Mustaqil ish angren universiteti

Imom G‟azzoliy qoldirgan ijtimoiy-falsafiy meros.

 

Imom Muhammad G’ azzoliyning asarlari sho‗rolar davrida falsafa fanida o‗qitilmay, ta’ qiqlab kelindi. Tilga olinsa ham «yomon, reaktsion faylasuf» deb qoralandi.1 Mustaqqilligimizga erishganimizdan so’ ng boshqa sharq mutafakkirlari kabi Imom G’ azziliyning hayot yo’ li va merosiga haqqoniy ilmiy jihatdan yondashishga yo’ l ochildi

Imom G'azzoliy o’ z davrida odamlar mashg'ul bo'lib turgan ilmlarni birma bir o'rganib chiqdilar. O'sha paytda odamlar asosan, ilmi kalom, botiniyya, falsafa va tasavvufga qiziqar edilar. Imom G'azoliy mazkur ilmlarni chuqur egallashga va ulardan qaysi birini tanlash maqsadga muvofiq ekanini aniqlashga kirishdilar.2

• Imom G'azoliygacha falsafa Islomga qarshi hujum qilar va musulmon ulamolar himoyalanish bilan kifoyalanar edilar. Imom G'azzoliy esa o'zlari falsafani yaxshi bilganlari uchun ayblarini anglab yetganlari uchun bevosita unga shiddatli va ayovsiz hujum qilishni yo'lga qo'ydilar. Imom G'azzoliy ko'pchilikka falsafa nima, faylasuflar kim hamda maqsadlari qandayligini anglatib olganlaridan keyin falsafani tanqid qilishga o'tdilar. Bu ishni Imom G'azzoliy asosan «Tahofutul falosifa» nomli kitoblarida amalga oshirdilar. Bu kitobning muqaddimasida Imom G'azzoliy o'sha paytlarda boshqalardan o'zlarini yuqori tutadigan toifalar chiqqanini, ular Islomiy ibodatlardan bosh tortayotganlarini, dinga shior bo'lgan namozga o'xshash narsalarga past nazar bilan qarayotganlarini, harom qilingan narsalardan saqlanmayotganlarini, ba'zilari esa butunlay dindan chiqib ketganlarini va boshqa afsuslanarli holatlar bo'layotganini aytadilar, so'ngra mazkur shaxslarning kufrga ketishlari sababi haqida quyidagilarni aytadilar: «Ammo ularning kufrlarining sababi Suqrot, Buqrot, Aflotun, Arastu kabi ulug' ismlarni, ularning izdoshlaridan aqllarini o'tkirligi, usullarining go'zalligi, handasa, mantiq, tabiat va ilohiyotga oid ilmlarining nozik joylarigacha bilishlari haqidagi maqtovlarini, buyuk aql sohibi bo'lganlari uchungina g’ aybiyotni yaxshi tushuna olishlarini eshitganlaridir.