Microsoft Word biznesin mu?Ssis?Nin qiymetlendirilmesi

83 
 
tipdən olan aktivləri satır və alırlar. Anoloji sövdələşmələr üzrə 
məlumatlar  qiymətləndirilən  sövdələşmələrin  məlumatları  ilə 
müqayisə  olunur.  Satışın  müqayisəli  təhlilinə  intellektual 
mülkiyyət  obyektləri  üzrə  ötürülən  hüquqların  təhlili  və  kəşf 
düsturundan  alınan  ümumi  həcmi  üzrə  verilən  üstün  hüquqların 
təhlil daxildir. 
Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  bazarda  intellektual  mülkiyyət 
obyektlərinin  ümumi  həcmi  əsasən  çox  aşağıdır.  Ona  görə  də 
təhlilin  statistik  metodlarının  tətbiqi  məqsədəuyğun  deyil.  Bu 
halda  ekspert  qiymətləndirmə  metodu  daha  əlverişli  hesab 
olunur. 
Qeyri-maddi aktivlərin qiymətləndirilməsinə gəlir 
yanaşmasına aid olan metodlar. 
 
Metodlar 
Metodların xarakteristikası 
İ
zafi  mənfəət 
metodu 
Orta  sahə  səviyyəsindən  yüksək  aktivlərə  və 
şə
xsi 
kapitala 
gəlirliliyi 
təmin 
edən 
müəssisənin balansında əks olunmayan qeyri-
maddi  aktivlərin  müəssisəyə  izafi  mənfəət 
gətirməsi  fərziyyəsinə  əsaslanır.Bu  metodla 
ə
sasən  qudvill  qiymətləndirilir.Metodun  əsas 
mərhələləri: 
- 
bütün 
aktivlərin 
bazar 
dəyərinin 
müəyyənləşdirilməsi. 
-  qiymətləndirilən    müəssisənin  mənfəətinin 
normallaşdırılması. 
-  aktivlərə  və  ya  şəxsi  kapitala  orta  sahə 
gəlirliyinin müəyyənləşdirilməsi. 
- sahə üzrə orta gəlirin həcminin aktivlərin (və 
ya  şəxsi  kapitalın)  həcminə  hasili  kimi 
gözlənilən mənfəətin hesablanılması. 
- 
izafi 
mənfəətin 
müəyyənləşdirilməsi 
(normallaşdırılmış  mənfəətdən  gözlənilən 
mənfəət  çıxılır) 

---

84 
 
-  izafi  mənfəətin  kapitallaşdırma  mənfəətinə 
bölünməsi  yolu  ilə  qudvilin  dəyərinin  
hesablanması. 
Pul  axınlarının 
diskontlaşdırıl
ması metodu 
Tətbiqi alqoritmi: 
-faydalı  həyatın  qalan  hissəsi  o  müddət  ki, 
proqnozlaşdırılan  gəlirləri  diskontlaşdırmaq 
zəruridir. 
-qeyri-maddi aktivlərin yaratdığı pul axını və 
mənfəət proqnozlaşdırılır. 
-diskontlaşdırma stavkası müəyyənləşdirilir. 
-gələcək  gəlirlərin  məcmu  cari  dəyəri 
hesablanır. 
-proqnozlaşdırılan dövrdən sonra qeyri-maddi 
aktivlərdən 
gəlirlərin 
cari 
dəyəri 
müəyyənləşdirilir. 
-proqnozlaşdırılan  və  ondan  sonra  gəlirlərin 
bütün dəyərlərinin cəmi hesablanır. 
Royaltidən 
azadolma 
metodu  (gəlir 
və  müqayisəli 
yanaşmaların 
elementlərini 
özündə 
birləşdirir). 
Patent 
və 
lisenziyaların 
dəyərinin 
qiymətləndirilməsi 
üçün 
istifadə 
olunur.Royalti-intellektual 
mülkiyyət 
obyektindən  istifadə  hüququ  üçün  müəyyən 
edilən  mükafatdır.Royaltinin  həcmi  bazarın 
təhlili  əsasında  müəyyən  olunur.Metodun 
tətbiqi ardıcıllığı aşağıdakı kimidir: 
-royalti  ödənilməsi  gözlənilən  satışın  həcmi 
proqnozu tərtib olunur. 
-royalti stavkası müəyyən olunur. 
-patent  və  lisenziyanın  iqtisadi  xidmət 
müddəti müəyyən olunur. 
-satışın  proqnozlaşdırılan  həcmindən  faiz 
ayırmalarının  hesablanılması  yolu  ilə  royalti 
üzrə gözlənilən ödəmələr hesablanır. 
-royalti  üzrə  gözlənilən  ödəmələrdən  patent 

---

85 
 
və  lisenziyaların  təmin  olunması  ilə  əlaqədar 
məsrəfləri 
(hüquqi 
təşkilatı, 
inzibati 
məsrəfləri) çıxmaq lazımdır. 
-royalti  üzrə  ödəmələrdən  diskontlaşdırılmış 
mənfəət axınlarını hesablayırlar. 
-royalti üzrə ödəmələrdən mənfəət axınlarının 
cari dəyərlərinin cəmini hesablayırlar. 
Royalti bazarında lisenziyanın qiyməti    P=∑ 
V * R *Z *K  kimi müəyyənləşdirilir. 
V-i-ci ildə lisenziya üzrə məhsul buraxılışının 
müəyyənləşdirilən 
həcmi, 
R-i-ci 
ildə 
royaltinin həcmi %,  Z-i-ci ildə lisenziya üzrə 
ə
mtəənin 
satış 
qiyməti, 
T-lisenziya 
müqaviləsinin  fəaliyyət  müddəti,  il,  i-
lisenziya  müqaviləsinin  fəaliyyətinin  baxılan 
ilinin  sıra  nömrəsi,  Kd-diskontlaşdırma 
ə
msalıdır. 
Mənfəətdə 
üstünlüklər 
metodu 
Kəşflərin 
dəyəri 
bu 
metodla 
qiymətləndirilir.Mənfəətdə 
üstünlüklər 
dedikdə 
qiymətləndirilən 
qeyri-maddi 
aktivlərlə  şərtləndirilən  əlavə  mənfəət  başa 
düşülür.O  kəşflərdən  istifadə  nəticəsində 
alınan  istehsalçının  məhsulun  satışından  əldə 
etdiyi 
mənfəətlə 
kəşflərdən 
istifadə 
etməməklə  onun  alınması  alınan  mənfəət 
arasındakı  fərqə  bərabərdir.Mənfəətdə  illik 
üstünlük 
dövrünün 
uçotu 
ilə 
diskontlaşdırılır.Hesablamanın 
ümumi 
düsturu aşağıdakı kimidir: 
  
 
burada,  MM
ə
-müəssisənin  əmtəə  satışı  və  ya 
xidmət 
göstərilməsi 
nəticəsində 
vergitutulmaya  qədər  anoloji  məhsul  istehsal 

---

86 
 
edən 
və 
xidmət 
göstərən 
lakin 
qiymətləndirilən  obyektə  malik  olmayan 
müəssisələrlə  müqayisədə  əldə  etdiyi  əlavə 
mənfəətdir,  Q
yi
-  i-ci  i  də  yeni  yüksək 
texnologiyalı məhsul vahidinin qiyməti,  
          
 
       
T       
M
ə
=∑      Q
yi
 * V
yi
 – Q
mi
 * V
mi
 
        i=1
           (1+d)
i
 
          
T 
 M
ə
=  ∑    Q
yi
 * V
yi
 – Q
mi
 * V
mi
   
          
i=1 
 burada,    Q
mi
=  i-ci  il  müqayisəli  məhsul 
vahidinin  qiyməti,  V
yi
  və  V
mi
-i-ci  ildə 
məhsulların 
reallaşdırılmasının 
yaxud 
xidmətlərin 
göstərilməsinin 
uyğun 
həcmidir.Gözlənilən 
ə
lavə 
mənfəət 
qiymətləndirmə anına gətirilməlidir: 
         
   
Mənfəətdə  üstünlüklər  metodundan  istifadə  etməklə  qeyri-
maddi aktivlər qiymətləndirilməsi yalnız o halda mümkündür ki, 
qiymətləndirilən obyektin qiymətləndirmə tarixindən sonra əlavə 
mənfəət almaq üçün istifadə oluna bilsin.
 
Sənaye  və  ya  digər  intellektual  mülkiyyət  obyektlərinin 
dəyərinin  hesablanılması  bu  mülkiyyət  obyektinin  təmin  etdiyi 
mənfəətin  və  ya  mülkiyyət  obyektinin  yaradılmasına  faktiki 
istehsal 
məsrəflərinin 
yaratdığı 
mənfəətin 
qiymətləndirilməsindən  ibarətdir.  Mənfəət  onun  hesablanması 
üçün  ilkin  məlumatların  mövcudluğu  halında  müəyyən  edilir, 
belə  məlumatlar  olmadıqda  isə  ekspert  qiymətləndirmələri  ilə 
müəyyən olunur. 
Sənaye və intellektual mülkiyyətin digər növlərinin C dəyəri 
mənfəət üzrə aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir. 

---