II BOB 3-SINFDA OLCHOV BIRLIGI TUSHUNCHALARINI OQITISHDA "TOIFALASH" TEXNOLOGIYASIDAN FOYDALANISH METODIKASI
2.1 3-sinf oquvchilarini va uning olchov birliklari bilan tanishtirish metodikasi.
Tekis figuralarning boshqa hossalari orasida yuzalarni olchash tushunchasini kiritish amaliy usulga asoslanadi. Yuza birliklari mavzusi 4-sinfda organiladi. Yuza haqidagi 3-tushunchalarni shakllantirishga tayyorgarlik ishi 1-2-sinflardayoq boshlanadi.
Bosma asosdagi daftarlar bilan ishlashda figuralarni boyash, mehnat darslarida qogozdan figuralar qirqib olish, tasviriy sanat darslarida rasm solish figurani tekislikning yopiq siniq chiziq bilan chegaralangan bolagi sifatida qabul qilinishiga imkon beradi. Bolalar kopincha yuzani olchash tushunchasini uni ratsional hisoblash bilan aralashtirib yuboradilar. Togri tortburchak yuzini olchash nima? olgan savolga kopincha bolalar bu uning boyini va enini olchab ularni kopaytirish deb javob beradilar. Biroq togri tortburchakning yuzini topish degan soz unda yuza birligi (sm2, m2) necha marta joylashgan ekanini aniqlash demakdir. Oqituvchi bolalarni yuza tushunchasi va yuza atamasi bilan tanishtirishda amaliy ishdan foydalaniladi: stollar, partalar, kitob va daftarlar, turli figuralar sirti, yuzasi birligini, ularni matematikada yuza (yuz) deb atalishini suhbat mobaynida tushuntiradi. (17 rasm)
Umumlashtirish. Biz figuralar va narsalarning yangi hossasi-yuzasi bilan tanishdik. Yuza figura qanday joy egallaganini korsatadi. Yuza-bu miqdordir, chunki u boyicha figuralarni taqqoslash mumkin.
Yuza olchov birligi kvadrat santimetr bilan tanishtiruvchi dars fragmenti (parchasi)ni keltiramiz. Oqituvchi. Biz narsalarning bir necha hossalarini va ularni ifodalaydigan miqdorlarni bilamiz (uzunlik, massa, sigim).
Togri chiziq kesmasi uzunlikka ega togri tortburchak, uchburchak, doira, bayroqcha esa yuzaga ega. Yuzalarni olchash uchun katakchalarga bolingan paletkadan foydalanamiz.
Agar paletkaning har bir katagi tomoni 1 sm dan bolgan kvadrat bolsa, yoki 4 ta daftar katakchasini oz ichiga olsa, uni 1 kvadrat santimetr deyiladi. (18 rasm).
1 kvadrat
santimetr
18 rasm
Oquvchilar bilan frontal ish tashkil etiladi. Ularga orqa tomonlari katakchalarga bolingan quyidagi shakllar tarqatiladi ( 18 rasm)
Topshiriq. Paletka yordamida (18 rasmdagi) quyidagi figuralar yuzalarini olchang. Ustma-ust tushadigan figuralar teng figuralar, ustma-ust tushmaydigan figuralar (yuzalari teng) tengdosh figuralar deyiladi
3
1 2
1 2
3 3
18 rasm
Yuqoridagi I va II varianlardagi 1-figuralar teng , 2-figuralar tengdosh, 3-figuralar teng ham emas, tengdosh ham emas.
Songra kvadrat detsimetr bilan tanishtiriladi. Buning uchun 10x10 (kvadrat santimetr) li taxtachadan foydalanamiz, u 100 ta 1 kv sm li kataklarga ega. Uning tomonlari 10 sm =1 dan bolgani uchun uni 1 kvadrat detsimetr deyiladi.
1 dm 2 10 · 10 = 100 sm2
Kvadrat metr va kvadrat detsimetrlar orasidan munosabat ham shu tariqa ornatiladi.
1m2 = 100 dm2 . 1m2 = 100 sm2 · 100 = 10000 sm2
Kvadrat metr va kvadrat detsimetrlar orasidagi munosabat ham shu tariqa orgatiladi.
1m2 = 100 dm2 . 1m2 = 100 sm2 - 100 = 10000 sm2
Eng songi bosqichda togri tortburchak yuzasini topish organiladi. Togri tortburchakning yuzini topish uchun uning tomonlari (boyi va eni) ni olchab, ularni kopaytiramiz. ( 19 rasm).
19-rasm
Yuza birligini kiritishga tayyorgarlik davrida beriladigan topshiriqlar quyidagicha bolishi mumkin5.
1.Quyidagi figuralar yuzalarini taqqoslang.
Bu ishni ular bolingan kvadratchalar sonini sanash orqali amalga oshirish mumkin.( 20-rasm )
20-rasm
21-rasm
SHu figuralar yuzalarini taqqosla. Buning uchun shu figuralar qancha kvadratdan iborat ekanini aniqlang.
1 sm 2 yuza birligi kiritilgandan keyin beriladigan topshiriqlar quyidagicha bolishi mumkin.
1.Uzunligi 5 sm va eni 1 sm bolgan togri tortburchak kvadrat santimetrlarga 22 rasmda korilgandek bshlgan. Nechta kvadrat santimetr hosil boldi. Bu togri tortburchak yuzi 5 sm
22-rasm
2. Quyidagi figuralar nechtadan kvadrat santitmetrlarga bolingan. Ularning har birining yuzalari nimaga teng?
23-rasm
3.Rasmdagi figuralarning tomonlari uzunligini va yuzalarini aniqla.
(24 rasm ).
Togri tortburchak (yuzini) topish qoidasini organishi uchun quyidagi chizmalardan foydalanish mumkin.
1 2
3 4 24-rasm
4*3=12
Yoki
3*4=12
javob: yuza 12 sm2
25-rasm
Yuza birliklari orasidagi munosabatlarni organish va bu haqidagi bilimlarni mustahkamlash uchun quyidagi mashqlarni kiritish foydali.
Kvadrat detsimetrlarda ifoda qil:8 m 2 ; 14 m 2 ; 40 m 2 ; 6 m 2 35 dm 35 dm 2 ; 18 m2 70 m2 ; 200 m2 ; 1000 m2 ; 2768 sm 2.
Kvadrat santimetrlarda ifoda qil:
5 m2; 7 m2; 9 m2 ; 8 dm2; 5 dm2 ; 35 dm2 :
Dostları ilə paylaş: |