4. Hüquq normaları necə təsnif edilir?
5. Dövlət idarəçiliyini təmin edən srtuktur və hüquq mexanizmləri.
6. İdarəçilik orqanlarının fəaliyyətinə ümumi və xüsusi nəzarətin ma-
hiyyəti. Əsas intizam qaydaları və növlərini sadalayın.
7. İdarəçinin informasiya mədəniyyəti nədir?
8. Müasir informasiya sisteminin əsas komponentləri hansılardır?
9. İdarəçilik informasiyasına olan tələblər hansılardır?
10. İdarəçilik informasiyasının təşkil edilməsinin təkmilləşdirilməsi ne-
cə həyata keçirilir?
11. “Biliklər cəmiyyətində ” idarəçilik qərarları informasiyasının lazımi
səviyyəsinin hansı şərtlərlə təmin edildiyini açıqlayın.
17-ci mühazirə. Bir sıra demokratik Qərb ölkələrinin dövlətçilik
mədəniyyəti
Böyük Britaniya dövlətçilik mədəniyyətinin xüsusiyyətləri. ABŞ
dövlətçilik mədəniyyətinin xüsusiyyətləri. Fransa dövlətçilik mədəniyyəti-
nin xüsusiyyətləri. İtaliya dövlətçilik mədəniyyətinin xüsusiyyətləri. Yuna-
nıstan dövlətçilik mədəniyyətinin xüsusiyyətləri.
Seminar məşğələləri və sərbəst hazırlıq üçün suallar:
1. Böyük Britaniya dövlətçilik mədəniyyətində ənənələrin və novator-
luğun xarakteristikasını verin.
2. ABŞ dövlətçilik mədəniyyətində konstitusiyanın rolu.
3. Amerika respublikaçılığı və liberalizmi nədir?
4. Fransa dövlətçilik modelinin xüsusiyyətləri.
5. Dövlətçilik mədəniyyəti kontekstində İtaliya və Yunanıstan haqqın-
da nə deyə bilərsiniz?
18-ci m ühazirə. Unitar və federal idarəetm ə sistemləri: strukturu,
funksiyaları, xüsusiyyətləri və modelləri
Unitar və federal idarəetm ə sistem ləri.
Unitar sistemin mahiyyə-
ti, üstünlükləri və çatışmazlıqları. Federal sistemin seçilməsi səbəbləri. Fe-
deral sistemdə idarəçiliyin üç səviyyəsi, inzibati funksiyaların bölünməsi-
nin hüquqi və faktik əhəmiyyəti. Federal sistemin üstünlükləri və çatışma-
mazlıqları.
Dövlət idarəçiliyinin səviyyələri.
İdarəçiliyin üç səviyyəsi: milli (federal),
regional və yerli. İdarəçiliyin milli səviyyəsi. Yeni nazirliklərin yaradılması
İdarəetmə mədəniyyəti
649
məqsədləri. İdarəçiliyin regional səviyyəsi. Federal qanunların həyata keçi-
rilməsinin iki səviyyəsi. Yerli idarəetmə səviyyəsinin altı əsas funksiyası.
İnzibati orqanların təsnifatları. Qərargah, köməkçi və operativ xidmətlər.
İnzibati idarəçilik orqanlarının funksiyaları.
Müasir bürokratiya -
təsirli siyasi qüvvə kimi. Qərarların icrası. Xidmət göstərmə. Tənzimləmə.
Lisenziyalaşdırma. İnformasiya toplanması. Kommunal təsərrüfat. Eksper-
tiza. Diskresion fəaliyyət.
Seminar məşğələləri və sərbəst hazırlıq üçün suallar:
1. Dövlət idarəçiliyinin uunitar sisteminin mahiyyəti, xüsusiyyətləri,
zə if və güclü cəhətləri nədədir?
2. Federal sistemin üstünlükləri və çatışmamazlıqları hansılardır?
3. Dövlət idarəçiliyinin milli və regional səviyyəsinin xüsusiyyətləri
haqqında danışın.
4. Yerli idarəetmə səviyyəsinin əsas funksiyası hansılardır?
5. İnzibati orqanların təsnifatını və xidmətlərin xarakteristikasını verin.
6. İnzibati idarəçilik orqanlarının əsas funksiyaları və xüsusiyyətləri-
ni xarakterizə edin.
19-cu mühazirə. Unitar tipli dövlət idarəçiliyi olan ölkələrdə dövlət
qulluğu m ədəniyyəti
Birləşm iş Krallıq.
Daimi mülki qulluq institutunun yaradılması.
Norkkot-Trevelyan islahatı. İnzibati-dövlət idarəçiliyinin mərkəzi və yerli
səviyyələri. İdarəçiliyin siyasi və inzibati sahələrinin ayrılması səbəbləri.
Fulton islahatı. Mülki qulluğun menecer modeli. Siyasi və inzibati rəhbərlər
qrupu. Administrasiya qrupu. Elmi-professional işçilər və texniki mütəxəs-
sislər qrupu. “Ceneralistlərin” hazırlanmasının üstünlükləri. D.Stilin dörd
arqumenti. İnzibati-dövlət idarəçiliyi sisteminə tarixən yaranmış dörd nəza-
rət forması. Mülki xidmətə qəbul edilmə və xidmətdə irəliləmə.Məmurların
yenidən hazırlanması sistemi.
Fransa.
XVIII əsrdə dövlət aparatının mərkəzləşdirilməsi və xüsu-
siləşməsinə doğru sərt istiqamət. Napoleon tərəfindən tətbiq edilən institut-
laşdırma və mərkəzləşdirmə prinsipləri. Fransada XIX əsrin əvvəlində mə-
murların işə qəbulunun müsabiqə sisteminin tətbiqi. Namizədlərin ümumi
mədəniyyətinə və sosial mənşəyinə verilən əhəmiyyət. XIX əsrdə Fransa
bürokratiyasının ilk böhranının səbəbləri. “Meritokratik” sistemin prinsiplə-
ri. “Məmurun ümumi statusu haqqında” 1946- cı il Qanunu”. Məmurlar
sinfində dörd iyerarxiya səviyyəsi. 1981-ci ildən sonra Fransada dövlət ida-
Fuad Məmmədov
650
İdarəetmə mədəniyyəti
rəçiliyinin desentralizasiya olunmas
ı
. İddiaç
ı
lar
ı
n qiymətləndirilməsi və və-
zifəyə seçilməsi meyarlar
ı
. Pillələrlə irəliləmə və rütbədə yüksəlmə. Siyasi
məmurlar institutu. Nəzarət sistemi: inzibati ədliyyə və vasitəçilik institutu.
Seminar məşğələləri və sərbəst hazırlıq üçün suallar:
1. Norkkot-Trevelyan islahatının mahiyyəti nədir?
2. Fulton islahatı dövlət idarəçiliyi sistemində hansı dəyişikliklərə gə-
tirib çıxardı?
3. Mülki qulluğun menecer modelinin mahiyyəti nədir?
4. “Ceneralistlər”, Birləşmiş Krallığın dövlət idarəçiliyi sistemində
onların yeri və rolu.
5. Böyük Britaniyanın inzibati-dövlət idarəçiliyi sistemi üzərində nə-
zarət formaları.
6. Birləşmiş Krallıqda məmurların mülki xidmətə qəbul edilməsi, xid-
mətdə irəliləməsi və hazırlığı necə həyata keçirilir?
7. Fransada məmurların işə qəbulunun müsabiqə sistemi ilk dəfə nə
vaxt və kim tərəfindən tətbiq edilmişdir?
8. Fransada dövlət qulluğuna seçimin xüsusiyyətləri və məmurlar si-
nifləri.
9. “Məmurun ümumi statusu haqqında” 1946- cı il Qanunu”.
10. Fransada dövlət idarəçiliyi sistemində pillələrlə irəliləmə və rütbə-
də yüksəlmə.
11. Siyasi məmurların Fransa İnstitutu nədir?
12. Fransa dövlət idarəçiliyində nəzarət sistemi necə qurulmuşdur?
20-ci mühazirə. Federal tipli dövlət idarəçiliyi olan ölkələrdə dövlət
qulluğu m ədəniyyəti
ABŞ.
XIX əsrdə Amerika federativ sisteminin təşəkkül tapmas
ı
xü-
susiyyətləri. ABŞ-da dövlət idarəçiliyinin mərkəzləşdirilməsi prosesini sti-
mullaşd
ı
ran əsas amillər. ABŞ-da hakimiyyətin “balkanlaşd
ı
nlmas
ı
” Ame-
rikada dövlət idarəçiliyinin strukturu və funksiyalar
ı
. ABŞ-da federal bü-
rokratiya təşkilat
ı
n
ı
n milli xüsusiyyətləri. Federal agentliklər, federal kor-
porasiyalar və müstəqil daimi agentliklər. Karter administrasiyas
ı
tərəfin-
dən işlənib haz
ı
rlanm
ı
ş Dövlət qulluğunun islahat
ı
haqq
ı
nda 1978-ci il Qa-
nunu. Personal
ı
idarə etmə Bürosu və xidmətlər sisteminin müdafiəsi üzrə
Şuran
ı
n prinsipləri. Baş vəzifələr sxeminin 18 kateqoriyas
ı
. “İstisna xidmə-
tin” mahiyyəti. “Patronaj sistemi və ya mənfəət sistemi”. Xidməti fəaliyyət
651