O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

chiziqli algoritmlar deyiladi.

Demak algoritm bajarilishida hech qanday shart bo‗lmaslik va uzluksizlik

yo‘qolmaslik kerak. Algoritm tuzish vaqtida uning turini aniqlash uchun masala
tarkibida hech qanday shart yoki takrorlanish bo‗lmaslik kerak. Har qanday masala
algoritmini ham uchta chiziqli, shartli va takrorlanuvchi algoritmlar yordamida
tasvirlash mumkin.
Chiziqli algoritmlar bajarilish vaqtida buyruqlar ketma-ketligi buzilmasdan
davom etadi. Masala tarkibida hech qanday shartlar va takrorlanishlar ishtirok
etmasa, bunday masalalarni chiziqli algoritmlar asosida hal etish mumkin.
Misol: x ni qiymati berilganda quyidagi funksiyani hisoblash algoritmini 
keltiring. 

Bu masala algoritmini tuzish jarayoni x nomalumning qiymati berilganda y

funksiyaning natijasi hisoblanish kerak. Demak faqat x ning qiymati kiritilib y
funksiyaning natijasi hisoblanish kerak bo‗ladi. Berilgan masala uchun
algoritmning quyidagicha ya‘ni so‗zlar va blok-sxema ko‗rinishida tasvirlanishiga
e‘tibor bering.

Algoritmni so‗zlar yordamida

tasvirlanishi
Algoritmni blok-sxema yordamida
tasvirlanishi

---

---

18

1. boshlanish
2. x kiritilsin;
3.

hisoblansin;

4. y chiqarilsin;
5. Tamom.

Blok-sxemalar bilan ishlashni yaxshilab o‗zlashtirib olish zarur, chunki

bu usul algoritmlarni ifodalashning qulay vositalaridan biri bo‗lib,
programma
tuzishni
osonlashtiradi,
programmalash
qobiliyatini
mustahkamlaydi. Algoritmik tillarda blok - sxemaning asosiy strukturalariga
maxsus operatorlar mos keladi.Shuni aytish kerakki, blok-sxemalardagi
yozuvlar odatdagi yozuvlardan katta farq qilmaydi. Faqat ketma-ket
bajariladigan amallardan tashkil topgan algoritmlarga-chiziqli algoritmlar
deyiladi. Bunday algoritmni ifodalash uchun ketma-ketlik strukturasi
ishlatiladi. Strukturada bajariladigan amal mos keluvchi shakl bilan
ko‗rsatiladi. Aslida programma ham algoritmning boshqa bir ko‗rinishi
bo‗lib, u insonning kompyuter bilan muloqotini qulayroq amalga oshirish
uchun mo‗ljallangan.

Misol: Uchburchak tomonlari berilganda unga ichki va tashqi chizilgan 
aylana radiuslarini hisoblash algoritmi tuzilsin. 
Algoritmni so‗zlar yordamida
tasvirlanishi
Algoritmni blok-sxema yordamida
tasvirlanishi
Boshlash

x ni kiriting

Y ni chiqaring
Tamom

---

---

19

1. boshlanish 
2. a,b,c tomonlari uzunliklari kiritilsin;
3. P=(a+b+c)/2; hisoblansin; 
4.

hisoblansin; 
5. r = 2S/(a+b+c); R=(abc)/(4S);
hisoblansin 
6. Tamom.