Ona tili fanidan bilim va malakalarni mustahkamlash darslari

II.Bob. Grammatika va lug'at
2.1 Ona tilining grammatikasi
Ona tilining grammatikasi kursida o'zbek tilining grammatikasini o'rganishingiz kutiladi. Bu darslar davomida quyidagi mavzularni tushunishingiz va mustahkamlashingiz mumkin:
So'z turlari: Isimlar, fe'llar, sifatlar, masdorlar, qisqa so'zlar va boshqalar. Har bir so'z turining o'ziga xos xususiyatlari va ishlash qoidalari ko'rsatiladi.
Predikat: O'zbek tilidagi predikatni to'g'ri tushunishingizga yordam beriladi. Predikatning tarkibiy qismlari, predikat fe'llarining shakllari va ularning ishlatilish prinsiplari o'rgatiladi.
Cümleni tuzish va sintaksis: O'zbek tilida cümlenin tuzilishi, qismlari va ularning funksiyalari haqida ma'lumot beriladi. Bu mavzu orqali to'g'ri cümle tuzishni o'rganasiz.

2.1. Ona tilining grammatikasi bo'yicha o'qituvchilar tomonidan qo'llaniladigan muhim adabiyotlar va manbalar bilan ham o'qish tavsiya qilinadi. Bu adabiyotlar o'zbek tilining grammatikasi va sintaksisi bo'yicha tafsilotli ma'lumotlar taqdim etadi. Quyidagi adabiyotlar sizga yordam berishi mumkin:

"O'zbek tilining grammatikasi" (Muallif: Islomov A., Ruzmetov T.)
"O'zbek tilining sintaksisi" (Muallif: Otajonov N., Otajonov Sh.)
"O'zbek tilining grammatikasi" (Muallif: Otajonov N., Otajonov Sh.)
Bu adabiyotlar sizga ona tilining grammatikasi va sintaksisi bo'yicha tafsilotli ma'lumotlarni taqdim etishda yordam beradi. O'qituvchi tomonidan taqdim etilgan darsliklardan ham foydalanishingiz tavsiya etiladi, chunki ular kursning maqsadlari va rejasiga mos ravishda tuzilgan.

Ona tilining grammatikasi tilning tuzilishini, qoidalarni va tarkibiy elementlarni o'rganishga yordam beradi. Ona tilining grammatikasi orqali siz tilning tuzilishini, so'z turlarini, gaplarni tuzishni va tarjimani mustahkamlash imkoniyatiga ega bo'lasiz. Quyidagi mavzular ona tilining grammatikasiga kirish uchun yordam beradigan ma'lumotlardir:

• 
  So'z turlari: Ona tilida mavjud bo'lgan so'z turlarini tushunish va ularning xususiyatlari haqida bilim olish. Misollar: ism, fe'l, sifat, masdar, qisqa so'zlar, ta'riflash so'zlar, ishoralar va boshqalar.
  

• 
  Predikat: Predikat tilning gap tuzishidagi asosiy qismidir. Predikat orqali fe'llar va ularning xususiyatlari ifoda qilinadi. Misollar: birinchi shaxs, ikkinchi shaxs, mazmun, o'tish jarayoni va boshqalar.
  

• 
  Gap tuzish va sintaksis: Gaplarni to'g'ri va ma'nosiz tuzish, gaplar orasidagi aloqalar va munosabatlar, qoidalarni tushunish va qoidalarga rioya etish. Bu bo'limda sintaksis, qoidalar, xususiy gaplar va gaplarni to'g'ri tuzishning muhim masalalari o'rganiladi.
  

• 
  So'zlar orasidagi bog'liqlik: Ona tilida so'zlar orasidagi aloqalar, ba'zi so'zlar va jumladan so'zlar orqali tarjima qilinishi va ma'noni tushunish uchun kerakli bilimlarni o'rganish.
  

Ona tilining grammatikasini o'rganishda darsliklar, qo'llanmalar, adabiyotlar va o'quv videolaridan foydalanishingiz mumkin. O'qituvchilar tomonidan tuzilgan o'zbek tilining grammatikasi darsliklaridan ham yordam olishingiz mumkin.

Ona tilining grammatikasi, tilning tuzilishi, so'z qoidalari, cümleni tuzish prinsiplari va boshqa grammatikaviy tushunchalar to'plamini o'z ichiga olgan tizimdir. Bu tizim tilning mustaqil qoidalari va qonunlari orqali so'zlar va cümlelarni tuzishda yordam beradi.

Ona tilining grammatikasi darslarida quyidagi muhim mavzularni o'rganishga e'tibor beriladi:

So'z qoidalari: Ona tilidagi so'z qoidalari so'zlar, ismlar, fe'llar, sifatlar, masdorlar, qisqa so'zlar va boshqa so'z turlari bilan bog'liq bo'lgan qoidalar to'plamini o'z ichiga oladi. Bu mavzuda quyidagi masalalar ko'zda tutiladi:

So'z turlari va ularga oid qoidalarning o'rganilishi

So'z qoidalari bilan biriktirilgan cümlelarni tuzish
So'z qoidalari va tarjimaviy muammolar
Cümleni tuzish prinsiplari: Ona tilidagi cümlelarni tuzish prinsiplari gramma, sintaksis va tarjima prinsiplari bilan bog'liqdir. Bu mavzuda quyidagi masalalar o'rgatiladi:

To'g'ri cümle tuzish tartibi va shakllari

Muamma, qiyofa va anjirdan iborat cümlelarni tuzish
Cümlelarda lug'at tuzish va o'zgartirish prinsiplari
Cümle tuzishning amaliyati: Ona tilidagi grammatikani o'rganish jarayonida amaliy mashg'ulotlar va misollar foydalanishga qo'llaniladi. Ushbu mashg'ulotlar orqali o'quvchilar o'rganayotgan grammatikaviy tushunchalarni amalga oshirishadi. Mavzuga misollar va amaliy mashg'ulotlar bilan ta'minlangan darslar o'qitiladi.

Ona tilining grammatikasi o'rganish uchun o'qituvchilar tomonidan tayyorlangan darsliklar, qo'llanmalar va adabiyotlar yordam beradi. Shuningdek, o'zbek tilining grammatikasi haqidagi maqolalar, darsliklar, online darslar va video darslar ham foydalanish mumkin.