Mövzusunda magistr disertasiyasi

Ölkəmizdə bank yerli filialarin ərazi üzrə təsnifatı
(ÖlkəmizMərkəzı Bankinın ilik statistik bületeni)

	İqtisadi rayonlar	31.12.05	31.12.10
	Abşeron iqtisadi rayonu (Bakı şəhəri	214	366
	daxil olmaqla)
1
	dövlət bankları	41	17
	özəl banklar	171	349
	GəncəQazax iqtisadi rayonu	36	64
2	dövlət bankları	15	3
	özəl banklar	21	61
	ŞəkiZaqatala iqtisadi rayonu	18	28
3	dövlət bankları	9	2
	özəl banklar	9	26
	Lənkəran iqtisadi rayonu	19	43
4	dövlət bankları	9	3
	özəl banklar	10	40
	QubaXaçmaz iqtisadi rayonu	18	32
5	dövlət bankları	8	3
	özəl banklar	10	29
	Aran iqtisadi rayonu	48	85
6	dövlət bankları	28	8
	özəl banklar	20	77
	Yuxarı Qarabag iqtisadi rayonu	2	4
7	dövlət bankları	2
	özəl banklar	0	4
	KəlbəcərLaçın iqtisadi rayonu	0
8	dövlət bankları	0
	özəl banklar	0
	DaglıqŞirvan iqtisadi rayonu	8	11
9	dövlət bankları	5	1
	özəl banklar	3	10
	Naxçıvan iqtisadi rayonu	11	11
10	dövlət bankları	9	1
	özəl banklar	2	10
	Cəmi	374	644

Ona görə də bu gün yerli bank praktikasində göstərdiyimiz banklar (xırda və orta) tərəfindən kredıt təşkilatları olmayan regyonlarda və yaşayış məntəqələrində məxsusi zirehli avtobuslar vasitəsilə səyar əməliyat kasalarin tətbiqi və ya məntəqələrin təşkili məqsədəuygun olardı. Belə ki, avtobus 2 bank əməkdaşından, sürücüinkasator və kasa əməliyat işçisindən ibarət olur. Səyar əməliyat kasaları əhali yaşayan məntəqələrə həftədə bir2 dəfə getməklə muştərilərə 1neçə sat xidmət göstərə bilərlər. Bun əhəmiyəti ondadır ki, bank öz xərclərini azaltmaqla muştəriləri saxlamaq və ya onların sayını artırmaq imkanına malik olur. Bu tədbirin öz növbəsində ind2 şəraitdə yerli bankların fəalyətlərinə təsirin nədən ibarət oldugunu açıqlamaga ehtiyac yoxdur (1sıra ədəbiyatlarda bu əməliyat regyonlarda mobil bankların təşkili kimi xarakterizə olunur).
Yeni bank əməliyatlarin tətbiqində marketing xidməti mühüm vasitə sayılır. Marketing xidməti əsasında yeni bank əməliyatlarin təşkilin əsas mərhələlərini nəzərdən keçirək:

– yeni əməliyatların təşkili ideyasin axtarılması və ya mövcud olanı modernləşdirməsi və ona olan tələbi proqnozlaşdırması;

– bank əməliyatlarin təşkili;

– yeni əməliyatların tətbiqin nəticələrin təhlili.

Birinci mərhələ – yeni əməliyatların təşkili ideyasin axtarılması və ya mövcud olanı modernləşdirmək və ona olan tələbin proqnozlaşdırilmasında marketing xidməti aşagıdakıları hazırlamalıdır.

– mövcud əməliyatın icmalı;

– yeni əməliyata olan tələbin tədqiqi və proqnozlaşdırilması;

– bankin muştəri ilə işin təkmiləşdırilməsi barədə təkliflərin yayılması.

İkinci mərhələ yeni bank əməliyatlarin təşkili özündə aşagıdakıları əks etdirməlidir:

– xidmətlərin təşkili üçun optimal xərclərin təmin edilməsi;

– metodoloji və hüquqi normativ materiaların hazırlanması;

– yeni əməliyatların təşkili və tətbiqində bank əməkdaşları üçun stimulun müəyən edilməsi.

üçuncü mərhələ – yeni əməliyatların tətbiqin nəticələr nin təhlili aşagıdakılardan ibarət olmalıdır:

– muştəri bazasin təhlili;

– təklif olunan əməliyatların həcmin təhlili;

– əməliyatların səmərəliyn hesablanılması.

Bu gün ARnda komersiya bankları tərəfindən muştərilərə bu cür yeni bank əməliyatlarin və xidmətlərin təklif olunması, onların mənfəətin artmasına imkan verərdi. Nəticədə, yerli banklar beynəlxalq praktikadə oldugu kimi, öz gəlirlərini faizlər gəlirləri hesabına deyil, əməliyat gəlirləri hesabına artırmaq imkanlarını əldə etmiş olarlar.

Bank xidmətlərin müxtəlif bazarlarda gəlirlilik məxsusiyəti, bank xidmətlərin qiyməti kimi xarakterizə olunur. Bank xidmətlərin qiyməti istehlakçıya xidmətlər göstərildikdən sonra, transaksyon xərclər kimi də təyin olunur. Əməliyatların həyata keçırilməsi üçun bu ödənişlər xərc kimi hesablanılır.

Müxtəlif məqsədli bazarlarda və seqmentlərdə xidmətlərin gəlirliyin idarə olunmasını həyata keçirən banklar, bu xidmətlərə muştərilərin diqətini cəlb edən və analoji xidmətlərini təklif edən banklarla, qiymət rəqabəti mübarizəsini aktiv surətdə davam etdirirlər. Bundan əlavə xidmətlərin qiymət faktoru, bankin xidmət nüfuzun əsas elementini təşkil edərək, muştərilərin banklara loyal əlaqələrin və nəticədə bankin qeyrimadi aktivlərin artmasına şərait yaradır.

Ənənəvi olaraq elə hesab olunurdi ki, muştərilər bankin çoxlu sayda filialarin xidmətlərindən istifadə etməlidirlər. Şaxələnmiş filial şəbəkəsi, əməliyat otaqlarında mövcud olan şərait, iş rejimi və s. uzun müdət ərzində bank atributları hesab olunurdi.

Modern dövrdə isə bankların rolu, əməliyatların, xidmətlərin istifadə məxsusiyətləri banklar tərəfindən öz məhsularını muştərilərə ehtiyac yarandıgı anda təklif etmə bacarıgı ilə ölçülür.

2.2. Bankların pasiv əməliyatların əsas xususiyətləri

Cəlb olunmuş pul resurslarin idarə olunma prosesi, mümkün məsrəfləri minimum səviyəyə qədər azaltmaqla bərabər, ümumiyətlə bank işin keyfiyətini göstərən zəruri xarakteristikadır. Pul resurslarin əsas mənbələrini göstərən sxem ümumi olaraq göstərilmişdir.

Sxem № 2.1.
Bankin pul vəsaitlərin tərkibi




Pul vəsaitlərin mənbələri

Cəlb olunmuş vəsaitlər				Məxsusi (səhmdar) kapital

Depozitlər Qeyridepozit

vəsaitsaitləri

Son 1il ərzində məxsusi və cəlb olunmuş pul vəsaitlərin nisbət dinamikasını bank sıstemin timsalında görmək olar (ÖlkəmizMərkəzı Bankin ilik statistik bületeni):

Cədvəl 2.3.

	01.01.12		01.01.13		01.01.14
	mln.	yekunda	mln.	yekunda	mln.	yekunda
	manat	%lə	manat	%lə	manat	%lə
I Cəmi öhdəliklər	1863,7	82,8%	3174,7	84,0%	11121,69	83,86
Depozitlər cəmi	1380,9	61,3%	2233,1	59,1%	5165,35	38,86
Maliyə sektorun­
dan alınmış­ kredıt­	315,8	14,0%	736,3	19,5%	5141,49	38,68
lər və depozitlər
Qeyri öhdəliklər	167,1	7,4%	205,4	5,4%	814,85	6,13
II Kapital	388,3	17,2%	603,3	16,0%	2169,12	16,32
Cəmi pasivlər	2252,0	100,0%	3778,0	100,0%	13290,81	100,0%