imkonini berdi.

To'lov kartasi-emitent tashkilotda to'lov kartasi egasining hisobvarag'i mavjudligini tasdiqlovchi va naqd pulsiz hisob-kitob orqali tovarlar va xizmatlarni sotib olish huquqini beruvchi nominal pul hujjati.
Karta-bu magnit chiziqli yoki o'rnatilgan chipli plastik plastinka bo'lib, u bankdagi maxsus karta hisobvarag'ining kalitini beradi.
O’zbekiston Respublikasi hududidagi hisob-kitoblar Markaziy bankning 24.12.04 yildagi 26-P-sonli "bank kartalarini chiqarish va plastik kartalar yordamida amalga oshiriladigan operatsiyalar to'g'risida"gi Nizom bilan tartibga solinadi. Nizom quyidagi atamalarni belgilaydi:
1. Bankomat-kredit tashkilotining vakolatli xodimi ishtirokisiz naqd pul berish operatsiyalarini, shu jumladan to'lov kartalaridan foydalangan holda va kredit tashkilotining bank hisobvarag'idan pul mablag'larini o'tkazish to'g'risidagi buyruqlarini topshirish uchun mo'ljallangan elektron dasturiy-texnik kompleks.
. Shaxsiylashtirish-to'lov kartasida va mikroprotsessor xotirasiga, to'lov kartasining magnit tasmasiga hisoblash ishtirokchilarining qoidalarida nazarda tutilgan ma'lumotlarni yozib olish tartibi.
. To'lov kartalaridan foydalangan holda operatsiyalar bo 'yicha to' lovlar reyestri-yuridik shaxs yoki uning tarkibiy bo 'linmasi tomonidan to' lov kartalari yordamida amalga oshiriladigan, to 'lov kartalari (protsessing markazi) bilan operatsiyalar bo' yicha axborotni to 'plash, qayta ishlash va hisoblash ishtirokchilariga jo' natishni amalga oshiruvchi va elektron shaklda taqdim etiladigan muayyan davr uchun to 'lov kartalaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan operatsiyalar to' g 'risidagi axborotni o' z ichiga olgan hujjat yoki hujjatlar majmui yoki qog'ozda.
. Elektron jurnal-bankomat yoki elektron terminaldan foydalangan holda operatsiyalar ilmiy-tadqiqot instituti tomonidan ma'lum vaqt davomida tuzilgan elektron shakldagi hujjat yoki hujjatlar to'plami.
Bank kartalarini tasniflash uchun ko'plab asoslar mavjud:
1 emitentlar bo'yicha:
 банковские
 частные
Bank kartalari banklar va kredit kompaniyalari tomonidan chiqariladi. Ushbu kartalart egalariga ushbu kartalarni to'lov vositasi sifatida tan oladigan turli xil savdo tashkilotlaridan kredit asosida tovarlarni sotib olish imkoniyatini beradi.
Xususiy kartalar tijorat kompaniyalari tomonidan ushbu kompaniyaning savdo va xizmat ko'rsatish tarmog'ida hisob-kitoblar uchunchiqariladi. Bank kartalari ko'p tomonlama, xususiy kartalar esa ikki tomonlama.
2 ma'lumotni yozish usuli bo'yicha:
 chiziqli chiziq
 bilan ishlash
Magnit kartada maxsus ma'lumotlar qayd etiladi - kartaning raqami, amal qilish muddati, to'liq ismi va bankomat yoki elektron terminaldan foydalanganda qonuniy egasini aniqlash uchun mo'ljallangan maxsus kod-PIN qo'llaniladi.
Magnit tasma kerakli darajadagi axborot himoyasini ta'minlamaydi, shuning uchun so'nggi yillarda получили в moliyaviy hisob-kitoblarda keng tarqalgan.
Smart-kartalar. Ular moliyaviy dasturlarni, shu jumladan kredit debet kartalari, "elektron hamyonlar", chipta funktsiyalarini o'z ichiga olishi mumkin. Ularning afzalligi ishonchlilik va ko'p funktsional imkoniyatlardir. Kamchilik-sizsharbat narxisiz.
3 egasining pul mablag'lariga kirish usuli bo'yicha:
 boriladigan" hisob kaliti".
 avtonom "elektron hamyon"
 takroriy hisob bilan "elektron hamyon"
"Elektron hamyon"- bu ma'lum bir pul qiymati bilan zaryadlangan o'rnatilgan mikroprotsessorga ega bo'lgan plastik karta.
4 mijozlar toifasi bo'yicha.
 Bankomat (elektron)
 Iste'molchilar (klassik)
 Biznes kartalari (kumush)
 Imtiyozli (oltin, platina)
Bankomat karpunktlari mijozning hisobvarag'idagi qoldiq doirasida ishlaydi va ular uchun karta egasiga kredit berilmaydi va shuning uchun ularning farovonligi va kredit tarixidan qat'i nazar, har qanday mijozga berilishi mumkin
Iste'molchi (klassik) kartalarmen t-dan barqaror daromadli va yaxshi kredit tarixiga ega bo'lgan bank mijozlarining keng doirasi uchun foydalanaman. Ular kredit limiti va bir qator qo'shimcha xizmatlarni taqdim etadi.
Biznes-kartalar (kumush kartalar) ish safari paytida yoki joriy to'lovlarni amalga oshirishda kompaniya mablag'larini ma'lum bir chegarada sarflashga vakolatli kompaniya xodimlari uchun mo'ljallangan.
Imtiyozli (oltin, platina) o'zlarini yaxshi tomondan isbotlagan bankning eng boy mijozlari uchun mo'ljallangan. Ushbukartalar yuqori darajadagi xizmat ko'rsatish darajasi bilan ajralib turadi.
5 qaytarilish turi bo'yicha:
 локальные
 национальные
 международные
Mahalliy kartalarga ma'lum bir mintaqada ishlatiladigan kartalar kiradi.
Milliy-milliyto'lov tizimiga kiruvchi banklar tomonidan chiqarilgan kartalar.
Xalqaro-xalqaro uyushmalar va kompaniyalarning kartalari.
Markaziy bankning 266-P-sonli nizomiga asosan kredit tashkiloti quyidagi turdagi bank kartalarini chiqarishi mumkin:
Hisob-kitob kartalari
Kredit kartalari
Oldindan to'langan kartalar.
Расчетная каOg'izning hisoblangan ka egasi tomonidan kredit tashkiloti tomonidan belgilangan pul miqdori doirasida operatsiyalarni amalga oshirish uchun mo'ljallangan. Karta bo'yicha hisob-kitoblar mijozning bank hisobvarag'ida yoki kreditida joylashgan mablag'lari hisobidan amalgaoshiriladi, biz uni kredit tashkiloti tomonidan mijozga bank hisobvarag'i shartnomasiga muvofiq, hisobvaraqda mablag ' etishmasligi yoki yo'qligi bilan ta'minlaymiz.
Kredit karta egasi tomonidan operatsiyalarni amalga oshirish uchun mo'ljallangan bo'lib, ular bo'yicha hisob-kitoblar kredit tashkiloti tomonidan mijozga kredit shartnomasi shartlariga muvofiq belgilangan limit doirasida taqdim etiladigan pul mablag'lari hisobidan amalga oshiriladi
Oldindan to'langan karta egasi tomonidan hisobной -kitoblar emitent tashkilot tomonidan o'z nomidan amalga oshiriladigan operatsiyalarni amalga oshirish uchun mo'ljallangan va oldindan to'langan karta egasining emitent kredit tashkilotiga tovarlar, ishlar, xizmatlar yoki naqd pul berish uchun to'lash huquqini tasdiqlaydi.