O’zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi

Amaliy ish: TOTP auntefikatori orqali Gmail.com pochta hisobimni ikkilamchi xavfszlik yani dvuxfactorniy auntefikatsiya xizmatini uladim:










4- AMALIY ISH


FOYDALANUVCHI PAROLLARNI BOSHQARISH VOSITALARIDAN
FOYDALANISHI.


Ishdan maqsad: Parol siyosatini sozlash, parollarni boshqarish
vositalaridan foydalanish va brauzer yordamida parol menejerini sozlash,
shuningdek, maxsus dasturlardan foydalanish bo'yicha nazariy va amaliy
ko'nikmalarga ega bo’lish.


Nazariy qism.
Xavfsizlik siyosati tashkilot xodimlarining Internetdan kundalik
foydalanishi va tarmoq va kompyuterlarning kundalik boshqaruvi bilan
chambarchas bog'liq bo'lishi kerak. Shuningdek, u o'qitish orqali tashkilot
madaniyatiga kiritilishi kerak. Ushbu hujjat asosan siyosatning texnik jihatlarini
tavsiflaydi. Ammo ma'muriy masalalar, masalan, xavfsizlikni ta'minlash uchun
mas'uliyatni taqsimlash, ba'zan muhimroqdir. Ushbu amaliy ish parol siyosati
kabi tashkiliy chora-tadbirlar orqali hisobga olinishi kerak bo'lgan
kibermakondagi xavfsizlikning qo'shimcha jihatlarini tavsiflaydi.
Parollar siyosati.
Parol siyosati quyidagi bo'limlardan iborat bo'lib, tahminan shunday tarzda
yaratiladi.
1. Tavsif. Parollar axborot xavfsizligining eng muhim jihatlaridan biri
hisoblanadi, chunki noto‘g‘ri tanlangan parol kompaniyaning axborot tizimiga
ruxsatsiz kirishning potentsial xavfini oshiradi. “SIZNING KORXONA” barcha
xodimlari (shu jumladan pudratchilar va uchinchi shaxslar) ushbu siyosat
talablariga rioya qilish uchun javobgardir.
2. Maqsad. Ushbu siyosatning maqsadi kuchli parollar, ularni himoya qilish,
saqlash va o'zgartirish chastotasi uchun standartlarni o'rnatishdan iborat.
3. Qo'llash doirasi. Ushbu siyosat korporativ tarmog'ingizga kiradigan (yoki
maxfiy ma'lumotlarni saqlaydigan) har qanday tizim, qurilmada barcha darajadagi
maxfiy ma'lumotlarga (yoki parolni qo'llab-quvvatlaydigan yoki talab qiladigan
kirishning har qanday shakliga) ega bo'lgan yoki kirish uchun javobgar bo'lgan
barcha xodimlarga nisbatan qo'llaniladi.
4. Siyosat.

• 
  Tizim foydalanuvchilari qayd yozuvlarining parollari (domen
  

administratori, mahalliy administrator, root va boshqalar) har chorakda
o'zgartirilishi kerak.

• 
  Tizim foydalanuvchilari qayd yozuvlarining barcha parollari, shuningdek
  

ilovalar va faol qurilmalarning parollari kirish cheklangan shifrlangan
ma’lumotlar bazasida saqlanishi kerak.

• 
  Domen qayd yozuvlari parollarining foydalanish muddati 9 oydan
  

oshmasligi kerak. Tavsiya etilgan parolni o'zgartirish oralig'i 6 oy.

• 
  Guruh aʼzoligi yoki sudo kabi dasturlar orqali olingan maʼmuriy
  

imtiyozlarga ega boʻlgan foydalanuvchi qayd yozuvlarining paroli ushbu
foydalanuvchi uchun boshqa hisob parollariga nisbatan takrorlanmas
boʻlishi kerak.

• 
  Foydalanuvchilarga parollarni pochta orqali yoki Internet orqali boshqa
  

ochiq usulda o‘tkazish ta’qiqlanadi.

• 
  Foydalanuvchining tizim tomonidan olingan standart paroli birinchi
  

kirishda o'zgartirilishi kerak.

• 
  SNMP protokolidan foydalanilganda standart “public”, “private”, “system”
  

qiymatlaridan farqli va tizimga kirishda foydalaniladigan paroldan farq
qiluvchi parollardan (Community Name) foydalanish kerak.

• 
  Barcha foydalanuvchi parollari hamda tizim parollari ushbu siyosatga mos
  

kelishi kerak.
5. Ko’rsatmalar. “SIZNING KOMPANIYA” turli maqsadlarda parollardan
foydalanadi. Ular orasida: foydalanuvchi qayd yozuviga kirish, veb-interfeyslar,
elektron pochta, ovozli pochta parollari va routerlarga kirish kabi maqsadlar
uchraydi. Juda kam sonli tizimlar bir martalik parolli tokenlarini qo'llabquvvatlaganligi
sababli, siz kuchli parolni qanday tanlashni bilishingiz kerak.
Yomon, zaif parollar quyidagi xususiyatlarga ega:
1. Sakkiztadan kam belgidan iborat.
2. Lug'atlarda (ruscha yoki xorijiy) mavjud so'z.
3. Ko‘p ishlatiladigan so‘z.
4. Familiya, hayvon nomi, do'stlar, xodimlarning ismlari, fantastik
qahramonlar va boshqalarni o'z ichiga oladi.
5. Kompyuter atamalari va nomlari, buyruqlar, saytlar, kompaniyalar nomlari,
uskunalar, dasturiy ta'minotni o'z ichiga oladi.
6. Kompaniyangiz nomini va "Toshkent", "Samarqand" yoki ularning
hosilalari kabi geografik nomlarni o'z ichiga oladi.
7. Tug'ilgan sana va boshqa shaxsiy ma'lumotlar, masalan, manzillar va
telefon raqamlari mavjud.
8. Aabbb, qwerty, zyxwvuts, 12345 va boshqalar kabi so'z yoki raqam qolipi.
9. Sakkizinchi misol teskari tartibda kiritilgan bo’lishi.
10. Oltinchi misoldagi kabi parolning boshida yoki oxirida raqam kiritilsa
(masalan, Toshkent1, 1Samarqand).
6. Kuchli parol parametrlari.
1. Katta va kichik harflar birikmasidan iborat (masalan, a-z, A-Z).
2. 0-9, !@#$%^&*()_+|~-=\`{}[ [ ] ]:";'<>?,./ kabi raqamlar va tinish
belgilarini o'z ichiga oladi.
3. Sakkiz yoki undan ortiq belgilardan iborat.
4. Hech bir tilda, shevada, jargonda, dialektda va hokazolarda mavjud so‘z
emas.
5. Familiya, tug'ilgan sana va boshqalar kabi shaxsiy ma'lumotlarga
asoslanmagan.
6. Hech qachon yozib olinmagan yoki onlayn saqlanmaydi.
Oson eslab qoladigan parollar yarating. Bunday parollarni yaratish
usullaridan biri qo'shiqlar, she'rlar va boshqa jozibali iboralardan foydalanishdir.
Masalan, "This May Be One Way To Remember" iborasidan siz quyidagi
parollarni olishingiz mumkin: "TmB1w2R!" yoki "Tmb1W>r~" va boshqa
variantlar.
7. Parolli himoya qoidalari.