Microsoft Word hesenli cavid doc
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan gənc, müstəqil dövlət kimi, beynəlxalq regional əməkdaşlığın siyasi və iqtisadi təhlükəsizliyi təmin edə biləcək stabil sisteminin yaradılmasına can atır. Bu meyl nəinki Azərbaycanın dünya cəmiyyətinə inteqrasiyasını stimullaşdırır, eləcə də ölkənin müxtəlif regionlarda təsirinin artmasına, ticari-iqtisadi əlaqələrin və istehsal kooperasiyasının inkişafına, məhsul satışının perspektiv bazar axtarışına imkan yaradır.
ə laqələri, bu əlaqələrin reallaşdırılması mexanizmləri və perspektivləri çıxış edir. Tədqiqat işinin nəzəri-metodoloji əsasını regional iqtisadi inteqrasiya nəzəriyyələri, mövzu ilə əlaqədar yerli və xarici iqtisadçı alimlərin apardıqları tədqiqatların nəticələri, beynəlxalq müqavilələr və milli qanunvericilik aktları təşkil edir.
Tədqiqat işinin informasiya bazası kimi beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən MDB Dövlətlərarası Statistika Komitəsinin, həmçinin Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin və qtisadi nkişaf Nazirliyinin hesabatlarından, mövzu ilə əlaqədar mövcud iqtisadi ədəbiyyat, internet və dövri mətbuat nəşrlərindən istifadə olunmuşdur.
proseslərində iştirakının müasir vəziyyətinin kompleks təhlil edilməsini, keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin regional inteqrasiya istiqamətində müasir problemlərinin tədqiq edilməsini, Azərbaycanın MDB ölkələri ilə iqtisadi inteqrasiyasının əsas istiqamətlərinin müəyyən edilməsini tədqiqat işinin elmi yeniliyi kimi hesab etmək olar.
I FƏS L. MDB POSTSOVET ÖLKƏLƏR N N NTEQRAS YA BLOKU K M : YARANMASI VƏ NK ŞAF ST QAMƏTLƏR 1.1. MDB ölkələrinin bazar iqtisadiyyatına keçid modellərinin müqayisəli təhlili Sovet ttifaqı dağıldıqdan sonra müstəqil dövlətlərdə bazar iqtisadiyyatının yaradılmasına istiqamətlənən islahatların həyata keçirilməsi həmin dövrün sosial- iqtisadi vəziyyətini müəyyən edən əsas faktorlardan biri oldu. Bütün yeni müstəqil dövlətlər bazar iqtisadiyyatına keçmək niyyətində olduqlarını bəyan etdilər ki, bununla da planlı idarəetmə sistemi şəraitində meydana gəlmiş və daha da gərginləşmiş iqtisadi problemləri həll etsinlər. Lakin bu niyyətlərin praktik realizasiyası müxtəlif formalarda həyata keçirilir və islahatlar yolunda bir-birinə bənzəməyən nəticələrə gətirib çıxarırdı. Bununla bərabər nəzərdən keçirilən bütün dövlətlər üçün bir neçə oxşar cəhətlər var. Onların təsərrüfatında bərqərar olmuş sistemi mərkəzləşdirilmiş planlı idarəetmədən xaotik bazar mexanizminə malik olan qarışıq elementi bazar iqtisadiyyatına keçid adlandırmaq olardı. qtisadi vəziyyət pisləşir və bu cür davam etməklə islahatlar üçün əlavə çətinliklər yaradırdı. slahatların həyata keçirilməsinin çətinlikləri təsəvvür olunduğundan daha böyük olması hamı tərəfindən etiraf olundu. Proqram sənədlərin müəlliflərinin - islahat təşəbbüskarlarının faktiki. slahatlar "marşrutundan" imtina etmələri daha çox vüsət almağa başlayırdı. Tamamilə aydındır ki, bazara keçid heç də iqtisadi uğura zəmanət vermir. Bu hal sadəcə olaraq, səmərəli və səmərəsiz istifadə oluna biləcək imkanlar asır. şi birinci növbədə keyfiyyət, əsaslılıq, uyğun proqram sənədlərinin reallığı və bunları həyata keçirən siyasətçi və dövlət idarəetmə orqanlarının instrumentləri həll edir. 1991-ci ildə MDB-in yaranmasından sonra dövlətlər öz proqramlarını həyata keçirməyə başladılar. Qeyd olunduğu kimi, prosesdə, müstəqil dövlətlərin yeganə oxşar cəhəti proqramların istiqaməti və islahatların əsas elementləri idi. Prinsipial məsələlərin həlli metodları isə kifayət qədər fərqli idi. Bu fərqlər konkret təsərrüfat fəaliyyəti sferasında və idarəetmədə daha da güclənirdi. Bu cür fərdlərin də əsasında proqramın özülünü təşkil edən konseptual şərtlər və ya necə deyərlər, islahatların ideologiyası (fəlsəfəsi) dururdu. Lakin sonuncu şərt dəqiq qeyd olunmur. Proqramlar ə vvəlcədən, bilərəkdən, "ideologiyasızlaşdırılmış" formada yaradılırdı. Belə ki, ə halinin ona münasibəti tamamilə ziddiyyətli idi. Proqram sənədlərin nəşr olunması və praktik realizasiyası zamanı yarana bilən konfliktləri yumşaltmaq üçün, onların müəllifləri "qarışıq iqtisadiyyat", "plyuralizm", "təsərrüfat fəaliyyəti azadlığı", "təşəbbüskarlıq və müstəqillik" kimi terminlərdən geniş istifadə edirdilər. Bazar iqtisadiyyatına keçid xalqın maraqları zəminində həyata keçirildiyi, onun həyat şə raitinin yaxşılaşdırılması və böyük sosial-ədalətlilik təmin edəcəyi inadkarlıqla vurğulanırdı. Bununla yanaşı, dövlətin iqtisadi artım perspektivi sovet dövründə həllini tapa bilməyən məsələlərlə əlaqədar xüsusi sahibkarlığın inkişafına prioritet diqqət göstərilməsi də qeyd olunur. Dövlət sektoru müəssisələri əksər hallarda qeyri- effektiv hesab olunur və şübhəsiz bu da onların istehsal və komersiya fəaliyyətini bazar şərtləri daxilində rasional ifadəsini mümkünsüz edirdi. Bütün ziqzaqlara baxmayaraq, MDB-də islahatçıların düşüncəsi sosial istiqamətli bazar iqtisadiyyatının qurulması olaraq qalır. slahatların məzmunu və ə sas mərhələləri oxşardır. Liberalizasiya və iqtisadiyyatın xarici kapital qarşısında daha açıq olması kursu ardıcıl həyata keçirilir. nstitutsioneal siyasət isə ümumxalq mülkiyyətinin nəhəng maliyyə kapitalı ilə özəlləşdirilməsinin sona çatdırılmasına yönəlib. Artıq söhbət mülkiyyətin müxtəlif formalarının bərabərhüquqlu inkişafında getmir: prioritet şəxsi və koporativ sahibkardlığa verilir. slahatların episentri iqtisadiyyatın bütün əsas sferalarını əhatə edən struktur dəyişiklikləri ilə qarışır: istehsal və əhalinin sosial təminatı, büdcə və vergilər. Kommunal təsərrüfat. Birlik ölkələrinin demək olar ki, bütün islahatçılarının ayrıldığı nöqtə bazarın mexanizmləri və tənzimləmə instrukmentləri fikirləridir. slahatçı-liberallar əvvəlki kimi, "hər şeyi öz yerinə qoyan" bazar qüvvələrinin "azad oyununa" üstünlük verirlər. slahatçı- dövlətçilər bu məsələlərin dövlət nəzarəti altında hüquqi formada tənzimlənməsində israrlıdır. Nəticədə, islahatçıların problemi əvvəlki kimi, siyasi-iqtisadi dəyişikliklərin ssenarisinin, prioritet və mərhələlərinin, strateji və taktiki məqsədlərinin seçilməsində
Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|