29
dəstəyin göstərilməsi) formalarını da nəzərdə tutur. Bir çox ölkələr ənənəvi dəstək
mexanizmləri ilə yanaşı investisiyaların təşviqi və stimullaşdırılması üzrə yeni mexanizmlərin
tətbiqinə başlamış, yeni güzəşt proqramları qəbul etmiş, layihələrin icrasına birbaşa maliyyə
yardımı mexanizmini yaratmış, BX -nin qiymətli kağızlar bazarı vasitəsilə cəlb edilməsini
gücləndirmiş, xüsusi iqtisadi zonalar yaratmış, xarici investisiyaları cəlb etmək və
investorlara dəstək məqsədi ilə “vahid pəncərə” mexanizmlərinin tətbiqinə başlamış, vergi
yükünü azaltmışlar. Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar prosedur və tələblərin sadələşdirilməsi,
bu fəaliyyətin asanlığını təmin etmək məqsədi ilə qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi,
ümumilikdə biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması üzrə islahatların aparılması
dövlət siyasətinin bu sahədə mühüm istiqamətinə çevrilmişdir. Bununla yanaşı, nəzərə alaraq
ki, xarici investisiyaların cəlb edilməsi əhəmiyyətli dərəcədə əqli mülkiyyət sisteminin
mövcudluğu və əqli mülkiyyətin qorunmasının etibarlılığı ilə bağlıdır bu sahənin də
inkişafına diqqət artmışdır. nvestisiyaların təşviqi üzrə milli qurumların fəaliyyəti.
nvestisiyaların cəlb olunmasında investisiyaların təşviqi üzrə milli qurumlarının əhəmiyyəti
olduqca böyükdür. Oksford Universiteti tərəfindən 124 ölkə üzrə aparılmış tədqiqata
(“Investment Promotion and FDI Inflows: Quality Matters”, Univesity of Oxford, June 2012)
ə
sasən investisiyaların təşviqi üçün xərclənən hər 1 ABŞ dolları ölkəyə nəticə olaraq 189
ABŞ dolları məbləğində BX cəlb edir, xərclənən hər 78 ABŞ dolları isə xarici investor
tərəfindən bir əlavə iş yeri yaradır. Yeni bazara daxil olan xarici investorların 83 faizi
investisiya sorğularını ilkin olaraq təşviq agentliklərinə yönəldirlər. Bu səbəbdən dünyanın
ə
ksər ölkələri xarici investisiyaların cəlbi istiqamətində fəaliyyət göstərən, xarici investorlara
“vahid pəncərə” prinsipi əsasında xidmət göstərən investisiya təşviqi qurumlarını yaratmışdır.
Dünya Bankı tərəfindən 189 milli investisiya təşviqi agentliyi arasında aparılmış tədqiqat
göstərir ki, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarını, müasir və interaktiv prosesləri
tətbiq edən, idarəetmənin effektivliyinə, peşəkarlığa əsaslanan stimullaşdırıcı əmək haqqı
sisteminə, geniş beynəlxalq nümayəndə və təmsilçi şəbəkəsinə, habelə müasir infrastruktura
malik olan investisiyaların təşviqi qurumları BX nın cəlb olunmasında daha yüksək nəticələr
göstərir.
30
1.3. nvestisiya qoyuluşunun stimullaşdırılması prosesi: metodları
və
dünya tə
crübə
si
Dünya praktikasında bu və ya digər dərəcədə xarici investisiyaların cəlb edilməsinə
yönəlmiş bir sıra tədbirlər mövcuddur.
lk növbədə investisiyaların cəlb edilməsinə yönəlmiş makroiqtisadi siyasəti qeyd
etmək lazımdır. Bu zaman ölçülüb-biçilmiş pul siyasəti həyata keçirilir, daxili qiymətlərin
sabitliyi təmin edilir, borc kapitalının dəyərinı müsbət təsir göstərilir.
nvestisiyaları də
stə
klə
yə
n düş
ünülmüş
vergi siyasə
ti
: birbaşa vergi güzəştlərinin
təqdim edilməsi, kapitalın investisiya edilməsinə görə vergi ödəmələrinin vaxtının
uzadılması, amortizasiya ödəmələri əlaqədar olan stimullar, iki ildən 10-15 ilə qədər müddətə
müəyyən edilən “vergi tətilləri”, avadanlıq, xammal, komplektləşdirici hissələrin idxalının
gömrük ödəmələrinədn azad edilməsi, kapital qoyuluşunu həyata keçirən şirkətlər üçün vergi
dərəcəsinin aşağı salınması.
Kapital qoyuluşlarının stimullaşdırılmasının maliyyə metodları
da mövcuddur:
subsidiyalar, borclar, kreditlər və onların təqdiminə zəmanətlərin verilməsi. Çox zaman
maliyyə güzəştlərinin təqdim edilməsi investor tərəfindən müəyyən şərtlərin yerinə
yetirilməsindən (konkret regionların, sahələrin mənimsənilməsi, yeni iş yerlərinin
yaradılması) asılı olur. Məsələn, 1982-ci ildən etibarən ngiltərədə daha vacib layihələr üçün
dövlət yardımı sistemi fəaliyyət göstərir. Xarici investorlar staqnasiyada olan regionlara
yönəldikləri zaman böyük həcmdə subsidiyalar alırlar. Bu cür siyasət nəticəsində tənəzzül
yaşayan sahələrdə yeni istehsalın yaranması ilə struktur dəyişiklikləri baş verir.
Xarici investisiyaların cəlb edilməsinin baza amilləri sırasına həmçinin liberal valyuta
siyasə
ti
də aid edilir. Bu siyasət investora milli valyutada əldə etdiyi gəliri asanlıqla istədiyi
valyutaya çevirmək imkanı yaradır.
Bir sıra dövlətlər ümumilikdə investisiyaları stimullaşdırmaq üçün sahibkarların
ehtiyaclarının ödənilməsinə yönəlmiş ümumdövlət proqramlarından istifadə edirlər.
Xarici investisiyaların stimullaşdırılması üçün əksər ölkələr dövlət zəmanətinin təqdim
edilmə
si
vasitəsindən də istifadə edirlər. Bu zaman zəmanət həm kapitalı ixrac edən, həm də