MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq İpək Yolu
- Açar sözlər
Beynəlxalq İpək Yolu 36 doqquz ilə yaxın vaxt ötür. Əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi, 2014-cü ildə də uğurlu fəaliyyətini davam etdirən bu kəmərlə bağlı əsaslı xərclərə 0,1 milyard dollar, əməliyyat xərclərinə isə 0,2 milyard dollar vəsait yönəldilmiĢdir. Hazırda kəmərin gündəlik ötürmə gücü 1,2 milyon barrel təĢkil edir. 2014-cü ildə BTC vasitəsilə ixrac olunmuĢ təqribən 34,8 milyon ton (262 milyon barrel) xam neft Türkiyənin Ceyhan limanından 362 tankerlə dünya bazarına göndərilmiĢdir. Yeri gəlmiĢkən, ötən ilin avqust ayında BTC səhmdarları Türkiyənin Ceyhan terminalından 2 milyardıncı barrel nefti yola salmıĢlar. Artıq 15-ci ildir ki, ―Azəri-Çıraq-GünəĢli‖ layihəsinin iĢtirakçıları ―mənfəət nefti‖ndən gəlir əldə edirlər. Məlum olduğu kimi, 1999-cu il dekabrın 29-da Azərbaycanın ―mənfəət nefti‖ ilk dəfə olaraq xarici bazarlara çıxarılmıĢdır. 2014-cü ildə isə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Fonduna neft və qazın satıĢından 12 milyard 319,8 milyon manat vəsait daxil olmuĢdur. Göründüyü kimi neft strategiyası Azərbaycanın ixrac potensialını getdikcə artırır. Neft və qazın satıĢından əldə olunan gəlirlər isə ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin daha da artmasına və xalqımızın həyat səviyyəsinin yaxĢılaĢmasına geniĢ imkanlar yaradır. Açar sözlər: Avropanın enerji təhlükəsizliyi, ―Azəri-Çıraq-GünəĢli‖, Dövlət Neft Fondu, Bakı-Tbilisi-Ceyhan MÜSTƏQĠLLĠК DÖVRÜNDƏ AZƏRBAYCAN RESPUBLĠКASINDA VERGĠLƏRIN YARANMASI VƏ ĠNКĠġAF TARĠXĠ ĠSMAYIL BAĞIROV ―Naxçıvan‖ Universiteti baqirovismayil@mail.ru Vergilər müəyyən edilmiĢ qanun çərçivəsində təsərrüfat subyektlərindən və əhalidən dövlət tərəfindən alınan icbari ödəniĢlərdir. Vergilərin tarixi bəĢəriyyətin tarixi qədər qədimdir. Vergilər dövlətin maliyyə ehtiyatlarının yaradılmasının əsas mənbəyi olmaqla, min illərdir ki, mövcuddur. Onlar dövlətin təĢəkkül tapdığı və cəmiyyətin siniflərə bölündüyü andan iqtisadi münasibətlərin zəruri elementinə çevrilmiĢlər. Azərbaycan Respubliкasının müstəqilliк dövründə vergi sistemi 1991 - 1992-ci illərdən baĢlayaraq təĢəккül tapmıĢdır. Vergi münasibətlərinin hüquqi tənzimlənməsi təcrübəsinin оlmaması, qanunvericiliyin hazırlanması üçün ayrılmıĢ vaхtın az оlması, ölкədəкi iqtisadi və sоsial böhran оnun təĢəккül tapmasına bilavasitə öz təsirini göstərmiĢdir. Ölкənin vergi sisteminin qısa müddət ərzində qurulmasını zəruri edən əsas Ģərtlərdən biri də 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliк əldə etməsi nəticəsində büdcənin gəlir hissəsini fоrmalaĢdırmaq zərurəti idi. Tezislər 37 Azərbaycan Respublikasının vergi sistemi müstəqilliyimiz elan edildikdən sonra, 1991 ci ilin sonu 1992 ci ilin əvvəllərində təĢəkkül tapmağa baĢlamıĢdır. Bu təĢəkkül prosesini 3 mərhələyə ayırmaq olar: 1-ci mərhələ 1991-1992-ci illəri əhatə edir. Bu mərhələdə əsasən gəlirlərə və xərclərə qoyulan vergilər haqqında qanunlar qəbul edilmiĢdir. 1991 ci ilin dekabrında ―Əlavə dəyər vergisi‖ və ‖Aksizlər‖ haqqında, 1992 ci ilin iyununda ―Hüquqi Ģəxslərin mənfəətindən və gəlirlərin ayrı-ayrı növlərindən vergilər‖ və ―Fiziki Ģəxslərdən gəlir vergisi‖ haqqında,1992 ci ilin ortalarından baĢlayaraq respublikanın müstəqil vergi xidməti orqanı formalaĢmağa baĢladı. 1992-ci il 21 iyul tariхdə qəbul edilmiĢ «Dövlət vergi хidməti haqqında» Azərbaycan Respubliкasının Qanunu dövlət vergi хidməti оrqanlarının struкturunu, оnların hüquq və vəzifələrini müəyyən etdi. 2-ci mərhələdə 1993-1996-cı illəri əhatə əhatə edir. Bu mərhələdə əsasən bazar iqtisdiyyatının tələblərinə uyğun olaraq bir sıra yeni vergi növləri haqqına qanunlar qəbul edilmiĢ, onların normativ-hüquqi bazası yaradılmıĢdır. BaĢqa sözlə 1993-cü ilin fevralında ―Torpaq vergisi‖, 1995-ci ilin martında ―Əmlak vergisi‖ və ―Mədən vergisi‖, 1996-cı ilin dekabrında ―Dövlət yol fonduna vergilər‖ haqqında qanunlar qəbul edilmiĢ, vergi qanunlarının tətbiqi ilə bağlı təlimatlar, əsasnamələr iĢlənib hazırlanmıĢdır. 3-cü mərhələ 1996-cı ilin sonu 2000-ci il də daxil olan dövrü əhatə əhatə edir. Bu mərhələdə əsasən cəmiyyətdə və iqtisadiyyatda baĢ verən keyfiyyət dəyiĢikliklərindən asılı olaraq əvvəlki mərhələdə qəbul edilmiĢ qanunların təkmilləĢdirilməsi istiqamətində iĢlər aparılmıĢ, müvafiq vergi qanunlarında dəyiĢikliklər və düzəliĢlər edilmiĢ, Resppublika Prezidenti H.Əliyev tərəfindən Respubliкa Nazirlər Кabinetinin 1998-ci ilin nоyabr ayında кeçirilmiĢ geniĢ iclasında ölкənin Vergi Məcəlləsinin qısa müddətdə hazırlanaraq qəbul оlunması Respubliкa höкumətinə, iqtisadi оrqanların rəhbərlərinə ən vacib vəzifə кimi tapĢırıldı. Оdur кi, 1999-cu ilin iyun ayından etibarən qanunvericiliк bazasının təкmilləĢdirilməsi məqsədilə Vergi Məcəlləsinin layihəsinin hazırlanması vergi sistemində aparılan islahatların ən priоritet istiqaməti hesab edildi və bu vəzifənin yerinə yetirilməsi üçün geniĢ tədbirlər prоqramı həyata кeçirilməyə baĢlanıldı. Respublika Vergilər Nazirliyinin Maliyyə Nazirliyi və digər iqtisadi orqanlarla birgə həyata keçirdiyi məqsədyönlü fəaliyyəti nəticəsində, qısa müddətdə beynəlxalq standartlara və eyni zamanda ölkənin iqtisadi Ģəraitinə uyğun sənədin — Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin layihəsi hazırlandı, Respublika Milli Məclisində bir neçə oxunuĢda müzakirə edildi və daha da təkmilləĢdirilərək 2000-ci ilin iyul ayında qəbul оlundu. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin imzaladığı 11 iyul 2000-ci il tarixli "Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında" Azərbaycan Respublikasının Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|