Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (Qeyd: mövzunun əvvəlində bəzi sənədlər
85
traflara doğru genişlənməsi prosesləri daha da
sürətlənəcəkdir. Məhz bu inkişafdan və maraqlar uğrunda mübarizədən dünyanın qlobal sülhü qorunacaqdır. Dövlət maraqlarının qorunması və maraqların inkişaf etdirilməsi rəqabəti siyasətini başlıca olaraq böyük dövlətlərin və kiçik dövlətlərin hakimiyyətləri həyata keçirəcəklər. Bu rəqabət siyasəti cəmiyyətlərdə kütləvi olaraq hiss olunmayacaqdır. Radikal siyasət cəmiyyətlərin yalnız xüsusi təbəqələrini maraqlandıracaqdır. Mövcud inkişaf tempi və dinamikası artıq orta təbəqəyə malik olan insanların yaxınlaşdırılmasını zəruri etməkdədir. Qlobal siyasət isə gələcəkdə yalnız müəyyən qrupu maraqlandıracaqdır. Bu məzmun və təzahür də indidən hiss olunmaqdadır. Sakinləri, əhalini isə daha çox maddi-sosial və mənəvi tələblər düşündürəcəkdir. Bu baxımdan da rəqabət siyasəti cəmiyyətlərdə bir o qədər hiss olunmayacaqdır. Bundan irəli gələrək, xalqlar qarışacaqdır, cəmiyyətlər insanlıq ideologiyası üzərində ümumiləşəcəkdir və bu proses gələcəkdə sürətlə həyata keçiriləcəkdir. Böyük dövlətlərin siyasətləri də formalaşmış dairələr üzrə həyata keçəcəkdir. XXII əsrdə- ikinci yarısında, çox ehtimal ki, köklü dünya siyasi dəyişiklikləri baş verməyəcəkdir. Dünya özünün rahat və
başlanğıcında böyük xalqların hakimiyyətləri artıq məkanları əhatə etmək baxımından fundamental qaydada öz siyasətlərinin formalaşması proseslərini həyata keçirəcəklər. Rus- slavyan- türk dünyaları birliyi, ingilis-ərəb dünyası, Çin və Hindistan, Latın Amerikası dünyası və digər mərkəzlər başlıca olaraq dünyaların siyasi və iqtisadi maraq məkanları üzrə bölünməsi prinsiplərini tətbiq edəcəklər və XXII əsrdə baza bölgü başa çatacaqdır. Bu bölgüdən sonra ayrı-ayrı məkanlar birləşmələri cəmindən, qarşılıqlı mübarizə fonunda baş verən
yaranacaqdır. Yer üzərində baş verən zəlzələlər kimi, bəzən kiçik-kiçik “siyasi zəlzələlər” olacaqdır. Bəzi hallarda isə “dağıdıcı zəlzələlər” də müşahidə ediləcəkdir. Lakin bu hallar qlobal sülhə köklü zərbələr vura bilməyəcəkdir.
86 Onu nəzərə almaq lazımdır ki, dünya ayrı-ayrı məkanlar üzrə (xalqmərkəzli əsaslarla, böyük dövlətlər maraqlarına) bölündükdən sonra bu proses baza etibarilə başa çata-çata qəbuledilənlik, razılıq ortaya çıxacaqdır. Yəni böyük dövlətlər bir-birilərini kəskin rəqabətdən, mübarizələrdən başa
düşəcəklər. Mübarizələrdən və dərk etməkdən bir növ hərəsi “öz yerinə oturacaqdır”. Daxili mübarizənin enerjisi dövlətləri öz məkanlarında və əhatə dairələrində saxlaya biləcəkdir. Bundan sonra qlobal sülh sabit əsaslarla, baza trayektoriyalarla qorunub saxlanılacaqdır və qlobal sülh trayektoriyası
-kütləvi qırğın silahlarının mövcudluğu və ondan qorxma amilləri. XX əsrin 70-80-ci illərində raketlərlə və nüvə silahları ilə bağlı paritetin əldə olunmasını buna misal da çəkmək olar. Eyni zamanda silahsızlaşdırılma siyasətini də bunun tərkib hissəsi hesab etmək olar. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Beynəlxalq Atom Enerjisi Komissiyasın tərəfindən silahların məhdudlaşdırılması və onlara nəzarətlə bağlı danışıqlar, müzakirələr həyata keçirilmişdir. Müzakirələrin əsas obyekti ingilis dilində SALT Agreements ( Strategic Arms Limitation Treaty-Strateji Silahlarin Məhdudlaşdırılması Sazişi) və START (Strategic Arms Reduction Talks-Strateji Silahların İxtisarı üzrə Danışıqlar) adlanırdı və ABŞ-la SSRİ arasında həyata keçirilirdi. (Qeyd: mövzunun əvvəlində bəzi sənədlər göstərilibdir). XX əsrdə adi və nüvə silahları arasında mövcud olan fərqləndirici xüsusiyyətlər siyasi və hərbi baxımdan silahlara nəzarətə və silahsızlaşdırılmaya dair əvvəlcədən
87 tədbirlərin görülməsini zəruri edirdi. 1 XX əsr boyu silahlara nəzarət üzrə müəyyən coğrafi regionlarda dövlətlər arasında aşağıdakı sənədlər də qəbul edilib. İngiliscə adları belədir: The Antarctic Treaty of 1961, the Outer Space Treaty of 1967, the Latin American Nuclear Free Zone Treaty of 1967, the Nonproliferation Treaty of 1970, the Seabed Treaty of 1971, and the Convention on the Prohibition of the Development, Production, and Stockpiling of Bacteriological (Biological) and Toxic Weapens of 1972. 2
2010-cu ilin aprelində Rusiya və ABŞ təkrar olaraq bu məsələyə diqqətlərini yönəltdilər; -cəmiyyətlərin bazasını təşkil edən orta və kiçik təbəqələrdə ümumdünya yaxınlığının (cəmiyyətlərarası və xalqlararası yaxınlıq) genişlənməsi. Böyük siyasətin cəmiyyətin orta təbəqəsinin maraqlarından bir qədər kənarlaşması. Müəyyən qrupun siyasi oyunlarının cəmiyyətlər tərəfindən geniş dərk edilməsi və gizli siyasətin cəmiyyətlər tərəfindən ifşası ; -böyük güc mərkəzləri tərəfindən dünyanın təsir məkanları üzrə bölüşdürülməsi (burada baza olaraq bölüşdürülmə) proseslərinin əsas etibarilə başa çatması. Böyük xalqmərkəzli dünyalar olduqdan sonra rəqabət də güclənə bilər, lakin ümum inkişaf rəqabəti ortaya çıxa bilər. Burada hər bir mərkəz öz məkanında və qarşıq ümumdünya məkanında rəqabətə qoşula bilər; -iqtisadi inkişafın baza
olaraq radikal
şüurların yumşalmasına şərait yaratması, yeni texnologiyalar və resurslar hesabına maddi ehtiyacların ödənilməsi üçün imkanların artması;
1 Hans J. Morgenthau, Kenneth W. Thompson. Politics among nations: the struggle for power and peace. Brief Edition. 1993.R.R. Donneley&Sons Company. ISBN 0-07-043306-2, səh. 279. 2 Yenə orada, səh. 281. Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|