Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax

Analogli signallar (uzluksiz toʻlqinlar). Kommunikatsiyaning eskirgan vositalari: telefon, radio va televideniyelar analogli signallar bilan ishlashga moʻljallangan edi. Analog signal tashuvchi toʻlqin deb ataluvchi uzluksiz elektrik signallardan tashkil topgan toʻlqindan iborat. Analogli tashuvchi toʻlqinlarning ikki asosiy koʻrsatkichi chastota va amplituda dan iborat:
Chastota – toʻlqin tebranishlarining vaqt birligida (sekund) necha marta toʻliq takrorlanishini bildiruvchi son.
Amplituda – berilgan vaqt oraligʻidagi toʻlqinning maksimal balandligi. Ovoz (signal) ning baland-pastligi amplitudaga bogʻliq boʻladi.
Raqamli (diskret) signallar. Raqamli signallar ikki xil diskret almashinuvchi (bor-yoʻq) signallardan iboratligi sababli u orqali ikkilik sanoq sistemasidagi maʻlumotni tasvirlash mumkin. Bunda elektrik impulsning borligi – 1, yoʻqligi – 0 bilan belgilanadi. Bunaqa ikkilik tarzda diskret signallarni uzatish 1880 yillarning oʻrtalaridayoq Semyuel Morze tomonidan joriy qilingan edi.
Raqamli (diskret) signallar. Raqamli signallar ikki xil diskret almashinuvchi (bor-yoʻq) signallardan iboratligi sababli u orqali ikkilik sanoq sistemasidagi
maʻlumotni tasvirlash mumkin. Bunda elektrik impulsning borligi – 1, yoʻqligi – 0 bilan belgilanadi. Bunaqa ikkilik tarzda diskret signallarni uzatish 1880 yillarning oʻrtalaridayoq Semyuel Morze tomonidan joriy qilingan edi. Unda maʻlumot nuqta (.) va tire (-) lar ketma-ketligi shaklida tasvirlangan. Morze alifbosida, masalan, V xarfi “...-” kabi belgilangan. Telegraf simlari orqali bu xarfni uzatish uchun pauza bilan ajratilgan uchta qisqa va bitta choʻziq signal ishlatilishi mumkin. Ammo bunday uzatish tezligi nihoyatda past.
Tarmoqlarning fizik darajasining belgilanishi bir qurilmadan boshqasiga axborot hajmining yaʻni bitlarni uzatishi bilan hisoblanadi. Axborotlarni uzatish uchun turli fizik tashuvchilardan foydalanish mumkin. Ularning xar biri oʻtkazuvchanlik qobiliyatiga, tutib qolishi, narxi va oʻrnatilishi hamda qoʻllanilishiga koʻra oʻz xususiyatiga ega.
Axborotlarni uzatish muhiti elektromagnit spektrdagi toʻlqinlar asosida ishlaydi. Elektronlarning xarakati fazoda xatto vakuumda ham elektromagnit toʻlqinlarni hosil qilib tarqatishi mumkin. Buni 1865 yilda Britaniya fizigi Jeyms Klerk Maksvell (James Clerk Maxwell) tomonidan kashf etgan. 1887 yilda nemis fizigi Genrix Gerts (Heinrich Hertz) shu boʻyicha birinchi tajribasini oʻtkazib uni isbot qilgan. Bu toʻlqinlarning asosiy koʻrsatkichlari chastota va toʻlqin uzunligidan iborat. Toʻlqin uzunligi deb ikki maksimumlar (yoki minimum) ketma-ketliklari oraligʻidagi holatiga aytiladi. Bu kattalik grekcha λ (lyambda) bilan belgilanadi.