baxdım. Hər bir tələbə götürdüyü imtahan biletini ancaq bir dəfə dəyişmək
hüququna malik idi. Belə halda tələbə ən yüksək qiymət almaq
imkanından məhrum olurdu. Mən də imtahan biletini dəyişdirərək
talehimlə oynamaq istəmirdim. Heç olmasa babamın Gəncə yaxınlığındakı
döyüşdə necə həlak olduğundan xəbərim var idi. Halbuki qabağımdakı
kasada Prussiya hökmdarı Fridrix Vilhelmə və ya Amerika vətəndaş
müharibəsinin səbəblərinə dair müəmmalı suallar var idi. Bu sualların
cavablarından kim baş çıxarda bilərdi?
İmtahan biletimin dəyişdirməyəcəyimi bir işarə ilə müəllimə bildirib:
“Çox sağ olun, mən öz imtahan biletimə cavab verəcəyəm” dedim.
Ondan sonra isə, bacardığım qədər nəzakət çərçivəsindən çıxmayaraq,
rusları Azərbaycandan qovmaq üçün İran şahzadəsi Abbas Mirzənin qırx
minlik ordu ilə Təbrizdən yola düşməsindən, milliyətcə erməni olan Çar
generalı Valerian Mədətovun beş minlik ordu ilə Gəncədə necə
qarşılandığından, toplardan iranlılara atəş açmağı əmr etməsindən,
həyatlarında top səsi eşitməmiş İranlıları necə top atəşinə tutduqlarından
şahzadə Abbas Mirzənin də atdan yıxılıb sürünə-sürünə gedib bir
xəndəkdə sığındığından, İran ordusunun pərən-pərən olmasından və
İbrahim xan Şirvanşirin bir dəstə cəngavərlə çayı keçmək istəyərkən əsir
alınıb güllələndiyindən danışdım. Sözümə yekun vurub dedim ki, “Bu
qələbə qoşunların cəsarətindən çox, Mədətovun toplarının texniki
üstünlüyü sayəsində əldə edildi. Rusların qələbəsi nəticəsində Türkmənçay
sülh müqaviləsi bağlandı. Bu müqaviləyə əsasən iranlılar ruslara xərac
verməli oldular və xərac-üzündən də beş vilayət xarabalığa çevrildi”.
İşlətdiyim son cümlələr məni “yaxşı” qiymətindən məhrum etdi. Çünki
“yaxşı” qiymətini almaq üçün gərək deyəydimki, “Qələbə rusların
göstərdikləri böyük cəsarət sayəsində qazanıldı: bu cəsarətlə Ruslar
özlərindən sayca səkkiz dəfə və daha çox olan İran ordusunu qaçmağa
məcbur etdilər. Qələbənin nəticəsində isə Türkmənçay sülh müqaviləsi
bağlandı və müqavilə sayəsində İran qərb mədəniyyəti və qərb bazarları
ilə təmas qurmaq fürsətini ələ keçirə bildi.
Veriləcək qiymət məni heç maraqlandırmırdı. Çünki ulu babamın
şərəfindən söz düşəndə mənim üçün “yaxşı” və “kafi” qiymətləri arasında
heç bir fərq yox idi.
Bununla imtahanlar qurtardı. Gimnaziya müdiri böyük iftixar hissi ilə
bizə imtahanlardan müvəffəqiyyətlə keçib məzun olduğumuzu bildirdi. Bu
sözləri eşidən kimi biz hamımız azadlığa çıxmış məhbuslar kimi böyük
sevinclə pilləkənlərlə aşağı endik. Günəşin şüaları gözümüzü
qamaşdırırdı. Sarı səhra qumunun incə dənələri küçə asfaltının üstünü
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
bürümüşdü. Səkkiz il ərzində bizim keşiyimizi çəkən küçəmizdəki polis
nəfəri yanaşıb gimnaziyanı bitirmək münasibətilə bizi təbrik etdi. Biz də
təşəkkürümüzü bildirib hər birimiz ona əlli qəpik pul verdik. Biz bir dəstə
quldur dəstəsi kimi bağıra-bağıra şəhərə dağılışdıq.
Mən tələsə-tələsə evə gəldim. Evdəkilər məni iranlılar üzərində qələbə
çalmış makedoniyalı İsgəndər kimi qarşıladılar. Xidmətçilər mənə qorxa-
qorxa baxırdılar. Atam mənim üzümdən gözümdən öpdü və “Məndən üç
şeydən birini diləyə bilərsən” - dedi... əmim isə dedi ki, belə ağıllı bir
gəncin irəliyə getməsi üçün onun Tehrana getməsi lazımdır. İlk həyəcan
dalğası sovuşandan sonra xəlvətcə telefona yanaşdım. İki həftə idi ki, Nino
ilə danışmamışdım. Telefon aparatının dəstəyini götürüb, aparatın disqini
saat əqrəbi istiqamətində fırlatdım və “33 – 81” nömrəni yığmağı
istəyirəm deyə bağırdım. Ninonun səsi eşidildi: “Əli, imtahanı verdinmi?”.
- Verdim, Nino.
- Təbrik edirəm, Əli.
- Çox sağ ol. Nə vaxt və harada görüşək Nino?
- Saat beşdə Qubernator bağının gölməçəsi yanında, Əli. Daha artıq
danışmağa imkan yox idi. Çünki arxamda dayanan qohumlarımın, və
xidmətçilərin şəklənmiş qulaqları məndə idi. Ninonun arxasında isə
aristokrat anası durub qulaq asırdı. Nə isə...
Mən, yuxarıya, atamın böyük otağına qalxdım. Atamla, əmim divanda
oturub çay içirdilər. Xidmətçilər ayaq üstə durub, gözlərini mənə
zilləmişdilər.
Kamillik imtahanı hələ axıra çatmamışdı. Köhnə ənənəyə görə atamın
həyatın astanasında duran oğluna həyatın bütün müdrikliklərini təfərrüatı
ilə açması lazım idi.
Atam:
- ”Oğlum” deyə sözə başladı. Həyata qədəm basdığın bu anda mən sənə
müsəlmanlığın vəzifələrini bir daha xatırlatmaq istəyirəm. Biz allaha
inamın olmadığı bir Məmləkətdə yaşayırıq. Məhv olmamaq və ayaq
altında qalmamaq üçün biz, qədim ənənələrimizi və köhnə həyat tərzimizi
mütləq qorumalıyıq. Oğlum ibadəti unutma, içki içmə, tanımadığın
qadınlarla durub oturma, yoxsullara və zəiflərə mərhəmət göstər. Haqq din
uğrunda da daima qılıncını sıyırmağa hazır ol. Döyüş meydanında can
versən, bu mən qocanı ağrıdacaq, amma şərəfsiz bir yol seçsən, mən qoca
kişi xəcalət çəkəcəyəm. Düşmənlərini heç bir zaman bağışlama, oğlum,
biz xristian deyilik. Sabahın qayğısını düşünmə, çünki sabahını düşünən
adam ürəkli olmaz.
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Axırıncı nəsihətim də budur ki, “Məhəmmədin imanını və İmam Cəfər
təriqətinin şiəlik təməllərini heç bir vaxt unutma”.
Əmim və evdəkilər atamı çox böyük maraqla dinləyirdilər. Sonra atam
ayağa qalxdı, əlimdən tutdu və birdən-birə titrək və boğuq bir səslə dedi: -
Sənə yalvarıram: siyasətlə məşğul olma! Nə istəyirsən elə, amma siyasətə
qarışma.
Atamın bu istəyini yerinə yetirəcəyimə əmin idim. Çünki siyasət məndən
çox uzaq idi. Nino isə, fikrimcə, siyasi bir problem deyildi. Atam məni bir
daha qucaqladı. İndi mən, nəhayət tam kamil bir adam idim.
Rəsmi gimnaziya uniforması hələ də əynimdə idi. Mən düz saat beşin
yarısında yavaş-yavaş qala darvazasından keçib dəniz sahilinə tərəf
getdim. Sonra sağa dönüb qubernator sarayının yanından keçərək, Bakının
qumlu torpağında böyük zəhmətlə salınmış bağa tərəf irəlilədim.
İçimdə azad və qəribə bir hiss var idi. Şəhərin bələdiyyə rəisi faytonla
yanımdan keçdi və mən səkkiz ilə ərzində ilk dəfə idi ki, onun qabağında
nə fərəqət durmalı idim və nə də ona hərbi sayağı salam verməli idim,.
Bakı gimnaziyasının uniformasından gümüşü kokapdını şapkamdan
çıxarmışdım. Bunlar məzun olduğumdan irəli gəlirdi. İndi mən mülki bir
şəxs kimi gəzib dolanırdım, və hətta elə bir an oldu ki, istədim hamının
gözü qabağında siqaret yandırım. Lakin tütünə nifrətim olduğu üçün,
siqaret çəkmək fikrindən imtina edib qubernator bağına girdim.
Qubernator bağı böyük bir bağ idi. Orada nadir, görünüşləri qəmli olan
ağaclar və asfalt döşənmiş cığırlar var idi. Sağda qədim qala divarı uzanıb
gedirdi. Ortada isə şəhər klubunun ağ mərmər sütunları görünürdü.
Ağacların arasında da çoxlu skamyalar qoyulmuşdu. Palma ağaclarının
arasından batan günəşin qırmızıqtıl şüaları süzülürdü. Klubun yaxınlığında
bir gölməçə vardı. Gölməçə dediyim iri qaya daşlarından hörülmüş nəhəng
bir dəyirmi hovuz idi. Şəhər bələdiyyəsi hovuzu qu quşlarının orada
məskən salıb gəzinməsi niyyətilə tikdirmişdi. Lakin bu sadəcə niyyət
olaraq qalmışdı. çünki su çox baha idi və ölkədə də bir dənə də olsun qu
quşu yox idi. Buna görə də hovuz ölü divin göz çuxuru kimi əbədi olaraq
səmaya baxırdı.
Skamyaların birində oturdum. Günəş dörd bucaq boz binaların dümdüz
hamar damlarından işıq saçırdı. Arxamdakı ağacların kölgələri getdikcə
uzanırdı. Başına mavi zolaqlı çadra örtmüş, ayaqlarına da şap-şup edən ev
başmaqları geymiş bir qadın yanımdan keçdi. Çadranın altından qadının
uzun dimdik burnu görünürdü. Dimdik burun məni izləyirmiş kimi mən
tərəfə yönəldi. Tez başımı yan tərəfə çevirdim. Bu anda mənim üzərimə
qəribə bir yorğunluq çökdü. Nə yaxşı ki, Nino çarşab örtmürdü və onun
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Dostları ilə paylaş: |