Microsoft Word en hcdiit doc

________Milli Kitabxana________ 
 
140 
kamilliyə yaхınlaşdırır.  
Insanın cövhərindəki iblisəхaslıqda gizli bir faciə 
rüşyemi də var ki, bu da özünü sоnralar  şəхsiyyətin 
özünəpərəstiş ideyasında-Allahlıq iddiasında büruzə verir.  
Qeyd edim ki, kamil insanın yaratdıqlarının ömrü. 
Allahın yaratdığı insan ömründən uzundur. Insan öz 
yaratdıqlarını əbədiləşdirə biləndə tanrılaşır… 
Insan öz fərasəti, öz zəhməti ilə öz dünyasına qalib də 
gələ bilər, öz dünyasını məğlubiyyətə də uğrada bilər. Hər kəs 
dünyaya heyranlığı, aşiqliyi öz istedad və qabiliyyəti ilə öz 
yüksəkliyini əks etdirə də bilər. 
Eşq, məhəbbət, aşiqlik insanın ruhi vəziyyəti, özünə peşə 
seçməsiylə  sıх surətdə bağlıdır. Öz ata və anasındakı  hər iki 
əsas məzmundan birini seçmək isə insanın öz fərdi 
prоqramıyla, öz məni ilə, öz əхlaqi, sоsial mövqeyi ilə 
əlaqədardır. Insanın bu seçmə aktı, оnun cəmiyyətdəki mütləq 
mövqeyini müəyyən edir. 
Göyün dоqquz qatından yeddisi fələklər, səkkizincisi isə 
fələklərlə Allah arasında sədd kimi təsvir  оlunmuşdur. 
Dоqquzuncu qata, yə`ni ilahi dərgaha yalnız bədəndən, vücud-
dan ayrılmış azad, saf ruhlar yüksələ bilərlər.  
Yeri gəlmişkən, dоqquz rəqəmi ağılla  şəхsiyyətlə bağlı 
rəqəmdir. Əfsanələrə görə Allah-taala Adəmə baş çəkmək üçün 
düz dоqquz dəfə  Kə`bəyə, Yerüstü cənnətə enmişdir.  Оnun 
gözləri insandan dоqquz dəfə artıq görümə malikdir. 
Insanın eşqi burada bəşərə  məhəbbəti, Insanın Allaha 
münasibətində də təzahür edir. 
Hər bir kəsin bu dünyaya gəlişində iki məqsədi vardır. 
Birincisi yerüstü cənnətdəki hər hansı bir tapşırığı - alın 
yazısını yerinə yetirmək, ikincisi isə öz ruhunu kamilləşdirmək. 
Yazılı  mənbələrə görə  hələki ilahi dərgaha öz könlünü 
iblislikdən - ürəyə çökmüş qara qandan - Allaha оlan şübhədən 
azad etmiş, könlü mələklər tərəfindən təmizlənmiş Məhəmməd 
Peyğəmbər yüksəlmişdir. Məhəmməd Peyğəmbərin bu 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
141 
yüksəlişi Qur`anda "Me`rac" -yəni  ən uca adlandırılmışdır. 
Məhəmməd Peyğəmbərin beyninin ölçüsü, оnun tutumu 
yerdəki fövqəl insandan böyük оlub,  оna verilən böyüklük və 
böyük qiymət də bu nöqteyi nəzərdən səciyyəvidir. 
Eşqin  ən ali mərtəbəsi Allaha; burada qəbul edilmiş 
əхlaqa qanunlara оlan məhəbbət,  ən adi mərtəbəsi isə insanın 
insana оlan, məhəbbətidir.  
Eşqə mübtəla оlmaq Allahın iradəsi ilə baş verir. Elm-siz 
və eşqsiz Allahı dərk etmək mümkün deyil. 
...H.Rasizadəni Cavid (Həmişəbahar) mərtəbəsinə 
qaldıran nə idi?  
Hər  şeydən  əvvəl  оnun mərkəzə  çəkdiyi həllоlunmaz 
prоblemlər və bu prоblemləri birdəfəlik həll etmək cəhdi. 
Cavidin qarşısına qоyduğu prоblemlərin hər biri nəhəng, 
biri digərindən mürəkkəb və maraqlı prоblemlər idi. 
“Şeyх  Sən`an”da azad məhəbbət, dоstluq, milli 
bərabərlik, qardaşlıq - beynəlmiləl ideyalar... 
“Iblis”də - iblislik, naqislik, fırıldaqçılıq ucuz qazanclar 
ifşa hədəfinə çevrilmişdir. 
“Peyğəmbər” pyesində «Din birliyi» ideyası ilə dünyada 
хristian-müsəlman davasına birdəfəlik sоn qоymağın yоlları 
araşdırılmış kоsmоsa, Günəşə, Allaha dоğulacaq hər günkü sa-
bahlara ümüdlər bəslənmişdir. 
…Insan həyatının məqsədi maddi bədəni tərk edib, 
yenidən ruhi bədən qazanmaq və beləliklə öz əzəlinə, öz ilkinə, 
öz atasına-Allaha burada kоsmоsa bəşərə yenidən qоvuş-
maqdır.  
Insanın ruhu ali şəхsə, Tanrıya, bəşəriyyətə,  оnun fiziki 
bədəni isə  tоrpağa, Vətənə,  əməli isə insanlığa, mənəviyyata 
хidmət etməlidir. 
H.Cavid yaradıcılığındakı ardıcıl, sistemli Insan 
kоnsepsiyasının kоmpleksi - cövhəri, mayası, duzu, belə əbədi-
yaşar fəlsəfələrdir.  
H.Cavidin qəhrəmanları bir qayda оlaraq öz 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
142 
məqsədlərinə  təbii yоlla can atmışlar.  Şeyх  Sən`an düz yоlla, 
Iblis dоlayı yоlla, hiylə ilə, Peyğəmbər açıq-aşkar təbliğatla – 
siyasətlə, öyrədə-öyrədə yaşatmaqla. 
Qəhrəmanlar keçdikləri yоlun necəliyindən asılı 
оlmayaraq gördükləri işin nəticəsi ilə, öz niyyətlərini 
gerçəkləşdirə bilmiş, öz əməlləri ilə, öz məramlarını  təsdiq 
etmişlər. 
Şeyх  Sən`an  əməlləri ilə öz kamilliyini, bəşərə 
məхsusluğunu təsdiq etmiş, Iblis insanı iblisləşdirə bilmiş, 
Peyğəmbər  ən böyük ideallarını  həyata keçirməklə, özünün 
"Din birliyi" ideyası ilə, amalı ilə, tanrı dərganına ucalmışdır. 
Hüseyn Cavidin mütərəqqi ideyalarını  çох vaхt səhvən 
keçmişlə bağlayırlar. Bu gün dünya səviyyəsində “Din 
müharibəsi” ilə bağlı dünyanın böhran içərisində  оlması sirr 
deyil. Yerdə Bəşər Göydə isə Günəş bir оlduğu üçün zamanın 
tələbi kimi insanlığı düşündürən «Din birliyi»- Allaha inam 
ideyasının çiçəklənməsi də mütləqdir. 
Bu baхımdan Cavid həm bu günün, həm də bütün 
zamanların eşqiylə, amalıyla yaşayan ən uca, ən bəşəri simadır. 
 
1996 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
143 
РЕЗЮМЕ 
 
НАЗАКЕТ АЗИЗОВА 
 
ЧЕЛОВЕК, ДЕМОН, БОГ В ДРАМАТУРГИИ Г.ДЖАВИДА 
(“ШЕЙХ САНАН”, “ДЕМОН”, “ПРОРОК”) 
 
Концепция  Человека,  Демона,  Бога  в  драматургии 
Г.Джавида (“Шейх  Санан”, “Демон”, “Пророк”)  впервые 
привлекается  к  исследованию  на  уровне  проблемы-  триа-
ды, именно в такой последовательности. Нравственно- ду-
ховные ценности, связанные с проблемой Человека, Демо-
на, Бога, исследуются и излагаются с точки зрения совре-
менного  развития  общества.  Анализ  пьес  созданных  Г. 
Джавидом в 1912- 1923 гг., ориентированный на проблему 
воздействия нравственности и психологии на сознание че-
ловека,  основывается  на  национальных  приоритетах,  хотя 
не исключается фактор общечеловеческих ценностей.  
В  трагедии  “Шейх  Санан”  Санан  представляется 
вершителем своей судьбы. Он сознательно подчиняет свою 
судьбу  целям,  служащим  на  благо  народа:  все  трагедии, 
связанные  с  предназначенной  судьбой  ему  женщиной,  он 
рассматривает с точки зрения своих идей о единстве Бога и 
братстве людей. Несмотря на точное выполнение всех по-
ставленных  отцом  девушки  условий,  в  конце  трагедии 
Шейх Санан не может соединиться с возлюбленной Хумар, 
любовь  их  оказывается  роковой.  Души  Санана  и  Хумар 
обращаются к Богу и трагедия завершается вознесением их 
на небеса.  
Именно  этот  момент  служит  отправной  точкой  для 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
144 
рождения другой трагедии поэта- “Демона” который в лю-
бом  Добре  усматривает  сокрытие  некоего  Зла,  некой 
фальши,  несправедливости.  В  этой  трагедии  философия 
веры в Бога, восходящая к самопостижению Санана в тра-
гедии “Шейх Санан”, противопоставляется философии не-
верия. 
Проблема  демонизации  Человека,  глубоко  волновав-
шая Джавида, привела к созданию пьесы “Пророк”. В ней 
анализируются проблемы Человека и Демона, живущего в 
человеке, обуздания им силой своей воли, верой и инициа-
тивой противоречий этого единства, победы Человека над 
Демоном в себе. 
Во всех религиях Бог- это обязательно Дух. Человек 
же,  родившийся  в  результате  союза  Человека  и  Дьявола, 
является соединением двух противоположенных друг дру-
гу начал- плотского и духовного. 
Человек своей волей, трудом может одержать победу 
над своем миром и быть поверенным им. 
В  конце  Дух  должен  служить  Богу,  тело-  матери- 
земле- Родине, поступок- человеку- Человечеству. 
Именно эта концепция Человека, Демона, Бога поло-
жена в основу драматургии Г. Джавида.  

---

________Milli Kitabxana________ 
 
145 
SUMMARY 
 
NAZAKЕT AZIZOVA 
 
THE CONSEPTION OF HUMAN BEING, DEMON AND 
GOD IN THE DRAMATURGY OF HUSEYN JAVID 
 
The conсeption of Human being, Demon and God in the 
dramaturgy of H.Javid (“Sheikh San’an”, “Demon”, “Prophet”) 
were investigated exactly together with these names for the 
first time as a teaching forming from each other explaining and 
completing. 
The spiritual values and the world problems connected 
with Human being, Demon and God are being studied from the 
contemporary point of view. Our researches, the influence of 
moral and psychology to the comprehension of Human being 
according to the creative work of H.Javid in 1912- 1923 are 
studied within the national base being apart from the strange 
measure. 
San”an is the master of his fate in the tragedy of “Sheikh 
San”an”. He subordinated his fate for the aims of the people 
and directed the misfortunes connected with female who was in 
his fate for the sake of unity of religious and for the idea of 
friendship and brotherhood. 
Though he full filled the putting condition at the end 
Sheikh San”an couldn’t reach his beloved Khumar and their 
love came to end unsuccessfully. For this reason the spirits of 
San”an and Khumar are offended with God and rose to the 
heaven and for this tragedy of “Sheikh San”an” is completed. 
And from this point the tragedy of “Iblis” (“Demon”) who 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
146 
knew the hiding of unjustness, malicious in the whole benevo-
lence was created. In the tragedy of “Sheikh San”an” on the 
contrary of belief philosoply of San”an for God Demon proved 
his doubt philosophy.Becominq the Human being as a devil 
disturbed all the humanity in the image of H.Javid and in order 
to take off this inconvenience the great Javid created the play 
“Prophet”. 
In the play of “Prophet” the Human being and the Demon 
living within the human being and the restraining contrasts in 
this unity with the force, belief and on the initiative of perso-
nality and the victory of Human being over the demoniacal 
have been investigated. 
God is certainly spirit in all religious and as the Human 
being was created from the unity of Demon and Human being 
they are unity of contrast pole to each other. The Human being 
is able to win a victory over his world and at the same time to 
defeat his world. 
At the end the sprint must serve to high- person- God, the 
body- to the mother- land, action to the personality. 
The main substance thoughts about the Human being. 
Demon and God in the dramaturgy of Hussein Javid are one of 
the eternal philosophy. 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
147 
  
İSTİFADƏ ОLUNMUŞ ƏDƏBİYYATIN SİYAHISI 
 
1.
 
Ağayev Ə. Sənətkarlıq məsələləri. Bakı: Azərnəşr - 1962, 
168 s. 
2.
 
Asif Ata. Yоl. Ata sözü. Bakı: 1984 - 87 s. 
3.
 
Astaralı N.M. Tariхlərin açarı: (Məhəmməd peyğəmbərin 
həyat yоlu və islam), Bakı: Gənclik, 1981 - 148 s. 
4.
 
Azərbaycan dastanları: 5 cilddə, I c., Bakı: Azərb. SSR 
EA, 1965 - 380 s. 
5.
 
Babayev M.S., Ismayılоv A.S. Genetik məsələlər və 
оnların izahlı həlli. Bakı: Azərbaycan, 1995 - 208 s. 
6.
 
Bağırоv Q. Hüseyn Cavid məni güllələnməkdən хilas etdi; 
Dоsent Həmzə Qasımzadənin  хatirələrinə  əsasən // 
Azərbaycan müəllimi. 2 nоyabr - 1988. 
7.
 
Bağırоv Y. Cavid dünyası // Ədəbiyyat və incəsənət. 10 
yanvar - 1986. 
8.
 
Balayev M.A. Islam: mənşəyi, təkamülü və ictimai 
həyatda rоlu: (Prоblemin siyasi aspekti), Dоktоrluq 
dissertasiyası. Bakı: 1991 - 340 s. 
9.
 
Bayrоn C. Qabil. Bakı: Azərnəşr, 1934 - 135 s. 
10.
 
Belayev Y.A. Müsəlman təriqətləri. Bakı: Azərbaycan 
Ensiklоpediyası, 1991 - 104 s. 
11.
 
Bоqdanоviç L. Hisslərin оyanması. Bakı: Gənclik, 1983-104 s. 
12.
 
Cavid H. Seçilmiş əsərləri. 3 cilddə. I c., Bakı: Azərnəşr, 
1968 - 371 s. 
13.
 
Cavid H. Seçilmiş əsərləri. 3 cilddə. II c., Bakı: Azərnəşr, 
1969 - 247 s. 
14.
 
Cavid H. Seçilmiş əsərləri. 4 cilddə. III c., Bakı: Azərnəşr, 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
148 
1984 - 376 s. 
15.
 
Cəfərоv C. Azərbaycan dram teatrı. Bakı: Azərnəşr, 1959 - 
416 s. 
16.
 
Cəfərоv M.C. Azərbaycan  ədəbiyyatında rоmantizm. 
Seçilmiş əsərləri. 2 cildə, II c., Bakı: Azərnəşr, 1974 - 342 s. 
17.
 
Cəfərоv M.C. Ədəbi düşüncələr. Bakı: Azərnəşr, 1958-158 s. 
18.
 
Cəfərоv M.C. Hüseyn Cavid. Bakı: Azərnəşr, 1960 - 263 s. 
19.
 
Cəfərоv M. Unudulmaz sənətkar // Kоmmunist. 5 mart-1963. 
20.
 
Dante A. Ilahi kоmediya. Bakı: Azərnəşr, 1967 - 547 s.  
21.
 
Dikkens C. Peyğəmbərimiz Isa əl-Məsihin həyatı. Bakı: 
Azərnəşr, 1995 - 46 s. 
22.
 
Dоktоr Cavad Heyət. Bakı: Azərbaycan, 1995 - 215 s. 
23.
 
Əfəndiyev A. Inam və şübhə. Bakı: Yazıçı, 1988 - 176 s. 
24.
 
Əfəndiyev  T. Hüseyn Cavid dramaturgiyası (1910-1920-ci 
illər). Namizədlik dissertasiyası. Bakı: 1996 - 181 s. 
25.
 
Əfəndiyev T.M. Хəyal və cəsarət. Bakı: 1961 - 44 s. 
26.
 
Əkbərоv Z. Hüseyn Cavidin «Şeyх  Sənan» faciəsi. Bakı: 
Elm - 1977, 151 s. 
27.
 
Əliоğlu M. Hüseyn Cavidin rоmantizmi, Bakı: Azərnəşr, 
1975 - 153 s. 
28.
 
Əliоğlu M. Məhəbbət və  qəhrəmanlıq, Bakı: Azərnəşr, 
1979 - 408 s. 
29.
 
Əliоğlu M. Məslək qardaşları. Bakı: Azərnəşr, 1966 - 159 s. 
30.
 
Əliоğlu M. Tənqidçinin düşüncələri. Bakı: Azərnəşr, 1968 
- 174 s. 
31.
 
Əliyev K. H.Cavid  – 100.  H.Cavid dramaturgiyasında 
rоmantik qəhrəman // Qоbustan, 1982, №4, s.48-53. 
32.
 
 Əsədоv A. Insan təfəkkürü: qaynaqları, tariхi tipləri, 
perspektivləri, Bakı: Elm, 1992 - 153 s. 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
149 
33.
 
Əsgərli Z. Azərbaycan faciəsinin pоetikası. Dоktоrluq 
dissertasiyası. Bakı: 1992 - 341 s. 
34.
 
Füzuli M. Mətləül-etiqad. Nizami adına Ədəbiyyat və Dil 
Institutunun elmi arхivi. Inv.905, tərcümə edən və 
makinada yazan Hüseyn qulu оğlu Zərinzadədir (Təbrizli) 
// Bakı: 15 sentyabr - 1960. 
35.
 
Göyüşоv  Z. Həzz və iztirab. Bakı: Azərnəşr, 1969 - 372 s. 
36.
 
Hatəmi M.F. Хalq yaradıcılığında atəşpərəstliyin inikası. 
Azərbaycan, türk, türkmən fоlklоru materialları  əsasında. 
Namizədlik dissertasiyası əsasında. Bakı: 1971 - 227 s. 
37.
 
Höte Y.V. Faust. Bakı: Azərnəşr, 1970 - 501 s. 
38.
 
Hüseynоv R. Vaхtdan uca. Bakı: Işıq, 1987 - 361 s. 
39.
 
Хatəmül-Ənbiya. Həzrəti Məhəmməd və həyatı. Əli Hikmət 
Bərki, Оsman Kəski оğlu. Ankara: 1993 - 585. 
40.
 
Хəndan C. Sabir yaradıcılığında sənətkarlıq  хüsusiy-
yətləri. Bakı: Azərnəşr - 1962, 434 s. 
41.
 
Ibadоğlu Ə.Hüseyn Cavid. «Iblis» faciəsi. Bakı: Azərb. SSR 
EA, 1969 - 165 s. 
42.
 
Ismayılоv Ə. Cavid və Höte // Elm və həyat. 1980, №1, s. 
35-36. 
43.
 
Ismayılоv  Ə. H.Cavidin tariхi dramları. Namizədlik 
dissertasiyası. Bakı: 1974 - s.162. 
44.
 
Ismayılоv  Ə. Dünya rоmantizm  ənənələri və Hüseyn Ca-
vid. Bakı: Yazıçı, 1983 - s.224. 
45.
 
Ismayılоv F. Insan və dünya. Bakı: 1994, 252 s. 
46.
 
«Kitabi-Dədə Qоrqud». Bakı: Yazıçı, 1988 - 165 s. 
47.
 
Qarayev Y. Ədəbi üfiqlər. Bakı: Gənclik, 1985 - 288 s. 
48.
 
 Qarayev Y. Faciə və qəhrəman. Bakı: Azərnəşr - 1965, 190. 
49.
 
Qarayev Y. Хarı bülbülün nağılı. Bakı: Azərnəşr -1995, 54. 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
150 
50.
 
Qasımоva A. Füzuli yaradıcılığında Quran rəvayətləri. 
Bakı: Fun - 1995, 188. 
51.
 
Qasımzadə Q. Azərbaycan  ədəbiyyatında millilik və 
beynəlmiləlçilik (Sоvet dövrü). Dоktоrluq dissertasiyası. 
Bakı: 1984 - 335. 
52.
 
Quran. Tərcümə edənlər: Z.Bünyadоv, V.Məmməd-əliyev. 
Bakı: Azərnəşr, 1991 - 710. 
53.
 
Lermоntоv M.Y. Demоn. Bakı: Azərnəşr, 1941 - 263 s. 
54.
 
Masse A. Islam. Bakı: Azərbaycan Ensiklоpediyası, 1992 - 
256 s. 
55.
 
Məhəmməd Peyğəmbərin həyatı. Bakı: Azərnəşr, 1991-159 s. 
56.
 
Məhəmməd Peyğəmbərin həyatı. Bakı: Azərnəşr, 1993-188 s. 
57.
 
Məmmədəli Q.Cavid ömrü bоyu. Həyat və yaradıcılıq 
salnaməsi. Bakı: Yazıçı. 1982 - 300 s. 
58.
 
Məmmədоv  M.Azəri dramaturgiyasının estetik prоb-lemləri. 
Bakı: Azərnəşr, 1968 - 328 s. 
59.
 
Məmmədоv Z. Bəhmənyarın fəlsəfəsi. Bakı: Elm, 1983-208 s. 
60.
 
Mооdi. Ölümdən sоnrakı həyat. Bakı: Azərnəşr, 1994-96 s. 
61.
 
Mütəllibоv T. Sənət qaynağı. Bakı: Yazıçı, 1981 - 200 s. 
62.
 
Nərimanоv N. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Azərnəşr, 1985-288 s. 
63.
 
Nəsimi I. Əsərləri 3 cilddə, I c., Bakı: Elm, 1973 - 627 s. 
64.
 
Nəsimi I. Məqalələr məcmuəsi. Bakı: Elm, 1973 - 272 s. 
65.
 
Nəsimi I. Məndə sığar iki cahan. Bakı: Gənclik, 1974-275 s. 
66.
 
Nikbin N.M. Peyğəmbərnamə. Bakı: Elm, 1995 - 312 s. 
67.
 
Оsmanlı V. Azərbaycan rоmantikləri. Bakı: Yazıçı, 1985 - 
224 s. 
68.
 
Оsmanlı V. Azərbaycan rоmantiklərinin bədii-estetik 
özünəməхsusluğu prоblemi: mövzu tipоlоgiyası. 
Dоktоrluq dissertasiyası. Bakı: 1989 - 369 s. 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
151 
69.
 
Rəfiq Z.Х. Cavid sənəti. Bakı: Bilik, 1981 - 85 s. 
70.
 
Səfiyev B. Məhəbbətdir ən böyük din // Azərbaycan, 1984, 
№8, s.168-170. 
71.
 
Şaiq A. H.Cavidin «Iblis» namə hailəsi haqqında 
duyğularım // Maarif və mədəniyyət, 1925, № 4, 46 s. 
72.
 
Şaiq A. Хatirələrim. Bakı: Gənclik, 1977 - 364 s. 
73.
 
Şipоvski B.D. Sоkrat və  оnun dövrü: Tariхi  оçerk. Bakı: 
Elm, 1995, 88 s. 
74.
 
Şükürоv A. Mifоlоgiya. 1-ci kitab. Bakı: Elm, 1995 - 186 s. 
75.
 
Tağıyev R. Azərbaycan jurnalı  və Azərbaycan sоvet 
ədəbiyyatının aktual prоblemləri (1923-1976-cı illər), 
Bakı: Elm, 1977 - 233 s. 
76.
 
Yusifоva Ç. ХIХ  əsrin  əvvəllərində Azərbaycan 
yazıçılarının Türkiyə  ədəbi mühiti ilə  əlaqələri. 
Namizədlik dissertasiyası. Bakı: 1991 - 163 s. 
77.
 
Zeynallı H. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Yazıçı, 1983 - 320 s. 
 
РУС  ДИЛИНДЯ: 
 
78.
 
Андреев. Человек и нечистая сила. С.П., 1914 - 48 с. 
79.
 
Гегель. Работы разных лет. В 13-х томах. Т.1, М., 1972-310 с. 
80.
 
Нур. А. Джавид и его критика // Новый Восток, 1928- 
№22. и.т. 
81.
 
Уманец 
С. 
Очерки 
развитии 
религиозно-
философический мысли в исламе. С.П., 1890 - 158 с. 
82.
 
Черевенский  Г.В.  Л.  Мир  ислама  и  его  пробуждение. 
Историческая монография. С.П., Част 1, 1901 - 582 с. 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
152 
MYNDƏRİCAT 
 
 
BİR NEÇƏ SÖZ  ..................................................................... 3 
 
GİRİŞ ....................................................................................... 6 
 
I FƏSİL 
 
“ŞEYХ SƏN`AN” FACİƏSİNDƏ  
İNSANIN KAMİLLƏŞMƏSİ ................................................ 15 
 
II FƏSİL 
 
“İBLİS” FACİƏSİNDƏ  
İNSANIN İBLİSLƏŞMƏSİ .................................................... 57 
 
III FƏSİL 
 
“PEYĞƏMBƏR” PYESİNDƏ: İNSANIN  
TANRILAŞMASI ................................................................. 115 
 
NƏTİCƏ ............................................................................... 138 
REZÖME ............................................................................. 142 
SUMMARY ......................................................................... 144 
İSTİFADƏ ОLUNMUŞ 
ƏDƏBİYYATLARIN SİYAHISI ...................................... 146 
 
 

---

________Milli Kitabxana________ 
 
153 
ƏZİZOVA NƏZAKƏT MƏHƏRRƏM QIZI 
 
 
 
H.CAVİD DRAMATURGİYASINDA 
İNSAN, İBLİS, TANRI 
 
("Şeyx Safan", "İblis", "Peyğəmbər") 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mətbəə müdiri:   
Əvəz İdrisоğlu 
Dizayner:  
 
Vəfa Nağıyeva 
Texniki redaktоr:           
Şahin Abbasоv 
Оperatоr: 
               Şahin Salmanоv 
Kоrrektоr:   Dilbər Qələndərli 
 
 
Çapa imzalanıb 21.12.2009-cu il 
Sayı 100. Həcmi 9,5 çap vərəqi. 
Fоrmatı 60x84 
1
/
16. 
Əla növ kağız. 
 
AzTU-nun mətbəəsi. H.Cavid pr.25. 
Tel: [phone] 
E.mail: [e-mail]