Microsoft Word dissertasiya docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
134 götürülməli, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq rezidentlərə bərabər fəaliyyət rejimi yaradılmalıdır. Eyni zamanda digər tərəfdən isə, yerli istehsalçıların mənafeyinin müdafiəsi, ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin olunması işi sistemli şə kildə həyata keçirilməlidir. Müasir şəraitdə Azərbaycanda xarici ticarət əlaqələrinin tənzimlənməsi mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi məsələsinin tədqiqi zamanı xarici ticarətdə biliteral asılılıq probleminə də xüsusi diqqət yetirilməlidir. nkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq heç bir regional qurumla (dövlət və ya inteqrasiya bloku olmasından asılı olmayaraq) münasibətlərdə biliteral asılılığın formalaşmasına imkan verilməməlidir. Bunun həyata keçirilməsi üçün xarici ticarət fəaliyyətinin coğrafi təmərküzləşməsinə heç cür yol verilməməli, hər vəchlə multiliteral əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə çalışılmalıdır. Xarici ticarət siyasəti hər şeydən əvvəl Azərbaycan Respublikasının öz təbii sərvətləri üzərində suverenliyi prinsipini reallaşdırmağa xidmət edir. Bu məqsədlə xarici ticarət siyasəti: 1) ölkəmizin beynəlxalq iqtisadi və maliyyə mühitinə cəlb edilməsini, inkişaf etmiş ölkələrin bazar strukturuna yaxınlaşdırılmasını və onun müstəqil xarici iqtisadi fəaliyyətinin həyata keçirilməsində müstəsna hüququnu təmin etməli; 2) daxili və xarici iqtisadi sahibkarlıq azadlığı prinsipini inkişaf etdirməli; 3) təsərrüfat subyektləri arasında hüquq bərabərliyi prinsipini qorumalı; 4) xarici iqtisadi fəaliyyətin bütün həlqələrində qanunun aliliyi prinsipini təmin etməlidir. Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələrinin intensivləşdirilməsinin vacib şərti kimi nəqliyyat kompleksinin inkişaf istiqamətlərini xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Beləliklə, aparılan təhlil göstərir ki, Azərbaycanın xarici ticarət potensialının möhkəmləndirilməsində xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət tənzimlənməsinin həm iqtisadi, həm inzibati, həm də hüquqi metodları mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 121 Fikrimizcə, bütün bunları nəzərə alaraq və ümumiləşdirərək aparılan araşdırmalara əsasən yekunda belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, respublikamızda xarici ticarətin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi həm gömrük tarif, həm də qeyri-tarif 121 Seyidoğlu H. Ş., “Uluslararası iktisat”, Güzem can yayınları, stanbul, 2003, s. 799 135 metodları vasitəsi ilə başlıca olaraq aşağıdakı əsas istiqamətlərdə həyata keçirilməlidir: 1. xrac potensialının inkişafının təmin edilməsi və ixracın strukturunun təkmilləşdirilməsi; 2. stehsal olunan məhsulların rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi; 3. dxalın səmərəliliyinin artırılması; 4. Texnoloji yeniləşmənin həyata keçirilməsi və ölkənin güclü iqtisadi potensialının yaradılması məqsədi ilə investisiyaların və kreditlərin prioritet sahələrə cəlb edilməsi; 5. Daxili bazarda azad rəqabət mühitinin inkişaf etdirilməsi, istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsinin təmin edilməsi; 6. Yerli istehsalçıların mənafelərinin qorunması; 7. Ticarət, iaşə və digər növ xidmət sahələrində vahid informasiya-uçot sisteminin yaradılması; 8. Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi. 122 Qeyd etmək lazımdır ki, ixrac yönümlü iqtisadi inkişaf modeli inkişaf etməkdə olan ölkələrin istifadə etdiyi ənənəvi üsullardan biridir. Bu model idxal əvəzləyici inkişaf modeli ilə tarazlı istifadə edildiyi halda daha səmərəli ola bilər. Müasir dövrdə sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə ixracın dövlət stimullaşdırılması mexanizmi özünün çoxcəhətliliyi və ixracın inkişafında dövlətin fəal iştirakı ilə xarakterixə olunur. Bu istiqamətdə dövlət xərcləri daim artırılır. Lakin bu xərclər xarici ticarətdən gələn gəlirlərin artımı, istehsal və məşğulluğun yüksəlməsi, vergilərdən daxilolmaların artımı və s. başqa mənbələrlə ödənilir. Dünya bazar konyukturundan asılılığı zəiflətmək üçün ilk növbədə ixracat yönümlü qeyri-neft istehsal sahələrinin inkişaf proqramının hazırlanması, bu sahələri dirçəltmək üçün ucuz kredit siyasəti aparılması vaxtı çatmışdır. Ucuz kredit siyasəti bu sahələrin fəaliyyətini dirçəltməklə iqtisadiyyatın birtərəfli inkişafından irəli gələn fəsadların qarşısını ala bilər. Yəni, artıq bu gün neft dollarlarının ölkəyə sürətli axını 122 Гахраманов В. А., «Экономические проблемы регулирования рынка потребительских товаров в условиях перехода к рыночной экономике», автореферат диссертация на соискание ученой степени кандидата экономических наук, Баку, 2004 136 son nəticədə manatın bahalaşmasına səbəb olmuşdur ki, bu da iqtisadiyyatın real sektorunu və ilk növbədə kənd təsərrüfatına zərbə vuraraq mənfi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Buna görə də, Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyətinin fəallaşması üçün dövlət tərəfindən tənzimlənən inflyasiya siyasəti həyata keçirlməlidir. Bütün yuxarıda deyilənləri təhlil edib ümumiləşdirərək belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, Azərbaycanda ixracın dövlət həvəsləndirmə mexanizmi özündə aşağıdakıları ehtiva etməlidir: 1) Vergi və gömrük güzəştlərinin tətbiq olunması; 2) xrac kreditlərinin və subsidiyaların verilməsi; 3) xrac əməliyyatlarının sığortalanması və onlara zəmanət verilməsi; 4) Məhsulların xaricdə patentləşdirilməsi; 5) Sənaye avadanlıqlarının göndərilməsi üçün xarici sifarişlərin alınmasında respublika ixracatçılarına yardım olunması (məsələn: neft maşınqayırma sahəsində); 6) xracla məşğul olan müəssisələr üçün yardım fondlarının yaradılması; 7) Xarici bazarlara çıxışın mühüm alətlərindən olan reklam və marketinqin respublika müəssisələri tərəfindən tətbiq olunmasında onlara yardım göstərilməsi; 8) xracı genişləndirmək üçün xarici ölkələrdə ticarət nümayəndəliklərinin açılması; 9) Xarici satış bazaları haqqında məlumatın çatdırılması üçün informasiya və konsaltinq mərkəzlərinin yaradılması. Beləliklə, respublikanın ixrac imkanlarının genişləndirilməsi və ixrac bazarının diversifikasiyası Azərbaycanın ümumi iqtisadi siyasətində başlıca istiqamətlərdən biri olmalıdır. Son nəticədə ixrac potensialının artırılması ölkəmizin valyuta gəlirlərinin çoxalmasına və deməli, onun tədiyyə balansının yaxşılaşmasına səbəb olacaqdır. 123 Apardığımız tədqiqatlar birmənalı şəkildə göstərir ki, ümumiyyətlə bütün dünyada, eləcə də respublikamızda gömrük rüsum normaları müəyyənləşdirilərkən aşağıdakı prinsiplər mütləq nəzərə alınmalıdır: 123 «Перспективы внешнеэкономических связей Азербайджана», научная статья / http://www.webeconomy.ru/index.php?page=cat&cat=mcat&mcat=162&type=news&newsid=1596 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|