19
Təhlil məqsədləri üçün müəssisə potensialının bütövlükdə
dörd kateqoriyaya bölmək olar:
Baza potensialı - kommersiya məqsədlərinə çatmaq iqtisadi
nemətlər yaratmaq və eyni zamanda mənfəət əldə etmək imkanı
verir. Baza potensialı müəssisənin rəqabət üstünlüyü ilə
ə
laqəlidir, onun dəstəklənməsi və inkişafı bazarda dayanıqlı
rəqabət üstünlüyü əldə etməyə imkan verir.
Gizli potensial - cari mərhələdə konkret üstünlük verməyən,
lakin perspektivdə baza vəsaitlərinə çevrilə bilən aktivlərdir.
Buraya müəssisənin kadr potensialını, biznesin müəyyən
sferasında toplanmış iş təcrübəsini aid etmək olar. Gizli potensial
müəyyən səviyyəyə çatarkən biznesin yeni istiqamətinin açılması,
ə
mtəənin istehlak xüsusiyyətlərinin yaxşılaşdırılması şəklində
reallaşdırıla bilər və s.
Zərərli potensial - müəssisə üçün hər hansı mənfəətsiz
resursların istehlakına səbəb olur. Xüsusilə, səmərəsiz təşkilati
quruluş səbəbindən funksiyaların təkrarlanmasına məsrəflər
yarana bilər.
Çarpaz potensial. Müəssisədə digər potensiallardan səmərəli
istifadəni təmin edən aktivlərin mövcudluğu xüsusilə, satışın,
maliyyənin optimal fəaliyyət göstərən sistemi ilə xarakterizə
olunur.
Uğurlu fəaliyyət göstərən təşkilat yalnız cari gəlirlərini
deyil, həm də bütün potensialların inkişafını da təmin edir.
Təşkilatın rəqabətliliyi zahirən onun ödənişqabiliyyətliliyi,
maliyyə sabitliyi, investisiya cəlbediciliyi kimi özünü göstərir.
Rəqabətliliyini qiymətləndirmək üçün maliyyə təhlilinin
metodikası və təsərrüfat fəaliyyətinin kəmiyyət və keyfiyyət
təhlilinin digər metodlarından istifadə oluna bilər.
Məhsulun və ya xidmətin rəqabətliliyi onun bazarda
uğurunun əsas ünsürlərindən biridir.
Məhsulun rəqabətliliyi-rəqabət şəraitində onun kommersiya
uğurunu təmin etmək qabiliyyətidir. Bu, məhsulun bazar
şə
raitinə
uyğunluğunu,
texniki,
iqtisadi
və
estetik
20
xarakteristikalara, həmçinin satış şərtlərinə (servis, qiymət,
müddət, reklam, keyfiyyət) istehlakçıların konkret tələbatlarına
uyğunluğunu göstərən çoxcəhətli anlayışdır.
Məhsulun rəqabətliliyi kəmiyyət qiymətləndirməsi tələb edir.
Konkret
kəmiyyət
ölçülərinə
malik
olmadan
onun
yaradılmasının bütün mərhələlərində formalaşan inteqral
göstəricini idarə etmək mümkün deyil.
Rəqabətliliyini məhsulun satış imkanları ilə də eyniləşdirmək
olmaz, belə ki, dempinq qiymətləri ilə, konyuktur-siyasi təfəkkür
ə
sasında satış mümkündür ki, bu da müəssisənin mənfəətini
təmin etmir.
Rəqabətliliyin qiymətləndirilməsinə iki yanaşma mövcuddur:
istehsalçı mövqeyindən və istehlakçı mövqeyindən.
Həyat tsiklinin bütün fazalarında əmtəə istehsalçısına gəlir
gətirməlidir. Bu zaman gəlirliliyin ölçülməsində gəlirliliyin
dinamikası əks oluna bilər:
M
t
= n
t
+ m
i
Burada M
t
-vaxt vahidi ərzində məhsul satışından mənfəət, n-
vaxt vahidində satışın həcmi, m
i
-məhsul vahidinin satışından
mənfəət.
Ə
mtəənin ümumi gəlirliliyi fasilələr (vaxt vahidləri) üzrə
nəticələrin cəmi ilə ifadə olunur və əgər hər vaxt vahidində gəlir
optimal olarsa maksimal qiymətini alar.
Ə
gər hər bir qiymətləndirilən fasilədə (aralıqda) verilmiş
vaxt dövründə bazarın özəl seqmentində tələb və təklifin nisbəti
ilə müəyyənləşdirilmiş optimal qiyməti təyin etmək lazımdır.
İ
stehlakçı öz seçimində digər meyarlara da əsaslanır:
faydalılıq və əmtəənin qiyməti. Ən yüksək yanaşma zamanı
istehlakçı qiymət meyar kimi götürülür. Əmtəənin istehlak
xüsusiyyətləri (faydalılıq) kəmiyyət ifadəsinə malikdir (çəki,
həcmi,
güc).
Digər
reaktiv
xarakteristikalar
(dizayn,
qablaşdırma) var ki, onları da formalaşdırmaq çətindir.
21
İ
stənilən məhsulun rəqabətliliyinin qiymətləndirilməsi üçün
başlanğıc
nöqtəsi
qiymətləndirmənin
məqsədinin
müəyyənləşməsidir.
Ə
gər, yeni məhsul işlənildiyi halda onun rəqabətliliyi
qabaqlayıcıdır və kifayət qədər uzunmüddətlidir. Əgər bazarda
mühüm xarakteristikalar üzrə birbaşa müqayisələr üçün
analoqlar mövcud deyilsə, digər yanaşmalardan istifadə etmək
zəruridir, xüsusilə keyfiyyət səviyyələri üzrə.
Birinci səviyyə-standarta (texniki şərtlərə, təhlükəsizlik
texnikasına, müqaviləyə) uyğunluq .
İ
kinci səviyyə-istifadəyə (alıcıların müəyyən tələblərinin
ödənilməsi qabiliyyəti) uyğunluq.
Üçüncü səviyyə-bazarda faktiki tələblərə (keyfiyyət və
qiymətin balanslılığı üzrə alıcıların təsəvvürlərinə) uyğunluq.
Dördüncü səviyyə- gizli tələblərə (ehtiyaclara) uyğunluq.
Ə
gər, məhsulun rəqabətqabiliyyətliliyini bazarda anoloji
məhsulların mövcudluğu halında təhlil etmək zəruridirsə, əsas
parametrlər üzrə bilavasitə müqayisə aparmaq kifayətdir.
Müqayisə bazası olmadıqda anologiyalar metodundan
istifadə olunur. Bunun üçün istehlakçını ideal qane edən əmtəə-
nümunə modelləşdirilir və onun parametrləri qiymətləndirilən
ə
mtəənin parametrləri ilə müqayisə olunur.
Rəqabətqabiliyyətli məhsul təkcə bazarda davamlı satışı
deyil, biznesin gəlirliyini də təmin etməlidir. Bu halda söhbət
rəqabətqabiliyyətliliyin digər göstəricilərini azaltmayan xərclər
üzrə liderlikdən gedir. Qiymət liderliyindən maksimal bazar
payı, istehsal üçün nadir avadanlığın mövcudluğu halında
istifadə oluna bilər.
Məsrəflərdə liderlik məhsul istehsalına və satışına
məsrəflərin azaldılmasına istiqamətlənən fəal daxili strategiyadır.
Xərclərdə liderlik strategiyasının uğurlu tətbiqi üçün
müəyyən bazar şərtləri zəruridir:
-
əmtəə nişanlarında fərqlər cüzidir;
-
sahənin məhsulu əhəmiyyətli dərəcədə standartlaşdırılmışdır;
Dostları ilə paylaş: |