O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti “mikroiqtisodiyoti” fanidan mustaqil ish mavzu: daromad va almashtirish samarasi

Muvozanat har bir raqobat bozori uchun qonundir. Har bir mahsulot bozoridagi muvozanat tufayli umuman iqtisodiy tizim barqarorligi saqlanib qoladi. Lug'at "muvozanat" so'zini ko'p yo'nalishli kuchlar muvozanatlashadigan holat sifatida belgilaydi. Ushbu ta'rif shuningdek bozor muvozanatini tavsiflaydi. Barqaror (barqaror) va beqaror (beqaror) bozor muvozanatini farqlang. Buzilgan muvozanat holati tiklanganda barqarorlik yuzaga keladi; beqaror - bozorning buzilgan muvozanati uzoq vaqt davomida saqlanib turganda. Agar iqtisodiy tizimda biron sababga ko'ra muvozanatdan olib tashlangan va dastlabki muvozanat holatiga qaytadigan omillar mavjud bo'lsa, unda bunday muvozanat barqaror bo'ladi; bunday omillar bo'lmasa, muvozanat barqaror emas. Raqobat sharoitida bozor talabi va bozor taklifining o'zaro ta'siri talabning qiymati va taklifning qiymati mos kelgunga qadar narxni tartibga soladi. Bu muvozanat narxidir. Tegishli miqdor (mahsulot) muvozanat miqdoridir. Muvozanatli narx bozorni tushuradi, sotuvchilar uchun ortiqcha ortiqcha qoldirmasdan va xaridorlarda sezilarli tanqislik tug'dirmasdan. Muvozanat bahosida sotib olish va sotishning tengsizligi o'rnatiladi - bunday tenglik har qanday narxda mavjud. Muvozanat narxida iste'molchilar sotib olishni davom ettirmoqchi bo'lgan mahsulotlar miqdori ishlab chiqaruvchilarning bozorga etkazib berishni davom ettirish niyatida bo'lgan mahsulotlar soniga mos keladi.

Tushunchalarni batafsil ochib berish uchun grafik berilishi mumkin (1-rasm). Nima uchun ushbu jadvalda bir xil mahsulotning taklif va talab egri chiziqlarini birlashtirish kerak. D chiziq - bu narxdan talabning grafik tasviri, S chiziq - narxning taklif funktsiyasining grafik tasviridir. Kesishish nuqtasi muvozanat nuqtasi E. Bu holatda talab hajmi taklif hajmiga teng (Qd \u003d Qs) va talab narxi taklif narxiga teng (Pd \u003d Ps), ya'ni bozor muvozanatlanadi. Talab va taklif ma'lum narx darajasida muvozanatlashgan bozor holati muvozanat deb ataladi. Ta'minot va talab egri chiziqlarining kesishish koordinatalari E - muvozanat narxi Pe va muvozanat chiqishi Qe. Bunday sharoitda ushbu mahsulotni ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarishni yanada kengaytirish uchun foydali emas va shuning uchun taklif talabga ega bo'lmaydi. O'z navbatida, ushbu mahsulotni xaridorlari etkazib berishning aniq hajmiga qarab, taklif narxi ham ularga mos keladi.
Shakl 1 Walras bozoridagi muvozanat
Muayyan mahsulotga talab va taklifning bir vaqtning o'zida o'zaro ta'sirini aks ettiruvchi ko'rib chiqilgan model iqtisodiy nazariyada qisman bozor muvozanati modeli deb nomlandi (bitta mahsulot uchun bozorda muvozanat).
Iqtisodiyot nazariyasida muvozanatning berilgan xarakteristikasi "Valras muvozanati" deb nomlanadi .  Muvozanatni tasvirlashga yana bir yondashuv mavjud - “Marshall muvozanati” .  Ushbu modellar orasidagi farq quyidagicha: agar Walras muvozanatni o'rnatishda talab va taklifning nisbati haqida o'ylasa, unda Marshall ushbu jarayonda talab va taklifning nisbati haqida to'xtaydi.
Marshall muvozanatini quyidagi grafikada ko'rsatish mumkin (2-rasm).
Ta'minot hajmi muvozanatdan past deb faraz qilaylik (Q1)< Qe),  keyin talab narxi taklif narxidan yuqori bo'ladi (P1\u003e P4) .  Bu sotuvchilarni taklifni ko'paytirishga undaydi. Agar taklif hajmi muvozanat darajasidan (Q2\u003e Qe) oshsa, u holda narx narxi talab narxidan oshadi, ya'ni P2\u003e P3 va sotuvchilar taklif hajmini kamaytiradi. Muvozanatli ishlab chiqarish hajmi bilan talabning narxi taklif narxiga to'g'ri keladi.

Varlas nazariyasi

Qiymat modellarida 3ta o'zgaruvchanlik borligiga qaramay, miqdorni taminlash va talab qilish – muvozanatda faqatgina ikkitasi noma‘lum, chynki talab miqdori taklifga miqdor ta‘minlashga teng. Mol go‘sht sanoatida muammo muvozanatlashgan qiymatni topish undan keyin taklif uchun tenglama, talab uchun tenglama va ikkita noma‘lumot tashkil topadi.