O`zbekiston Respublikasi Oliy va O`rta maxsus Vazirligi Qo`qon davlat pedagogika instituti Tabiiy Fanlar Fakulteti Kimyo kafedrasi Kimyo Yo`nalishi Umumiy kimyo fanidan Mustaqil ishi Bajardi: Haydarova Zaynabxon 02/23 guruh Qabul qildi

O`zbekiston Respublikasi Oliy va O`rta maxsus Vazirligi


Qo`qon davlat pedagogika instituti
Tabiiy Fanlar Fakulteti
Kimyo kafedrasi Kimyo Yo`nalishi Umumiy kimyo fanidan

Mustaqil ishi

Bajardi: Haydarova Zaynabxon 02/23 guruh
Qabul qildi: Qo`qonboyev Ikromjon Ibrohimovich


Mavzu: Kvant mehanikasini dastlabki tushunchalari
Atom tuzilishi nazariyasi mikrozarralar (elektronlar, atomlar, molekulalar) va ularning tizimlari (masalan, kristallar) harakatini tavsiflovchi qonunlarga asoslanadi. Mikrozarrachalarning massalari va o'lchamlari makroskopik jismlarning massalari va o'lchamlari bilan solishtirganda juda kichikdir. Shuning uchun alohida mikrozarrachaning xossalari va harakat qonuniyatlari klassik fizika tomonidan o‘rganilgan makroskopik jismning xossalari va harakat qonuniyatlaridan sifat jihatidan farq qiladi. Mikrozarrachalarning harakati va oʻzaro taʼsiri kvant (yoki toʻlqin) mexanikasi bilan tavsiflanadi. U energiyani kvantlash kontseptsiyasiga asoslanadi,mikrozarrachalar harakatining to'lqinli tabiati va mikroob'ektlarni tavsiflashning ehtimollik (statistik) usuli. Nurlanishning kvant tabiati Atom tuzilishi nazariyasi mikrozarralar (elektronlar, atomlar, molekulalar) va ularning tizimlari (masalan, kristallar) harakatini tavsiflovchi qonunlarga asoslanadi. Mikrozarrachalarning massalari va o'lchamlari makroskopik jismlarning massalari va o'lchamlari bilan solishtirganda juda kichikdir. Shuning uchun Atom tuzilishi nazariyasi mikrozarralar (elektronlar, atomlar, molekulalar) va ularning tizimlari (masalan, kristallar) harakatini tavsiflovchi qonunlarga asoslanadi. Mikrozarrachalarning massalari va o'lchamlari makroskopik jismlarning massalari va o'lchamlari bilan solishtirganda juda kichikdir. Shuning uchun alohida mikrozarrachaning xossalari va harakat qonuniyatlari klassik fizika tomonidan o‘rganilgan makroskopik jismning xossalari va harakat qonuniyatlaridan sifat jihatidan farq qiladi. Mikrozarrachalarning harakati va oʻzaro taʼsiri kvant (yoki toʻlqin) mexanikasi bilan tavsiflanadi. U energiyani kvantlash kontseptsiyasiga asoslanadi, mikrozarrachalar harakatining to'lqinli tabiati va mikroob'ektlarni tavsiflashning ehtimollik (statistik) usuli. alohida mikrozarrachaning xossalari va harakat qonuniyatlari klassik fizika tomonidan o‘rganilgan makroskopik jismning xossalari va harakat qonuniyatlaridan sifat jihatidan farq qiladi. Mikrozarrachalarning harakati va oʻzaro taʼsiri kvant (yoki toʻlqin) mexanikasi bilan tavsiflanadi. U energiyani kvantlash kontseptsiyasiga asoslanadi, mikrozarrachalar harakatining to'lqinli tabiati va mikroob'ektlarni tavsiflashning ehtimollik (statistik) usuli. va energiyani yutish. Taxminan 20-asr boshlarida. Bir qator hodisalarni o'rganish (issiq jismlarning nurlanishi, fotoelektrik effekt, atom spektrlari) energiya doimiy ravishda emas, balki alohida qismlarda - kvantlarda taqsimlanadi va uzatiladi, so'riladi va chiqariladi degan xulosaga keldi. Mikrozarrachalar sistemasining energiyasi ham faqat kvantlar soniga karrali ma'lum qiymatlarni qabul qilishi mumkin. Kvant energiyasi haqidagi faraz birinchi marta M. Plank (1900) tomonidan aytilgan va keyinchalik A. Eynshteyn (1905) tomonidan tasdiqlangan. Kvant energiyasi e nurlanish chastotasi ga bog'liq.
𝜀 = ℎ𝜐 , (1)
Bu yerda :ℎ - Plank doimiysi (ℎ = 6,63·10 ^-34 J·s). 𝜐 -tebranish chastotasi va 𝜆 -toʻlqin uzunligi quyidagi munosabat bilan bogʻlangan: 𝜐𝜆 = 𝑐 bu erda c - yorug'lik tezligi.
1) munosabatga ko'ra, to'lqin uzunligi qanchalik qisqa bo'lsa (ya'ni, tebranish chastotasi qanchalik baland bo'lsa), kvantning energiyasi shunchalik katta bo'ladi. Va, aksincha, to'lqin uzunligi qanchalik uzun bo'lsa (ya'ni, tebranish chastotasi qanchalik past bo'lsa), kvant energiyasi shunchalik past bo'ladi. Shunday qilib, ultrabinafsha va rentgen nurlari, masalan, radio to'lqinlari yoki infraqizil nurlarga qaraganda ko'proq energiyaga ega. Mikrozarrachalar harakatining to'lqinli tabiati. Elektromagnit nurlanishni tavsiflash uchun ham to'lqin, ham korpuskulyar tushunchalar qo'llaniladi: bir tomondan, monoxromatik nurlanish to'lqin sifatida tarqaladi va to'lqin uzunligi 𝜆 (yoki tebranish chastotasi 𝜐) bilan tavsiflanadi; ikkinchi tomondan, u mikrozarrachalar - energiya kvantlarini uzatuvchi fotonlardan iborat. Elektromagnit nurlanishning diffraktsiya hodisalari (yorug'lik, radioto'lqinlar, 𝛾 -nurlar, rentgen nurlari va boshqalar) uning to'lqinli tabiatini isbotlaydi. Shu bilan birga, elektromagnit nurlanish energiyaga, massaga ega va bosim hosil qiladi. Shunday qilib, bir yil davomida Quyoshning massasi radiatsiya ta'sirida 1,5·10¹⁷ kg ga kamayishi hisoblab chiqiladi.
Lui de Broyl (1924) zarracha-to'lqin tushunchalarini barcha mikrozarrachalarga kengaytirishni taklif qildi, ya'ni. Har qanday mikrozarrachaning harakatini to'lqin jarayoni deb hisoblash kerak. Matematik jihatdan bu de-Broyl munosabati bilan ifodalanadi, unga ko'ra v tezlik bilan harakatlanuvchi massasi mn bo'lgan zarra uzunlikdagi to'lqinga 𝜆 mos keladi: 𝜆 = ℎ /(𝑚𝑣 ). (2)
Broylning ds gipotezasi elektron oqimining diffraktsiya va interferentsiya ta'sirini aniqlash orqali eksperimental ravishda tasdiqlandi. Hozirgi vaqtda elektron, neytron va proton oqimlarining difraksiyasi o'rganish uchun keng qo'llaniladi.
(2) munosabatga ko'ra, elektronning harakati (massasi 9,1·10^-31 kg, tezligi taxminan 106 m/s) uzunligi taxminan 10 ^-10 m bo'lgan to'lqinga to'g'ri keladi, ya'ni. uning uzunligi atomlarning kattaligiga mos keladi. Shuning uchun elektronlar kristallar tomonidan sochilganda, diffraktsiya kuzatiladi, kristallar difraksion panjara vazifasini bajaradi.
Aksincha, makrozarrachalar harakati shu qadar qisqa uzunlikdagi (10 -29 m yoki undan kam) to'lqin bilan bog'liq bo'lib, to'lqin jarayonini eksperimental tarzda aniqlab bo'lmaydi.