34
|
MİRAS NOYABR NOVEMBER
ArAŞdIrmA REsEARCH
more notable in this copy amongst the ghazals. Besides, he has the
ode dedicated to Prophet after ghazals (followed “Javani” poem).
His one more ode “Der vesfe- Amir-almominin Ali Aleyhissalam”
praising Excellency Ali was written on 95 A paper of this ode and
copy. The most important is that to write quatram between ghazals
comes forward from Divan habit. This helps us to think that Seyid
Yahya Bakuvi had Divan.
Seyid Yahya’s ghazal was devoted totally to wisdom and divine love.
Though written in clear and simple language, it has original style.
We face with Seyid Yahya’s specific expressions and sayings along
with complex poetry figures, traditional metaphors and poetic pecu-
larities used in Eastern poem. The poet uses “Seyid” psedonym in the
end of every ghazal. These ghazals were written in wisdom theme
like other ghazals of Seyid Yahya and express divine love. New po-
ems of the poet were written in this copy among the poems known up
to day and were written in the same script and style. It is no doubt
that it belongs to Seyid Yahya. The poet’s psedonym was given in
the end of these poems. We present philological translation of newly
found ghazals and quatrams of the poet for the first time:
There is no other Samed besides you,
No help for us in two worlds.
Our existence is firm with your grace,
Only you know depth of your mind.
No work in two worlds.
No other lover besides him,
All except Allah disappeared.
He was in love, he was a head,
No other head in secret way.
Nobody came for help besides friend
When poor Seyid screamed all night.
***************
I’m on your door, ashamed and poor,
Help the miserable ones with mercy.
You hope by charm,
Grace for the poor.
My soul remained near your door,
This heart filled with blood.
Captivated in parting ocean.
Sunk and astonished,
This poor must be taken hand.
To look at poor Seyid’s work,
All particles shine like bright moon.
The quatrams among the ghazals are very interesting. Till nowadays
Seyid Yahya Shirvani’s work in this genre was unknown. The genre
of quatram is very difficult and highly professional. The poet should
express thoughts systematically in four couplets and at the same
time show craftsmanship. Seyid Yahya’s two quatrams show that
poet managed this genre successfully and created nice art samples.
Two quatrams attract attention for poetry features. The poet applies
“Delbəre-ma”( our charming) combination as pun and uses in three
bu nüsxədə qəzəliyyatı içərisində daha iki qəzəl və iki rübai də
diqqətimizi çəkdi. Bundan əlavə, qəzəllərdən sonra (“Cəvani” rədifli
şeirin ardınca) Peyğəmbərə həsr edimiş qəsidəsi də mövcuddur.
Bu qəsidə və nüsxənin 95a vərəqində verilən “Dər vəsfe- Əmir-
əlmöminin Əli Əleyhissəlam” adlı Həzrəti Əlini vəsf edən daha bir
qəsidəsi də verilmişdir. Ən önəmlisi odur ki, qəzəllərin arasında rübai
vermək divan ənənəsindən irəli gəlir. Bu da Seyid Yəhya Bakuvinin
Divanı olması fikrini irəli sürməyə bizə imkan verir.
Seyid Yəhyanın qəzəliyyatı başdan başa irfani, ilahi eşqə həsr
edilmişdir. Sadə, aydın dildə yazılmasına baxmayaraq orijinal bir üs-
luba malikdir. Bəzən mürəkkəb poetik fiqurlar, Şərq şeirində işlənən
ənənəvi məcazlar, poetik xüsusiyyətlərlə bərabər Seyid Yəhyanın
özünəməxsus ifadə və deyimlərinə də rast gəlirik. Hər qəzəlin so-
nunda şair “Seyyid” təxəllüsünü verir. Bu qəzəllər də Seyid Yəhyanın
digər qəzəlləri kimi irfani məzmunda yazılmış və ilahi eşqi ifadə edir.
Şairin yeni tapdığımız şeirləri də bu nüsxədə indiyə qədər məlum olan
şeirlərinin arasında verilmişdir, eyni xətt və üslubda yazılmışdır. Seyid
Yəhyaya aid olması heç bir şübhə doğurmur. Bu şeirlərin sonunda da
şairin təxəllüsü verilmişdir. İlk dəfə olaraq burada şairin yeni tapılan
qəzəllərinin və rübailərinin filoloji tərcüməsini oxucuların diqqətinə
təqdim edirik:
Ey Heyy və Qədim ki, səndən özgə Saməd yoxdur,
Hər iki aləmdə bizə səndən başqa mədəd yoxdur.
Bizim varlığımız(var olmamız) sənin lütfünlə qaimdir,
Sənin kamalının dərinliyindən xəbərdar olan yalnız Sənsən.
Hər iki cahanda səndən özgə, bil ki, əsər yoxdur.
Bil ki Ondan özgə aşiq və məşuq yoxdur,
Başqası necə olsun ki, qeyr(Allahdan özgə nə varsa) hamısı yox oldu.
Özü aşiq idi, özü rəhbər oldu nəhayət,
Bu gizli yola Ondan özgə rəhbər yoxdur.
Biçarə Seyyid gecə-gündüz fəryad edərkən
Dostdan başqa fəryada çatan yoxdur.
******************
Qapına düşmüşəm, xar və həqirəm,
Kərəminlə biçarələrin əlindən tut.
Lütfünlə çox ümidlər vermisən,
Öz fəqirindən inayətini əskik etmə.
Bu qəlbim sənin qapının ağzında (səri-kuyində) bitib qalıb,
Bu ürək qanla doldu, bu ciyər kabab oldu.
Sənin hicranının dəryasında əsir qaldı.
Qərq oldu, batdı, mat və heyrət içində qaldı,
Bu fəqirin əlindən tutmaq vacibdir.
Əgər bu miskin Seyyidin işinə bir nəzər salsan,
Bütün zərrələri nurlu ay kimi parlar.
Qəzəllərin arasında verilən rübailər də çox maraqlıdır. İndiyə qədər
Seyid Yəhya Şirvaninin bu janrda heç bir əsəri məlum deyildi. Rübai
janrı olduqca çətin, yüksək peşəkarlıq tələb edən bir janrdır. Şair
dörd beytdə sistemli şəkildə fikirlərini ifadə etməli, eyni zamanda
sənətkarlığını nümayiş etdirməlidir. Seyid Yəhyanın əldə etdiyimiz
bu iki rübaisi göstərir ki, şair bu janrın öhdəsindən də uğurla gəlmiş,
gözəl sənət nümunələri yaratmağa müvəffəq olmuşdur. Bu iki rübai
poetik xüsusiyyətləri ilə diqqəti cəlb edir. Şair “Delbəre-ma”( bizim
dilbərimiz) birləşməsindən cinas kimi yararlanaraq onu üç mənada