50
20.3.1: Əsası qoyulmuş əlaqələrdən yaranan kredit və likvidlik risklərini ölçmək, idarə etmək və
yoxlamaq üçün hansı proseslər mövcuddur?
20.3.2: MKQD əlaqəli MKQD-yə kredit verdikdə həmin əlaqəli MKQD-yə verilmiş kreditin yüksək
səviyyəli girova tam malik olmasını və kredit limitlərinin müvafiq olmasını təmin edən hansı proseslər
mövcuddur?
Əsas mülahizə 4: Əlaqəli MKQD-lər arasında qiymətli kağızların müvəqqəti transferləri qadağan
olunmalıdır və ya ən azı müvəqqəti olaraq transfer edilmiş qiymətli kağızların transferin
tamamlanmasından əvvəl retransferi qadağan olunmalıdır.
20.4.1: Həmin əlaqədə qiymətli kağızların müvəqqəti transferinə icazə verilirmi? İcazə verilidiyi təqdirdə
hansı qaydalar müvəqqəti transferi zəruri edir və bu qiymətli kağızların ilk transferin tamamlanmasından
əvvəl retransferi qadağan edilirmi?
Əsas mülahizə 5: Razılaşma investor MKQD-lərin iştirakçılarının hüquqlarının yüksək səviyyədə
müdafiəsini təmin etdikdə investor MKQD yalnız emitent MKQD ilə əlaqə yaratmalıdır.
20.5.1: Hər hansı əlaqə üçün investor MKQD iştirakçılarının hüquqlarının yüksək səviyyədə qorunmasını
necə müəyyən edib?
20.5.2: Kastodidə qiymətli kağızlara sahib olan subyektlər tərəfindən qiymətli kağız sahiblikləri arasında
uyğunlaşdırmalar hansı tezlikdə həyata keçirilir?
20.5.3: İnvestor MKQD iştirakçılarının hüquqlarının yüksək səviyyəli müdafiəsini (o cümlədən
seqreqasiya və əlaqələndirmə qaydaları və omnibus hesablar üzrə aktivlərin qorunması şərtlərini) necə
təmin edir?
Əsas mülahizə 6: Emitent MKQD ilə əlaqəni idarə etmək üçün vasitəçidən istifadə edən investor
MKQD vasitəçi istifadəsindən yaranan əlavə riskləri (o cümlədən kastodi, kredit, hüquqi və
əməliyyat riskləri ölçməli, yoxlamalı və idarə etməlidir.
20.6.1: MKQD əlaqəni idarə etmək üçün vasitəçidən istifadə etdikdə o, vasitəçini və ya vasitəçiləri
seçmək üçün hansı meyarlardan istifadə edir? Bu meyarlar risk əsaslıdırmı?
20.6.2: İki əlaqəli MKQD və vasitəçinin müvafiq öhdəlikləri nədən ibarətdir?
20.6.3: Vasitəçi istifadəsindən yaranan riskləri ölçmək, yoxlamaq və idarə etmək üçün hansı proseslər
mövcuddur?
Əsas mülahizə 7: MTM digər MTM ilə əlaqəyə daxil olmazdan əvvəl əlaqəli MTM-nin defoltundan
yaranan potensial yayılma təsirlərini müəyyən etməli və idarə etməlidir.
Əlaqədə üç və ya daha artıq MTM olduqda hər bir MTM kollektiv əlaqə razılaşmasının risklərini
müəyyən etməli, qiymətləndriməli və idarə etməlidir.
Əlaqəli MTM defoltu
20.7.1: Hər hansı əlaqə yaratmazdan əvvəl əlaqəli MTM defoltunun yayılma təsirlərini müəyyən etmək
və qiymətləndirmək üçün MTM hansı təhlilləri aparmışdır?
20.7.2: MTM əlaqəli MTM defoltunun müəyyən olunmuş hər hansı yayılma təsirlərini necə idarə edir?
Kollektiv əlaqə razılaşmaları (üç və ya daha artıq MTM)
20.7.3: Hər hansı əlaqə yaratmazdan əvvəl üç və ya daha artıq MTM-ni əhatə edən əlaqə razılaşmasının
51
yayılma təsirlərini müəyyən etmək və qiymətləndirmək üçün MTM hansı təhlilləri aparmışdır?
20.7.4: Kollektiv əlaqə razılaşmaları halında MTM-nin həmin kollektiv əlaqə razılaşmalarından yaranan
riskləri müəyyən etməsi, qiymətləndirməsi və idarə etməsi üçün hansı proseslər mövcuddur? MTM-lər
arasında əlaqələr halında müxtəlif MTM-lərin müvafiq hüquqları və öhdəlikləri aydın müəyyən
olunubmu
Əsas mülahizə 8: MTM əlaqə razılaşmasındakı hər bir MTM ən azı gündəlik əsasda əlaqəli MTM-
yə və ya onun iştirakçılarına qarşı cari və potensial gələcək risklərini tam əminliklə və MTM-nin
istənilən vaxt öz iştirakçıları qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirmək qabiliyyətini azaltmamaq
şərtilə qarşılaya bilməlidir.
Risklər və risklərin qarşılanması
20.8.1: MTM-lər arası risklərin ölçülməsi, yoxlanması və idarə edilməsi üçün hansı proseslər
mövcuddur?
20.8.2: MTM davamlı əsasda cari risklərinin tamamilə qarşılanmasını necə təmin edir?
20.8.3: MTM tam əminliklə və MTM-nin istənilən vaxt öz iştirakçıları qarşısında öhdəliklərini yerinə
yetirmək qabiliyyətini azaltmamaq şərtilə potensial gələcək risklərini qarşılanmasını necə təmin edir?
Risklərin idarə edilməsi
20.8.4: Əlaqəli MTM-lərin həmin əlaqədən yaranan risklərin idarə edilməsi üçün hansı qaydaları
mövcuddur (məsələn, ayrıca defolt fondu, artan marja tələbləri və ya bir-birlərinin defolt fonduna
ödəmələr)?
20.8.5: MTM-lər bir-birlərinin defolt fondlarına ödəmələr etdikdə digər MTM-nin defolt fonduna edilən
ödəmələrin MTM-nin öz iştirakçıları qarşısında öhdəliklərini istənilən vaxt yerinə yetirmək qabiliyyətinə
təsir etməməsini necə təmin edir?
İştiakçılara verilən informasiya
20.8.6: Əlaqəli MTM-lər iştirakçıların əlaqə razılaşmasından qarşılanmamış itkilərinin və qarşılanmamış
likvidlik çatışmazlıqlarının potensial bölünməsinə qarşı risklər baradə məlumatlılığını necə təmin edir?
Əsas mülahizə 9: TR İT və əlaqəli resursların geniş miqyaslılığını və etibarlılığını təmin etmək üçün
əlaqələri ilə bağlı əlavə əməliyyat risklərinə ehtiyatla çıxmalıdır.
20.9.1: TR digər MBİ-na əlaqə ilə bağlı əlavə əməliyyat risklərini nəzərə almaq üçün İT və əlaqəli
resursların geniş miqyaslılığını və etibarlılığını necə təmin edir? TR onun geniş miqyaslılığının və
etibarlılığının müvafiqliyini hansı tezlikdə təsdiq edir?
Prinsip 21: Səmərəlilik və effektivlik
Əsas mülahizə 1: MBİ iştirakçılarının və xidmət etdiyi bazarların klirinq və hesablaşma
qaydalarının seçimi, əməliyyat strukturu, klirinq olunmuş, hesablaşması aparılmış və ya qeydə
alınmış məhsulların əhatə dairəsi, texnologiya və prosedurların istifadəsi ilə bağlı ehtiyaclarının
qarşılanacağı formada yaradılmalıdır.
21.1.1: MBİ onun quruluşunun (o cümlədən klirinq və hesablaşma qaydaları, əməliyyat strukturu,
