O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

1 - chizma. Iste’mol grafigi
S 

Yd qC
420

S 
ye
390
375
a 370 390 430 Yd 
Uy xo’jaliklari tasarrufidagi daromadlar 390 sh.b.ka teng bo’lganda, uning 
miqdori iste’mol miqdori bilan tenglashadi. Bu miqdor bo’sag’aviy daromad deb
yuritiladi (1- chizma).
Bo’sag’aviy nuqtadan quyida haqiqiy iste’mol daromaddan oshiq. Bu
vaziyat insonlarning qarz hisobiga hayot kechirishini bildiradi. ye– nuqtada 
yuqorida haqiqiy iste’mol daromaddan kam hamda ular o’rtasidagi farq
jamg’arishni tashkil etadi. Haqiqiy iste’mol to’g’ri chizig’i iste’mol hajmini 
belgilovchi vertikal o’qni a nuqtada kesib o’tadi. Bu hol uy xo’jaliklari umuman
daromad olmaganlarida ham ma’lum miqdorda iste’mol qilishlarini anglatadi. a – 
nuqta esa avtonom iste’mol hajmini bildiradi.
Iste’mol funksiyasini yozamiz: 


C = a + b Yd , bu yerda: a – avtonom xarajatlar; Yd – tasarrufidagi
daromad (Yd =Y-T), bu yerda: T – soliqlar; 
b – iste’mol hajmining tasarrufidagi daromadga bog’liqligini ifodalovchi
koeffitsient, boshqacha aytganda iste’molga chegaralangan moyillik. 


ДS 

b = --------- 100

Д Yd 
Demak, iste’mol hajmi avtonom iste’molga, tasarrufidagi daromad hajmiga 
va iste’mol hajmining tasarrufidagi daromad o’zgarishiga ta’sirchanligiga bog’liq.

---

Jamg’arish grafigini ham iste’mol grafigiga o’xshab algebraik ifodalash
mumkin, ya’ni jamg’arish funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega: 


S = -a + (1 -b) Yd 

2 - chizma. Jamg’arish grafigi 
Iste’mol va jamg’arish hajmiga tasarrufidagi daromad dinamikasidan 
tashqari quyidagi omillar, to’g’rirog’i bu omillardagi o’zgarishlar ham ta’sir
ko’rsatadi: 
1. Uy xo’jaliklari daromadlari.
2. Uy xo’jaliklarida to’plangan mulk hajmi. 
3. Baholar darajasi.
4. Iqtisodiy kutish. 
5. Iste’molchilar qarzlari hajmi.
6. Soliqqa tortish hajmi.