Microsoft Word Hazir kitab docx
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
193 qarşı kəndlilərlə-kolxozçularla fərdi təbliğat aparır. “Gizli əksinqilabi təşkilatda işləyəcəksənmi?” sualıma Xıdır müsbət cavab verdi, dedi ki, bu təşkilata girməyə hazıram. Heydər bəy Səfərəlibəyov 1933-cü ildə mənimlə əksin- qilabi söhbətdə gizli əksinqilabçı müsavat təşkilatı yaratmağın zəruriliyini dönə-dönə bildirirdi. Heydər bəy ilk baxışda mənə şübhəli adam kimi göründü, çünki o, hər vaxt öz “mən”ini göstərməyə çalışırdı. 1930-cu ildə Mədinə xanımla söhbətdə ondan ilk dəfə “DPZ”-də tanış olduğum Heydər bəyin şəxsiy- yəti barədə soruşmuşdum və Mədinə xanım demişdi ki, Heydər bəy mənim yanımda olub, ağlayıb və o, mənə “anormal” adam kimi görünüb. Yuxarıda adını çəkdiyim başqa adamlara təşkilat yaratma- ğın zəruriliyi haqqında bir şey deməmişəm, ancaq onlarla apardığım müntəzəm əksinqilabi söhbətlərdə əmin olmuşam ki, onların baxışları əksinqilabidir və məndə belə bir qəti əminlik yaranıb ki, onların hər birini təşkilata cəlb etmək mümkündür. Mən onları müəyyənləşdirmişəm və gizli əksinqilabi təşkilat yaratmaq məqsədilə onlarla əksinqilabi əlaqə saxlamışam, ancaq 1937-ci ildə həbs olunduğuma görə həmin təşkilatı formalaşdıra bilməmişəm”. DT kiçik leytenantı Məmmədovun tərtib etdiyi sonuncu dindirmə protokolu burada başa çatır. HÖKM Müstəntiq Məmmədov istintaqın bitməsi haqqında 8 sentyabr 1937-də protokol tərtib edib. 23 sentyabr 1937-də Az. SSR xalq daxili işlər komissarı, 3-cü dərəcəli dövlət 194 təhlükəsizliyi komissarı Sumbatov’un təsdiq etdiyi ittihamnamə hazırlanıb. Burada Ə.Qədimovun cinayətləri belə sadalanır: 1927-ci ildə əksinqilabi millətçi müsavatçı “Türk mühibbi” təşkilatını yaratmaq üstündə həbs olunduğu zaman istintaqdan bu təşkilatın mövcudluğunu gizlədib, yalnız əksinqilabi təşviqata görə ittiham olunub. Cəzasını çəkdikdən sonra sovet hakimiyyəti ilə mübarizə mövqeyində qalmaqda davam edib və 1930-cu ildə Şəkidə əksinqilabi ünsürlərlə əlaqəni bərpa edib, sovet hakimiyyətinə qarşı silahlı çıxışın hazırlanmasında iştirak edib. Bu məqsədlə fəal müsavatçılar Qiyasbəyova və Ağayev ilə əlaqəsini bərpa edib, onlar vasitəsiylə İrandakı mühacir müsavatçılarla əlaqə qurub. Şəkidə üsyan yatırıldıqdan sonra Qubaya köçüb, orada 1935/36-cı illərdə ətrafına əksinqilabi millətçi ruhlu müəllimləri toplayıb, əksinqilabi müsavatçı qrup və üsyançı kadrlar hazırlayıb ki, müharibə olarsa sovet hakimiyyətinə qarşı silahlı üsyan etsinlər. Beləliklə, Ə.Qədimov Az. SSR Cinayət Məcəlləsinin 72 və 73-cü maddələri ilə ittiham olunub. Bu sənəddə onun özünü bütünlüklə təqsirkar bildiyi göstərilib. Bu, rəsmi ittihamdı, ancaq Az. SSR XDİK Üçlüyünün 26 sentyabr 1937-ci il tarixli yığıncağının 18 saylı protokolundan çıxarışlara baxanda yeni ittiham da oxuyuruq: “Silahlı üsyan hazırlamaq yolu ilə sovet hakimiyyətini devirmək mövqe- yində durub, yetkin müsavatçıdır” . Üçlük həmin iclasda 50 yaşlı Əliabbas Əli oğlu Qədimov haqqında qərar çıxarıb: 195 “GÜLLƏLƏMƏLİ. ƏMLAKINI MÜSADİRƏ ETMƏLİ”. Hökm 28 sentyabr 1937-ci ildə gecə saat 1.25-də yerinə yetirilib. Yuxarıda göstərdiyimiz kimi, 45 yaşlı Mədinə xanım Mehdi qızı Qiyasbəyova da həmin anda güllələnib. 10 avqust 1956-cı ildə Az. SSR prokuroru A.S.Babayev Az. SSR Ali Məhkəməsinin Cinayət İşləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasına M.Qiyasbəyli və Ə.Qədimovun işi ilə bağlı etiraz göndərib. Sənədin Ə.Qədimovla bağlı hissəsində göstərilir ki, o, avqust ayına qədər, demək olar ki, heç nəyi boynuna almayıb, ancaq sonra hər şeyi etiraf edib. “Bununla yanaşı, Quba şəhərində əksinqilabi Müsavat qrupu yaratması haqqında Qədimovun ifadəsinin əlavə yoxlanılması nəticəsində bu fakt təsdiq olunmayıb”, ona görə də bu işlə bağlı həbs olunan bir çox şəxslər bəraət qazanıb. Prokuror irəli sürülmüş ittihamın sübut edilmədiyini əsas gətirərək Mədinə xanım Qiyasbəyliyə və Əliabbas Qədimova bəraət verilməsini xahiş edib. Bundan az sonra Əliabbas Qədimov da başqaları kimi rəsmən təmizə çıxarılıb. SON SÖZ Yalnız vicdanın pıçıltısını özünə bələdçi seçib həyatın enişli-yoxuşlu yollarıyla irəliləyən və bu yollarda hansı çətinliklərlə üzləşirsə-üzləşsin vətən, xalq və öz şəxsiyyəti qarşısında daşıdığı məsuliyyət hissini bir an da olsun unutmayanlar insanlıq ucalığına yüksələ bilərlər. Məşhur filosof Sartra görə, vicdan özünə və başqala- rına münasibətdə zərurəti nəzərə almaq, özünü qismən 196 məhdudlaşdırmaqdır, əxlaqi borca münasib hərəkət etmək, yaşamaq və düşünməkdir. Vicdan könüllü surətdə özünü cəmiyyətin arzu etdiyi kimi aparmaq qabiliy- yətidir. Əsərimizin qəhrəmanı Əliabbas Qədimov və onun məsləkdaşları Mədinə xanım Qiyasbəyli, Baba bəy Qəbulzadə, Bəhram bəy Nəbibəyov və başqaları cəmiyyətə münasibətdə məhz əxlaqi borca müvafiq düşünüb, yaşayıb və hərəkət ediblər. Onlar heç vaxt “can Azərbaycan” deməyib, belə səs- küylü, hay-haraylı sevgidən uzaqda durub, ancaq zərurət yarandıqda o canın özü olublar. Ə.Qədimov bolşevikləri talançılıqda, xalqı aclığa və səfalətə düçar etməkdə suçlayaraq kommunistlərin sırala- rını tərk etdiyi zaman sakit, firavan həyat sürmək üçün hər şeyi vardı: Şəki Səhiyyə Şöbəsinin müdiriydi, xalq içərisində bilikli, yüksək ixtisaslı həkim kimi tanınırdı, an- caq o, bütün bunların hamısından imtina edib özünü oda atdı. O dönəmdə milli şüurlu insanların bir çoxu Ə.Qədi- movun yolunu tutaraq “yaşamağı yanmaqda” görüblər. Onları bu pərvanə fədakarlığına sövq edən başlıca səbəb bolşevik rejiminin milli duyğularə ayaqlar altına atmasına etinasız qala bilməmələriydi. Üzərinə “bəşəri dəyərlər”, “beynəlmiləlçilik” niqabı çəkilmiş, əslində xalqları özündə əritmək məqsədi güdən ruslaşdırma siyasətinin iç üzünü görən və görməyən göz- lərə də göstərən fikir, zəka qəhrəmanları kommunist- bolşevik rejiminə qarşı qeyri-bərabər şərtlər altında çarpı- Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|