ÁÝA/09092014
Menntun á Norðurlandi vestra
Veturinn 2013-‐2014 var gerð þarfagreining á framboði menntunar á Norðurlandi vestra.
Niðurstöður benda til þess að menntunarstig svæðisins sé mjög lágt. Menntunarstig virðist
hæst í Skagafirði, næst í Húnaþingi Vestra og lægst í A-‐Hún. Mjög stór hluti íbúa á aldrinum
18 til 45 ára er aðeins með grunnskólapróf.
Ljóst er að gera þarf átak í menntamálum á svæðinu. Mikil áhersla er lögð á eflingu
háskólamenntunar og virðist sem svo að hið opinbera leggi höfuðáherslu þar á. Á þessu
svæði á það ekki við þar sem framhaldsskólamenntun skortir.
Að mínu mati er þörf á því að styðja við þennan hóp á tvennan máta. Í fyrsta lagi er efla þann
hóp sem hefur áhuga á því að sækja sér háskólamenntun. Það þarf að gera annað hvort með
því að efla bóklegt nám á framhaldsskólastigi eða koma á fót formlegu samstarfi við t.d. Keili
en frumgreinadeild Keilis er sú eina sem er metin við alla háskóla landsins. Í öðru lagi þarf að
efla aðgang að iðnmenntun, það er hægt bæði með því að efla aðgang að bóklegum greinum
í fjar-‐ og dreifnámi ásamt því að styrkja og kynna raunfærnimat til þeirra sem nú þegar starfa
að iðngreinum.
Til að unnt sé að efla samstarf í fjarnámi er nauðsynlegt að efla fjarskipti á svæðinu. Þekkt er
að ákveðin svæði eru svokölluð „skuggasvæði“ hvað varðar internet og hafa setið á hakanum
hvað varðar öfluga fjarskiptatækni. Mikilvægt er að ljósleiðaravæða allt svæðið svo unnt sé
að nýta fjarnám í heimahúsunum því þarfagreiningin sýndi að eins um þriðjungur nýtir sér
þjónustu námsvera sem eru staðsett í öllum þéttbýlum svæðisins.
Sé litið til samfélagsgerðar svæðisins þá þarf bæði að líta til sögunnar og framtíðar.
Fólksfækkun hefur verið viðvarandi undanfarin ár og háskólamenntuðum sérfræðingum á
svæðinu fækkar. Háskólamenntaðir sérfræðingar hafa tvennum hlutverkum að gegna;
annars vegar að sinna þeim verkefnum sem þeir eru ráðnir til og virka sem fyrirmyndir í
samfélaginu. Hér um slóðir hefur tíðkast að kaupa þjónustu sérfræðinga til svæðisins sem
ekki hafa búsetu hér og sjást því ekki meðal almennings dagsdaglega. Sérfræðingur sem
verslar í matinn í kjörbúð staðarins hefur mikið vægi menntunarlega séð þar sem hann er
ákveðinn fyrirmynd. Séu sérfræðingar ekki með fasta búsetu tapast þessi faktor í þeirra
starfi. Sama á við um iðnaðarmenn. Mikilvægt er að þeir sem hafa í höndum umsýslu þeirra
starfa sem krefjast háskólamenntunar geri greinarmun á sérmenntun hvers og eins en leggi
ekki allt háskólanám að jöfnu, réttir sérfræðingar séu ráðnir í þau störf sem henta þeirra
sérgrein o.s.frv.
Launaþróun hins almenna launamanns hefur ekki verið sú sama hér á Norðurlandi vestra og
á landinu í heild sinni. Skv. kjarakönnun BHM nú á hausti 2014 eru meðallaun
háskólamenntaðra um 550 þús krónur. Mjög fáir hafa tekjur yfir 500 þús á þessu svæði hér
sem um ræðir sýndi þarfagreining um að meðallaun á svæðinu hér fara sjaldan yfir 300 þús
kr. Til að svæðið sé ákjósanlegt fyrir háskólamenntaða þurfa laun og launaumhverfi að vera
ÁÝA/09092014
samkeppnishæft. Sama á við um iðnaðarmenn, þjónusta iðnaðarmanna á að vera á sama
verði hér á þessu svæði og annars staðar á landinu. Launaumhverfi iðnaðarmanna byggist að
einhverju leyti á kaupmætti íbúa á svæðinu og því þarf þjónusta þeirra að haldast í hendur
við hækkandi laun almennra launþega.
Þjónusta bóksafns þarf að vera öflug og í tengslum við menntastofnanir samfélagsins. Á
framhaldsskólastigi eru gjarnan kenndar ákveðnar kennslubækur í hverju fagi fyrir sig en á
háskólastigi er þörf fyrir öflug bókasöfn. Mikilvægt er að efla tengsl við rafræn gagnasöfn á
borð við Proquest eða Ebsco Host. Til að slíkar gagnaveitur virki er nauðsynlegt að hafa góða
nettengingu.
Efla þarf sýnileika háskólagreina og iðnmenntunar strax í grunnskóla. Mikilvægt er að hefja
samstarf við t.d. Háskóla unga fólksins, Vísindavökuna og Háskólalestina. Möguleiki væri á
því að hafa hátíð á borð við Vísindavöku meðal sérfræðinga á svæðinu og fá aðra
sérfræðinga til svæðsins.
Til að eitthvað af ofangreindu verði að veruleika þarf að setja fram öfluga og varðaða
stefnumótun í menntamálum á svæðinu með hagsmunaaðilum menntamála og
sveitastjórna.
Ásdís Ýr Arnardóttir (sign).
Uppeldis-‐ og menntunarfræðingur
MA í fötlunarfræði og kennsluréttindi.