Microsoft Word Mahmudova S. docx
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
Tədqiq etdiyimiz Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində müxtəlif antropogen fəaliyyətlər nəticəsində ekoloji gərgin ocaqlar yaranmışdır. Belə ki, ərazinin torpaqları dağ-mədən sənayesinin müxtəlif tullantıları, ağır metallarla daha çox çirklənməyə məruz qalmışdır. Bu da öz növbəsində ətraf mühit komponentlərinin pozulması ilə nəticələnmişdir. Bu baxımından məsələnin aktuallığını nəzərə alaraq tərəfimizdən yerinə yetirilən “Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacında torpaqların ağır metallarla çirklənməsinin ekoloji qiymətləndirilməsi” elmi-tədqiqat işi müasir dövrün tələblərinə cavab verən bir sıra mühüm məsələləri və onların həlli istiqamətlərini özündə cəmləşdirir.
məsələləri özündə birləşdirir: - Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacı torpaqlarında yayılan ağır metalların təhlükəlilik dərəcəsindən asılı olaraq təsnifləşdirilməsi, xarakterik xüsusiyyətlərinin araşdırılması; - Müxtəlif antropogen təsirlər nəticəsində torpağa daxil olan ağır metalların ekoloji qiymətləndirilməsi; - Ağır metalların yayılmasını intensivləşdirən mənbələrin araşdırılması, təbii və texnogen proseslərin torpaqda ağır metalların yayılmasındakı rolunun qiymətləndirilməsi; - Torpaqda ağır metalların yüksək konsentrasiyasının yol açdığı problemlər, canlı orqanizmlərdə bu problemlərin yaratdığı nəticələrin dəyərləndirilməsi; - Dünya təcrübəsində torpaqların ağır metallardan təmizlənməsində istifadə olunan metod və texnologiyaların araşdırılması, tədqiq olunan ərazinin torpaqlarına tətbiq olunması baxımından müsbət və mənfi cəhətlərinin müəyyənləşdirilməsi;
yerinə yetirilmisində zəngin ədəbiyyat materiallarından, statistik göstəricilərdən, MDB dövlətlərində və xaricdə nəşr olunmuş bir çox müvcud ədəbiyyatlardan, həmçinin şəxsi tədqiqat işlərindən istifadə edilmişdir.
Tədqiqat işinin yerinə yetirilməsi zamanı aşağıdakı metodlardan istifadə edilmişdir: - Fiziki-kimyəvi metod - tədqiq olunan ərazinin strukturu, torpaqların kimyəvi tərkibi, mikroelementlərin miqdarı, ağır metalların torpağın fiziki-kimyəvi və bioloji şə raitinə təsir xüsusiyyətləri müəyyənləşmişdir. - Rizayi-statistik metod - iqlim dəyişmələri, ətraf mühitdə temperatur, rütubət parametrləri, ağır metalların konsentrasiyasının buraxıla bilən hədd miqdarı müqayisəli şəkildə müəyyənləşdirilmişdir. - Müqayisəli-coğrafi metod - torpaq ehtiyatlarının, bitki örtüyünün yayılma arealı müəyyənləşdirilir.
təhlükəlilik xüsusiyyətlərindən asılı olaraq sistemləşdirilmişdir. Ağır metallarla çirklənməyə məruz qalmış torpaqlarda ekoloji qiymətləndirmə aparılmış, yol verilən qatılıq miqdarından kənaraçıxmalar müəyyən edilmişdir. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində ağır metalların yaratdığı çirklənməyə qarşı kompleks mübarizə üsulları təklif edilmiş, bu üsulların iqtisadi səmərəliliyi araşdırılmışdır. Torpağın ağır metallardan təmizlənməsində tətbiq olunan metod və texnologiyaların müsbət və mənfi cəhətləri sistemləşdirilmişdir. Torpağın ağır metallardan təmizlənməsində tətbiq olunan fitoremediasiya üsulu geniş araşdırılmış və iqtisadi səmərəliliyi qiymətləndirilmişdir.
metallarla çirkləndirən proseslər müəyyənləşdirilmiş, çirklənməyə qarşı kompleks mübarizə tədbirləri təklif edilmişdir. Dünya təcrübəsində uğurla sınaqdan keçmiş üsul və texnologiyalar, onların iqtisadi səmərəliliyi, müsbət və mənfi cəhətləri ətraflı tədqiq edildiyindən, elmi-tədqiqat işindən torpaqların ekoloji mühitinin yaxşılaşdırılması işlərində, tullantıların idarə edilməsi sahəsində, kənd təsərrüfatının, sənayenin iqtisadiyyatının bərpası və inkişafı məqsədilə istifadə edilə bilər.
xülasə və ədəbiyyat siyahısı hissələrindən ibarətdir. Giriş hissəsində mövzunun aktuallığı və tədqiqat obyektinin seçilməsi ə saslandırılır, tədqiqatın məqsəd və vəzifələri, obyekti və predmeti müəyyən edilir, işin elmi yeniliyi və praktiki əhəmiyyəti göstərilir. Birinci fəsildə Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində torpaqəmələgətirən amillər təhlil edilmiş, ərazinin relyefi, iqlimi, hidroqrafiyası, bitki örtüyü, torpaq ehtiyatları ətraflı tədqiq edilmişdir. Eyni zamanda, tədqiq etdiyimiz ərazinin torpaq ehtiyatları, xarakterik xüsusiyyətləri qeyd olunmuşdur. kinci fəsildə Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində yayılan ağır metalların təhlükəlilik dərəcəsindən asılı olaraq xarakterik xüsusiyyətləri, ərazidə ağır metalların yayılmasını intensivləşdirən mənbə və proseslər və onların ekoloji qiymətləndirilməsi aparılmışdır. Üçüncü fəsildə Torpaqların ağır metallarla çirklənməsinin yaratdığı problemlər,canlı orqanizmlərə təsirlərinin nəticələri müəyyənləşdirilmiş, eyni zamanda torpaqların ağır metallarla çirklənməsinə qarşı dünya praktikasında geniş yer tutan metod və texnologiyalar göstərilmişdir. Dissertasiya işi 80 səhifədən, şəkil və cədvəllərdən ibarətdir.
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|