Microsoft Word Sahin Fazil. Yaponiya Sefernamesi doc

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
81 
Daşdan çıxarmışıq çörəyimizi... 
Sevgi yumşaltsa da ürəyimizi 
Əfqan diyarında bərkimişik biz. 
Ölümdən qorxmayıb bir an da belə 
Olarıq vətənə qurban da belə, 
Nizami də belə, Mehman
1
 da belə... 
Əfqan diyarında bərkimişik biz, 
Bərkimişik biz! 
 
        
(«İkinci Divan», səh. 696-697) 
 
Mənim  Əfqanıstan  şe’rlərim  çoxdur.  Oradan 
qayıtdıqdan  sonra  Bakıda  bə’zi  «əfqanlara»  (orada  uzun 
illər 
olan, 
yaxud 
döyüşlərdə 
fəal 
iştirak 
edən 
vətəndaşlarımıza  «əfqan»  deyirdilər)  olduqca  kobud 
münasibətin şahidi də olduq. Əlimdən nə gəlir ki? Bir şe’r 
yazdım: 
 
 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
 
«Səni  Əfqanısta-
na mən göndərməmi 
şəm...»  (Əfqanıstandan 
yaralı  qayıdan  bir  sovet 
əsgərinə 
sovet 
hə-
kiminin dediyi söz) 
 
                                                
1
  Низами  Мящрям  щазырда  Бакыда  ишляйир,  филолоэийа  цзря  фялсяфя 
докторудур, тарих елмляри доктору Мещман Сцлейманов ися Азярбайъан 
Республикасынын Иран Ислам Ъцмщуриййятиндя щярби атташесидир. 
Şahin Fazil 
 
 
82 
Dil necə qıyaraq o sözü deyib? 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
Sən göndərməmisən, o göndərməyib, 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
 
Hərə yaxasını çəkir bir yana, 
Gözü yaşlı qaldı nə qədər ana... 
Kim mənə «get, - deyib, - Əfqanıstan?» 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
 
Kim məni yollayıb oda, ölümə? 
Kim məni qurşayıb belə zülümə? 
Qumbara, tapança verib əlimə 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
 
Günümüz qaraydı, ayımız qara, 
Tale boxçasında payımız qara... 
Tamarzı qoyaraq yoldaşa, yara 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
 
Əlim getməzdi heç badam qırmağa, 
Yadam öldürməyə, yadam qırmağa... 
Adam öldürməyə, adam qırmağa 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
 
Mənmi yaralıyam, yaralımı sən? 
Həkim, duymayırsan məlalımı sən. 
Karsan? Eşitmirsən sualımı sən? 
Məni o diyara kim göndərib bəs? 
Məni o diyara kim gönədrib bəs? 
 

---

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
83 
                        (İkinci Divan, 
səh.695-696) 
 
«Hind restoranı»ndan çıxıb, otelə qayıtdıq. Saat 21-
dir.  Gecə  yarısınadək  Şaiqlə  sabah  yapon  ictimaiyyəti, 
tələbələr,  tarixçi  yapon  professorları,  Azərbaycanşünas 
alimləri  ilə  keçiriləcək  elmi  forumdakı  mə’ruzəmin  mətni 
üzərində yeni tərcümə işi apardıq. Çıxışıma 40 dəqiqə vaxt 
ayrılmışdı. Mə’ruzəm geniş idi. 
Yeri  gəlmişkən,  mə’ruzəm  xüsusunda  Azərbaycan 
oxucusunda  müəyyən  mə’lumatın  olması  üçün  müxtəsər 
şəkildə onun təsvirini verməyi vacib bilirəm. Axı, mən öz 
mə’ruzəmlə təkcə özümü yaponlara təqdim etmir, həm də 
Azərbaycanı təmsil edirdim. 
Mə’ruzə  belə  adlanır:  «XX  əsr  Azərbaycan  milli 
tarixşünaslığı: tarixi təcrübə və müasir vəziyyət». 
Əlbəttə,  mövzu  olduqca  genişdir.  Ölkəmizdə  və 
xaricdə  bu  haqda  kitablar,  dissertasiyalar,  məqalələr  çox 
yazılmışdır.  Əsl  doktorluq  dissertasiya  mövzusudur. 
Mə’ruzəmi  hazırlayarkən  Ə.S.Sumbatzadənin,  M.P.Zülfü-
qarlının,  N.Nəsibzadənin,  F.İbrahimlinin,  Z.Bünyadovun, 
V.Çıraqzadənin, 
C.Həsənlinin, 
M.Əliyevin, 
N.Yaqublunun,  Ə.Mirhaşımovun,  B.Mirzəyevanın,  eləcə 
də  A.Bakıxanovun,  ASE-nin  IX  cildinin,  7  cildlik 
«Azərbaycan  tarixi»nin,  V  cildinin  mə’lumatlarından 
olduqca 
bəhrələnmiş, 
qarşıma 
XX 
əsr 
milli 
tarixşünaslığımız  haqqında  yapon  auditoriyası  qarşısında 
yapon  təsəvvürünü  icmal  halda  genişləndirmək  məqsədi 
qoymuşdum. 
Məqalə aşağıdakı hissələri özündə ehtiva edir: 
Şahin Fazil 
 
 
84 
Ön  söz;  Azərbaycan  tarixşünaslığında  XX  əsr 
tariximizin  dövrlərə  bölünməsi;  XX  əsrə  qədərki 
tarixşünaslığımız;  XX  əsr  Azərbaycan  tarixşünaslığına 
giriş; 
AXC 
dövrünün 
tarixşünaslığı 
(1918-1920); 
Azərbaycanda  Sovet  hakimiyyəti  dövrünün  tarixşünaslığı 
(1920-1941);  Azərbaycanın  Böyük  Vətən  müharibəsi 
dövrünün tarixşünaslığı (1941-1945);  Sovet  Azərbaycanın 
müharibədən sonrakı dövrünün tarixşünaslığı (1946-1950-
)ci 
illər; 
1960-1980-ci 
illər 
tarixşünaslığı; 
Sovet 
imperiyasının süqutu; XX əsrin son onilliyi; Son söz. 
«Ön söz»də sözümə belə başlayıram: «Yaponiya və 
Azərbaycan.  Yerləşdikləri  məkan:  Uzaq  Şərq  və  Orta 
Şərq.  Şərq  və  Şərq.  Şərq  Şərqi  öyrənir.  Elə  buna  görə  də 
azərbaycanlı  professor  bu  gün  Yaponiyadadır.  Mən 
Tohoku Universitetinin professorları cənab Hiroki Okanın 
və Takaşi Kurodanın də’vəti ilə bu gözəl ölkəyə gəlmişəm. 
Mən  bir  Şərq  ölkəsindən  başqa  Şərq  ölkəsinə  isti  salam 
gətirmişəm». 
«Ön söz»dən cümlələr: 
«Azərbaycanın  3  min  ildən  artıq  dövlətçilik  tarixi 
ilə yaxından tanış olduqda mə’lum olur ki, onun təxminən 
min  ili  müstəqillik,  iki  min  ili  isə  istilalar  və  yadelli 
qüvvələrin əsarəti dövrüdür. 
Azərbaycanın  XX  əsr  tarixi  olduqca  mürəkkəb  və 
ziddiyyətli olmuşdur. Bu bir əsrlik  müddət ərzində Şimali 
Azərbaycan 
1918-ci 
ilədək 
Rusiya 
imperiyasının 
tərkibində qalmış, 1918-ci ilin may ayının 28-dən 1920-ci 
ilin aprel ayının 27-dək müstəqil respublika kimi fəaliyyət 
göstərmiş,  27  aprel  1920-ci  ildən  18  oktyabr  1991-ci 
ilədək  Sovet  Sosialist  Respublikalar  İttifaqının  daxilində 

---