İndikatorlar
nəticə
1
Hesabatlar müntəzəm açıqlanırmı?
Bəli
2
Hesabatlar üzrə müddət çərçivəsi müəyyənləşdirilibmi?
Bəli
3
Hesabatlar özündə ən vacib göstəriciləri əks etdirirmi?
Bəli
4
Hesabatları tutuşduran audit şirkəti beynəlxalq nüfuzlu şirkət sayılırmı?
Bəli
5
Hesabatlardakı göstəricilər tutuşdurularkən üst-üstə düşməyən məlumatlara
audit şirkəti izah verirmi?
Bəli
6
Hesabatların ictimaiyyət üçün əlçatan olması təmin edilirmi?
Bəli
7
Hesabatlar aydın və başadüşüləndirmi?
Bəli
8
Hesabatlara vətəndaş cəmiyyəti alternativ rəy hazırlayırmı?
Bəli
9
Hesabatlar şirkətlər üzrə fərdi qaydada açıqlanırmı?
Xeyr
Bu indikatorlar əsasında Azərbaycanda MHŞT
hesabatları üzrə aparılmış qiymətləndirmələr
göstərir ki, Azərbaycanda MHŞT hesabatları
sahəsində şirkətlərin fərdi açıqlamasından başqa
bütün göstəricilər üzrə vəziyyət qənaətbəxşdir.
Hesabatların kəmiyyət təhlilinə gəlincə, öncə
onun informasiya mənbələri ilə tanış olaq. Bunlar
aşağıdakılardır:
— Azərbaycan hökumətinin mədən hasilatı
sənayesindən əldə etdiyi məcmu daxilolma-
lar barədə hesabatları;
— Azərbaycanın mədən hasilatı sənayesində
fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərin Azər-
baycan hökumətinə ödənişləri barədə hesa-
batları;
— Azərbaycanın mədən hasilatı sənayesində
fəaliyyət göstərən yerli şirkətlərin Azər-
baycan hökumətinə ödənişləri barədə hesa-
batları;
— Müstəqil Mühasiblərin Rəyləri (Auditor
şirkətin);
— Azərbaycan Respublikası aidiyyatlı dövlət
orqanlarının mədən hasilatı sənayesindən
əldə edilən gəlirlər, ödənişlər barədə statis-
tik məlumatları.
Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycanın MHŞT he-
sabatlarında 2 əsas növ (neft-qaz və qızıl-gümüş)
məhsullar üzrə natura ifadəsində göstəricilər əks
olunub. Odur ki, 2003-2010-cu illərin MHŞT he-
sabatlarına istinadən ilk növbədə illər üzrə MHŞT
hesabatlarında hökumətin aldığı məhsulların
dinamikası ilə tanış olaq. Hesablamalar göstərir
ki, 2003-2010-cu illər üzrə xarici şirkətlərin ha-
silatında hökumətə düşən pay üzrə mənfəət nefti
aşağıdakı kimi olmuşdur:
Cədvəl 2
51
Mineral Ehtiyatların Hasilatı ilə Məşğul olan Sənaye Sahələrində Şəffaflıq Təşəbbüsü
MHŞT hesabatlarından göründüyü kimi, 2003-2010-cu illərdə mənfəət nefti pozitiv trendə malikdir. Bu
dövr ərzində neft hasilatı illik 6 milyon 600 min bareldən 215 milyon 390 min barelədək artıb.
Təhlil olunan dövr ərzində xarici şirkətlərin hasilatında hökumətə düşən pay üzrə qaz hasilatı
göstəriciləri aşağıdakı kimi olmuşdur:
Xarici şirkətlərin hasilatında hökumətə
düşən pay üzrə mənfəət nefti, mln. barellə
Xarici şirkətlərin hasilatında hökumətə
düşən pay üzrə qaz hasilatı, min m
3
2003
6,600
2004
6,700
2005
14,300
2006
19,036
2007
30,349
2008
150,228
2009
191,589
2010
215,390
2003
794881
2004
1050000
2005
1919709
2006
2395461
2007
2410299
2008
2129346
2009
3930169
2010
3484870
52
Diaqramlardan göründüyü kimi, xarici şirkətlərin
hasilatında hökumətə düşən qaz hasilatı da
müsbət dinamikaya malikdir. Bu artım dina-
mikası yalnız sonuncu — 2010-cu ildə pozulsa
da, bütövlükdə dövr ərzində əhəmiyyətli artım
müşahidə olunub.
Azərbaycanda qızıl istehsalına 2009-cu ildə
başlanılıb. Bu məqsədlə bağlanmış 30 illik
müqavilədə Azərbaycan hökumətinin iştirak
payı 51%, Amerika Birləşmiş Ştatlarının “RV —
filiz yataqlarının kəşfiyyatı və işlənməsi (HPBS
əsasında) verilib. Qızıl və gümüş hasilatı ilə bağlı
göstəricilər MHŞT hesabatlarına 2010-cu ildən
(2009-cu ili əhatə edən hesabat) başlayaraq daxil
edilib. Bu səbəbdən Beynəlxalq Mədən Əməliyyat
Şirkəti MHŞT-yə qoşulduğunu bəyan edib. Aşağı-
dakı diaqramlar 2009 və 2010-cu illər üzrə MHŞT
hesabatları əsasında hazırlanıb. Göründüyü kimi,
həmin illər üzrə qızıl hasilatı gümüş hasilatından
çox olub.
MHŞT hesabatlarında natura ifadəsində əks olu-
nan göstəricilərlə yanaşı dəyər ifadəsində də
göstəricilərin təhlili göstərir ki, təhlil olunan
dövr ərzində müxtəlif dinamikalar müşahidə olu-
investment.” şirkətinin payı isə 49% təşkil edir.
Şirkətə müqavilə əsasında Gədəbəy, Qoşa, Ordu-
bad Qrupu (Piyazbaşı, Ağyurd, Şəkərdərə, Kələki),
Söyüdlü, Qızılbulaq və Vejnəli perspektiv qızıl-
Xarici şirkətlərin hasilatında hökumətə düşən
pay üzrə qızıl və gümüş hasilatı, min unsiya ilə
1,439
5,528
2009
2010
Qızıl
Gümüş
0,516
8,389
53
Mineral Ehtiyatların Hasilatı ilə Məşğul olan Sənaye Sahələrində Şəffaflıq Təşəbbüsü