Naği qarabağ
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
33
iqtidarında deyildi. 1991-ci ilin sentyabr-1992-ci ilin yanvar ayları ərzində bəzi qurumlar, o cümlədən, Müdafiə Şurası, Müdafiə Nazirliyi, Baş Qərargah yaradıldı. Sentyabrın 5-də Müdafiə Nazirliyinin yaradılması vacib hadisə idi, lakin bu qurum hələ xeyli müddət mövcud tələblərə uyğun fəaliyyət göstərə bilmədi. Bir neçə ay ərzində Müdafiə Nazirliyinə tabe olan yalnız bir tabur yaratmaq mümkün oldu, onun da şəxsi heyəti 150 nəfərdən ibarət idi. AXC öz fəalları hesabına bir neçə tabur formalaşdırıb cəbhə bölgələrinə göndərdi. Müdafiə Nazirliyi bölgələrdə özünümüdafiə dəstələrinin yaradılmasına başladı. Ermonistan hərbi hazırlıq, silah-sursat təchizatı, ordunun qurulması cəhətdən Azərbaycanı ən azından 3 il qabaqlayırdı. Ermənistanda və Dağlıq Qarabağda ermənilərin hərbi qüvvələrinin sayı 30 min nəfərə çatırdı. Bütün bunlara baxmayaraq, o vaxta qədər ermənilərin tərəfindən hərbi əməliyyatlarda iştirak edən Sovet qoşunlarının xeyli hissəsinin regiondan çıxarılması Azərbaycanın imkanlarını bir qədər artırmışdı. 1991-ci il dekabrın 30-31-də Azərbaycanın silahlı dəstələri əks-hücuma keçərək Xankəndi yaxınlığıdakı Kərkicahan yaşayış məntəqəsini yenidən nəzarətə götürdülər. Bu dövrdə Azərbaycan tərəfi döyüşlərdə "Katyuşa", Qrad" qurğularından, tank əleyhinə "Rapira" toplarından istifadə edirdi. Eyni vaxtda Ağdam şəhərində ilk böyük ordu qruplaşma yaradıldı, bu qruplaşmaya daxili qoşunların bəzi hissələri, özünümüdafiə dəstələri, AXC könüllüləri daxil idilər. Lakin hər qruplaşma şəxsi heyət və silah-sursatla tam təmin olunmamışdı, ona görə də ciddi əməliyyatlar keçirə bilmirdi. Ağdam qruplaşması 1992-ci ilin yanvar-fevral aylarında yalnız bir neçə məhdud əməliyyatla kifayətlənməli oldu. Yanvarın 25-26-da birinci kəşfiyyat taburunun Şuşa yaxınlığında Daşaltı kəndi istiqamətində əməliyyat keçirmək cəhdi də uğursuzluqla nəticələndi, 70 nəfərə yaxın ölən və yaralananlarla itgi verildi, 30 nəfərdən artıq adam itgin düşdü. Yanvar ayının sonunda erməni birləşmələri Dağlıq Qarabağdakı yaşayış məntəqələrini də zəbt etməyə başladılar. Onlar Sovet imperiyasının süqutundan sonra Rusiyanın tabeçiliyinə keçmiş hərbi hissələrin, o cümlədən 23-cü motoatıcı diviziyanın 366-cı motoatıcı alayı, 42-ci sərhəd dəstəsi, Xankəndi qarnizonunun əlahiddə taburunun xidmətlərindən geniş şəkildə istifadə edirdilər. Yanvarın 15-də Kərkicahan, fevralın 10-da Malıbəyli, Quşçular kəndləri işğal olundu. Fevralın 17-də Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndi işğal edildi. İşğal zamanı kəndin 92 nəfər müdafiəçisi və 54 nəfər sakini öldürüldü. Ermənilər 117 nəfər dinc sakini girov götürdülər, onlardan 77 nəfərini qətlə yetirdilər. Ermənilər kəndin yaxınlığındakı fermada 6 nəfəri diri-diri yandırdılar. Fevralın birinci yarısınadək ermənilər Şuşa-Xocalı yolu və Şuşanın ətrafındakı yaşayış mətəqələrini ələ keçirdilər. Xocalı şəhəri tam mühasirəyə alındı, həmçinin hava nəqliyyatı vasitəsi ilə əlaqələr də kəsildi. Düşmənin zenit- 34
raket kompleksləri və zenit artilleriyası vertolyotların Xocalıya uçuşlar etməsinə imkan vermirdi. 1992-ci ilin fevralın 25-dən 26-a keçən gecə erməni silahlı dəstələri 366-ci motoatıcı alayla birlikdə hücuma keçərək Xocalı şəhərini və yaxınlıqda yerləşən aeroportu zəbt etdilər. Erməni silahlı dəstələri Rusiyanın 366- cı motoatıcı alayı ilə birlikdə Xocalı sakinlərinə qarşı dəhşətli soyqırım törətdilər. Xocalı Dağlıq Qarabağda Azərbaycan türklərinin yaşadığı qəsəbələrdən biri idi. Bu qəsəbə Ağdam-Şuşa, Xankəndi-Əsgəran yolu üzərində strateji əhəmiyyətli mövqeyə malik idi. Xocalının əhalisi 1991-ci ildə 7 min nəfər idi, burada Ermənistandan, Xankəndindən və Dağlıq Qarabağın digər yerlərindən qovulmuş Azərbaycan türkləri, həmçinin Özbəkistandan yerləşmiş məhsəti türkləri də məskulaşmışdılar. Ermənilər Xocalıya hücum zamanı "yandırılmış torpaq" taktikasını yeritdilər. Hücumdan əvvəl bir neçə saat ərzində qəsəbə toplar və zirehli texnikadan fasiləsiz atəşə tutuldu və xarabalığa çevrildi. Həmin dövrdə L.Ter-Petrosyan erməni ordusuna müraciətlə deyirdi: "Siz, Ermənilər düşməni öldürərkən ürəyi yumşaqlıq göstərməməlisiniz. Dağlıq Qarabağda azərbaycanlı deyilənləri qırıb qurtarana və orada öz sivilizasiyamızı bərqərar edənə qədər sizin düşmənə yazığınız gəlməməlidir". Sonralar əsir götürülmüş ermənilərin dedikləri bu vəhşi xəttin həyata keçirildiyini təsdiq edir. Mixail Qazaryan (Hadrut rayonunun sakini) bildirirdi ki, "Əlbəttə, mən müharibəyə getdiyimi başa düşürdüm, ancaq uşaqlara atəş açacağımı və hətta öldürəcəyimi ağlıma da gətirməzdim". Aşot Barxudaryan (Mehri rayonunun sakini) isə göstərirdi ki, "adamlar qışqırır, ağlayırdılar, bizim yaralıları çıxarırdılar, azərbaycanlılar isə yolun ortasında qalmışdılar, tanklar, zirehli texnika, yük maşınları onların üzərindən keçib gedirdilər". Rantik Mirzoyan (İrəvan şəhərinin sakini) isə belə xatırlayırdı: "Və burada mən bizimkilərin törətdikləri vəhşilikləri gördüm. Mən heç vaxt belə şey görməmişdim. Meyidlərin iyi hər yanı bürümüşdü. Hər yerdə meyidlər tökülüb qalmışdı". Ermənistanın indiki prezidenti Serj Sarkisyan isə ermənilərin həqiqi simasını açaraq xarici jurnalistlərə müsahibəsində bildirirdi: "Xocalıya qədər azərbaycanlılar elə bilirdilər ki, bizimlə zarafat etmək olar, onlar fıkirləşirdilər ki, ermənilər mülki əhaliyə əl qaldırmazlar. Biz bu streotipi dağıtdıq. Məhz bu baş verdi". Xocalının sağ qalmış sakinləri isə hadisələri xatırlamaqdan da dəhşətə gəlirlər. Sənubər Ələkbərova danışır ki, "meyidlərdən böyük bir dağ əmələ gəlmişdi, anamı güllələdilər, qızlarını Sevinc və Hicranı yaraladılar, güllə mənə də dəydi, gənc qadınlar və uşaqlar qarın üstündə ölürdülər". Cəmil Məmmədov belə xatırlayır ki, "mən 5 yaşlı nəvəmi və 14 min manat pulu götürərək meşəyə tərəf qaçdım, səhər başa düşdüm ki, uşaq soyuğa dözməyəcək, ona görə yaxınlıqdakı Naxçivanik kəndinə getdim, orada ermənilər bizi əsir götürdülər, orada mənim dırnaqlarımı çıxardılar, təpiklə sifətimə zərbələr endirdilər, nəvəmi əlimdən aldılar, bu günə qədər onun taleyi haqda heç bir məlumatım yoxdur". Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|