Mən Əli xan Şirvanşir də, bu beş il ərzində üç dəfə Dağıstanda, iki dəfə
Tiflisdə, bir dəfə Kislovodskda, bir dəfə də İrandakı əmimin yanında
oldum. Bir dəfə də Gerundiyum1 ilə Gerudiviyum2 arasındakı fərqli
bilmədiyim üçün az qala sinifdə qalmışdım.
Atam bu barədə məsciddəki imamla danışmaq üçün onun yanına getdi.
İmam onu dinlədikdən sonra latın dili ilə əlaqədar qoparılan bu hay-küyün
mənasız, boş şey olduğunu bilirdi. Sonra türk, iran, rus medal və
ordenlərinin hamısını yaxasına taxıb, direktorun yanına getdi. Atam
məktəbin laboratoriyalarına cürbəcür cihaz və ləvazimatlar hədiyyə edirdi.
Onun sayəsində sinifdən sinfə keçirdim. Bu arada məktəbdə tələbələrin iki
güllə ilə doldurulmuş tapança ilə məktəbə gəlmələrinin qəti qadağan
olduğunu bildirən bir elan asıldı. Nəhayət, keçən beş il ərzində şəhərə
telefon xətti çəkildi və iki yeni kinoteatr açıldı. Nino Kipiani isə hələ də
dünyanın ən gözəl qızlarından biri olaraq qalmaqda idi.
Məktəblərdə dərslərin qurtarmasına az qalırdı. Yay tətilinə çıxmağımıza
cəmi bir həftə qalmışdı. Mən evdə oturub, latın kurslarına getməyimin
mənasız olduğunu düşünürdüm. Evimizin ikinci mərtəbəsindəki otaq çox
xoşuma gəlirdi. Divarlar təmamən Buxara, İsfahan və Kəşhan xalıları ilə
bəzədilmişdi. Bu xalıların naxışları bağçalar, göllər, meşə və çayların
təsvirilə dolu idi. Çünki, xalıları toxuyanlar bütün meşələri, gölləri öz
gözləri ilə görmüşdülər. Təsadüfi adam o xalıların üzərindəki naxışların nə
olduğunu bilməzdi.
- ----------------------------------------
1. Latın və İngilis dillərində feli isim. Red.
2. Latın dilində feli sifət. Red.
---------------------------------------------------
Xalılara o rəngləri verə bilmək üçün çox uzaq çöllərin köçəri tayfalarının
qadınları yabanı tikanlı kolluqlar arasından min cür ot toplayardı. Sonra
incə uzun barmaqları ilə o otları sıxaraq onlardan şirə çıxarırdılar. Şirəni
qarışdıraraq zərif rənglər yaradırdılar. Bu gözəl rənglərin sirri yüz illər
qədər qədimdir. Çox zaman bir sənət əsərinin tamamlanması üçün toxucu
on ildən artıq əmək sərf edərdi. Ondan sonra xalının üstündə ov və
döyüşən cəngavərlər səhnəsini təsvir edən sirli rəmzlər və işarələr toxunar,
qıraqlarında isə Firdovsinin bir beyti və yaxud Sədinin bir müdrik kəlamı
toxunmuş bu sənət əsəri divardan asılıdır. Onlarca xalı divara vurulduğu
və yerə sərildiyi üçün otaq qaranlıq görünürdü. Otaqda alçaq bir divan,
sədəflə işlənmiş iki kətil, bir çox puf yastıq və bunların aralarında da son
dərəcə gərəksiz bir yığın kimya və həndəsə kitabları vardı. Bu kitabları
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
bağlayıb evin hamar damına çıxdım. Oradan baxanda öz dünyamı lap açıq
görə bilirdim: İçərişəhər qalasının qala divarları ilə bayır qapısının
girişində Ərəbcə yazılar olan sarayın xarabalıqlarını gözdən keçirtdim...
Qıvrım ərəb saçlarına bənzər küçələrlə dəvələr gedirdi. Dəvələrin ayaq
biləkləri o qədər incə idi ki, adam onları tumarlamaq istəyirdi. Ön tərəfdə
də əfsanəvi Qız qalasının ətrafında turistlər dolaşırdı. Qalanın arxasında
baxışları tamamən dönük qurğuşun rəngli, anlaşılmaz Xəzər dənizi
yerləşirdi. Onun da arxasında kəskin qayalıqlarla kolluqlar uzanıb gedirdi.
Bu mənzərə dünyanın ən gözəl mənzərəsi idi.
Mən düz dənizi, düz yastı çölü və onların arasına girmiş bu qədim şəhəri
çox sevirdim. Buraya neft axtarmağa gəlib, müəyyən vaxtdan sonra
varlanan adamlar səs-küylü səhranı sevmədikləri üçün buradan çıxıb
gedirdilər.
Nökər çay gətirdi. Onu qurtum-qurtum içə-içə buraxılış imtahanlarını
düşündürdüm. Özümü zərrə qədər o xüsusda üzmürdüm. Necə olsa
keçəcəkdim. Kəsilsəydim də narahatçılığım yox idi. Məzun olmayıb bir il
daha oxumaq məcburiyyətində qalmalı olsam da, fabrik-zavodlarımızda
çalışan işçilər tənbəlliyimə deyil, hər halda özümü bir növ bu elm
mərkəzindən qoparıb qurtarmadığıma hörmət edəcəkdilər. Gerçəkdən də
məktəbi tərk etmək pis bir iş olacaqdı. Gümüşü düyməli, paqonlu və
kokardlı boz tələbə uniformam son dərəcə şıqdır. Mülki paltarları
geydiyim zaman özümü doğrudan da narahat hiss edirdim. Lakin mən
mülki paltarı çox geyməyəcəyəm. Yalnız bir yay.
Sonra da... Moskvadakı Lazarev adına şərq dilləri institutuna
gedəcəkdim. Buna qərar vermişdim, çünki oraya gedəndə ruslardan çox-
çox irəlidə olacaqdım. Mənim üçün asan olan xarici dilləri öyrənmək işi
ruslar üçün son dərəcə çətin olduğunu ta uşaqlıqdan bilirdim. Üstəlik
Lazarev institutu tələbələrinin uniforması da bütün uniformaların ən gözəli
idi. Bu uniforma al qırmızı pencək, qızılı yaxalıq, qızıl suyuna çəkilmiş
xəncər, adi günlərdə belə taxılmasına icazə verilən yumşaq əlcəklərdən
ibarət idi. Tələbələrin uniforma geyməsi mütləq lazım idi, yoxsa ruslar
bizə hörmət etməzdilər. Rusların hörmətini qazanmasam Nino mənə ərə
getməz. Ninonun Xristian olmasına baxmayaraq onun ilə mütləq
evlənməli idim. Gürcü qadınları dünyanın ən gözəl qadınlarıdır. Əgər
Nino məni istəməsə, nə etməliyəm? O zaman bir neçə igid gənci yanıma
salıb onu qaçırmalıyam. Ninonu atımın tərkinə alıb İran sərhədlərini
aşaraq Tehrana aparmalıyam. Orada da Nino mənə təslim olacaqdı. Çünki
onun başqa çarəsi yoxdur!
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Bakıdakı evimizin damından ətrafı seyr edərkən həyat çox gözəl və sadə
görünürdü.
Nökərimiz Kərim çiynimə toxundu. “Vaxtdır” dedi. Ayağa qalxdım.
Həqiqətən də vaxt çatmışdı.
Üfüqdə, Nargin adasının arxa tərəfində üzən bir gəmi görünürdü.
Xristian poçtunun gətirdiyi və teleqraf deyilən kiçikcik kağız parçasının
üzərindəki yazılara inanmaq olsa idi o zaman əmim, üç arvadı və iki
qulluqçusu ilə birlikdə həmin gəmidə olmalı idilər. Onları qarşılamağa
getməli idim. Tələsik pilləkənlərdən aşağı endim. Faytona minib, səsli-
küylü limana yollandım.
Əmim gerçəkdən hörmətli bir kişi idi. İran şahı Nəsrəddin böyüklük
göstərərək ona “imperatorluq şiri” fəxri adını vermişdi. Həmin gündən
bəri də kimsənin əmimə başqa bir şəkildə müraciət etməsinə izn
verilmirdi. Onun üç arvadı, çoxlu nökərləri, Tehranda bir sarayı və
Mazandaranda da ucsuz-bucaqsız torpaq sahələri və malikanələri vardı.
Arvadlarından ən cavanı Zeynəbin xəstə olduğuna görə o Bakıya gəlirdi.
Zeynəbin on səkkiz yaşı hələ tamam olmamışdı. Əmim onu o biri
arvadlarından çox istəyirdi. Yazıq Zeynəbin uşağı olmurdu. Əmim də
nəslini davam etdirmək üçün ondan bir oğlan uşağı istəyirdi. Zeynəbə nə
Kərbəla dərvişlərinin tilsimləri, nə Məşhədli bilicilərin ovsunları, nə də
eşq sənətində təcrübəli Tehran qoca qarılarının xeyri dəymişdi. Hətta bu
məqsədlə Həmədana da getmişdilər. Orada qırmızı daşdan yonulmuş sirli
baxışı olan böyük bir şir heykəli vardı. Kim bilir bu heykəl nə zamansa
hansı unudulmuş krallar tərəfindən qoyulmuşdur. Əsrlərdən bəri qadınlar
karvan kütləsi halında onu ziyarət edirdilər. Şirin qocaman sifətini öpür,
sonra da hamilə olub ana olacaqları günləri ümidlə gözləməyə
başlayardılar. Zavallı Zeynəbə o Şiri ziyarət etmək də bir fayda
verməmişdi. Ona görə də onlar indi Bakıya gəlirdilər. Onlar buradakı
həkimlərin əzəmətindən kömək umurdular. Zavallı əmim Bakıya gələrkən
yaşlı və sevmədiyi arvadlarını da gətirmək məcburiyyətində qalmışdı.
Çünki ənənə belə əmr edirdi: “Bir, iki, üç, hətta dörd arvad ala bilərsən.
Amma onların hamısına bərabər münasibət bəsləmək şərtilə”. Arvadlara
eyni münasibət isə Bakıya gələrkən hamısını yanında aparmaq deməkdir.
Qanuna görə bunların mənimlə heç bir əlaqəsi yox idi. Qadın qisminin
yeri sarayın daxili sakitliyidir: yəni iç hissəsidir. Ədəbli kişi qadınlarla
danışmaz, onların arxasınca qaçmaz və onlara salam da yollamazdı. Qadın
qismi kişinin sadəcə kölgəsidir. Hətta kişilər o kölgədə özlərini xoşbəxt
hiss edirlər. Bu da doğru və ağıllı bir işdir. Bizim məmləkətdə bir söz
vardı: “yumurtada qıl, qadında ağıl” olmaz. Ağlı başında olmayan
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Dostları ilə paylaş: |