Microsoft Word ashabanov236. doc

 

 

18 

stehsala  xidmət  sahələri  sistemi  təsərrüfat  subyektinin  xarici  mühti  ilə 

ə

laqədardır. 

stehsala  xidmət  subyektlərinə  maddi-texniki  təchizat  və  istehsal-texniki 

xidmət  göstərən  subyektlərlə  yanaşı  reklam,  incinirinq,  marketinq  xidmətlərinin 

göstərilməsilə,  idarəetmə  məsələləri  üzrə  məsləhətlərin  verilməsilə,  informasiya 

xidmətilə  məşğul  olan  müəssisələri  aid  edilir.  Əvvəla,  xidmət  sahəsinin  ictimai 

istehsalın  səmərəliliyinin  yüksəldilməsindəki  rolu  özünü  ilk  növbədə,  iş 

qüvvəsinin təkrar istehsal prosesində iştirakı ilə büruzə verir.  

kincisi, xidmət sahəsi iş vaxtından səmərəli istifadə əsasında səmərəsiz iş vaxtı 

itkisinin azaldılması və əmək resurslarından istifadənin sabitləşməsinə şərait yaradır. 

Üçüncüsü, xidmət sahəsinin inkişafı işçilərin təhsil və mədəni-texniki səviy-

yələrinin  yüksəldilməsi,  işdə  sosial-məişət  şəraitinin  yaxşılaşması,  asudə  vaxtdan 

səmərəli istifadə üçün əlverişli şərait yaratmaqla əmək məhsuldarlığının artmasına 

səbəb olur. 

Xidmət  sahəsinin  ayrı-ayrı  sahələrinin  ictimai  istehsalın  səmərəliliyinin 

yüksəldilməsindəki rolunu aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 

1. ctimai istehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsinə xidmət sahəsinin təsiri: 

a)  Təqvim  vaxtından  səmərəli  istifadə  və  xəstəliklərin  azaldılması  (bu  işdə 

səhiyyə, bədən tərbiyəsi, idman, ictimai iaşə, mənzil-məişət, kommunal, istirahətin 

düzgün təşkili mühüm rol oynayır); 

b) Əmək resurslarından səmərəli istifadə. 

2.Əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi: 

a)  şçilərin təhsil və ixtisas səviyyəsinin yüksəldilməsi; 

b)  stehsalatda sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması (iş yerlərində ictimai 

iaşə, kommunal-məişət, tibb, satış, mədəni-maarif xidmətinin düzgün təşkili); 

c)  şdən  kənar  vaxtdan  səmərəli  istifadə  (işdən  kənar  vaxtdan  səmərəli 

istifadə,  ev  işlərinə  vaxt  sərfinin  azaldılması,  ticarət,  ictimai  iaşə,  nəqliyyat, 

məişət, mənzil-kommunal xidmətlərinin yaxşı təşkil edilməsi); 

ç)  Asudə  vaxtdan  səmərəli  istifadə  (bədən  tərbiyəsi,  idman,  turizm,  təhsil, 

mədəniyyət və incəsənətin yaxşı təşkili). 

---

 

 

19 

Belə  bir  nəticəyə  gəlmək  olar  ki,  xidmət  sahəsinin  düzgün  təşkil  edilməsi,  işçi-

lərin  mədəni-texniki  səviyyələrinin  yüksəldilməsi,  işdən  kənar  vaxtdan  səmərəli 

istifadə üçün əlverişli şərait yaratmaqla yanaşı ictimai əmək məhsuldarlığının artması 

və son nəticədə iqtisadi artımın təmin edilməsinə xidmət etmiş olur. 

Sənaye  müəssisələrində  ən  az  xərclə  daha  çox  və  yüksək  keyfiyyətli  məhsul 

hazırlanması təkcə texnoloji əməliyyatların səmərəli təşkil edilməsi və istehsal əsas 

fondlarının təkmilləşdirilməsi nəticəsində əldə edilmir.  Yüksək keyfiyyətli məhsul 

buraxılışında,  onun  maya  dəyərinin  aşağı  salınmasında,  deməli,  istehsalın 

səmərəliliyinin  yüksəldilməsində  maşın  və  avadanlıqların  işə  daim  saz  vəziyyətdə 

hazır olması, əsas sex və istehsal sahələrinin xammal və materiallarla, yanacaq və 

enerji ilə, alət və tərtibatlarla təmin olunması da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu isə 

öz növbəsində istehsala texniki xidmətin təşkil olunmasından bilavasitə asılıdır.  

stehsala texniki xidmətin təşkili aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir: 

a)  istehsala  texniki  xidmət  məqsədəuyğun  xarakter  daşımalıdır,  yəni      

ə

sas  sex  və  istehsal  sahələri  ilə  köməkçi  və  xidmətedici  sex  və  təsərrüfatlar 

arasında optimal mütanasiblik yaradılmalıdır; 

b)  istehsala  texniki  xidmət  xəbərdaredici  rol  oynamalıdır,  yəni  xidmətlər 

profilaktik  xarakter  daşımalı  və  əvvəlcədən  tərtib  edilmiş  plan-qrafiklər 

ə

sasında həyata keçirilməlidir; 

c)  istehsala  texniki  xidmət  mütərəqqi  norma  və  normativlərə  əsaslanma-

lıdır, yəni xidmət norma və normativləri elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərini 

və qabaqcıl istehsalat təcrübəsini özündə əks etdirməlidir; 

q)  istehsala  texniki  xidmət  kompleks  xarakter  daşımalıdır,  yəni  müəssisə-

nin  bütün  sex  və  istehsal  sahələri  eyni  qaydada  maddi-enerji  ehtiyatları  ilə, 

müxtəlif nəqliyyat vasitələri ilə, maşın və avandanlıqlarla təchiz olunmalıdır; 

d) nəhayət, texniki xidmət işləri ixtisaslaşdırılmalıdır (əgər buna ehtiyac və 

şə

rait  vardırsa).  Bu  istehsala  texniki  xidmət  sahəsində  səmərəli  iş  üsullarının 

tətbiqinə  imkan  verər  və  beləliklə  də  texniki  xidmətin  yüksək  keyfiyyətdə 

yerinə yetirilməsinə şərait yaradar. 

---

 

 

20 

Bazar iqtisadiyyatına keçid şəraitində mili iqtisadiyyatın normal inkişafı, bi-

lavasitə  xidmətlər  bazarı  və  onun  infrastrukturunun  formalaşması  ilə  sıx  surətdə 

bağlıdır. 

Bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində  xidmətlər  bazarının  normal  fəaliyyəti,  həm  də 

səmərəli  qarşılıqlı  əlaqəsi  yalnız  inkişaf  etmiş  bazar  infrastrukturu  şəraitində 

mövcud olur və onun vasitəsi ilə həyata keçir. Bazar infrastrukturuna əmtəə, fond 

və əmək birjaları, auksionlar, yarmarkalar və s. daxildir. 

Xidmət  sahəsinin  infrastrukturu  dedikdə,  iqtisadiyyatın  ümumi  quruluşunun 

bazara xidmət edən elə bir köməkçi tərkib hissələri (müəssisə, firma, şirkət) başa 

düşülür ki, onların köməyi ilə iqtisadi fəaliyyət təmin edilir. 

ş

sizliyin  ləğv  edilməsində  əmək  birjalarının  əhəmiyyəti  böyükdür.  Əmək 

birjaları əhaliyə əsasən aşağıdakı pulsuz xidmətləri göstərir: 

-iş qüvvəsinə olan tələb və təklif barədə məlumat verir; 

-işçilərin ixtisasını dəyişdirməsinə kömək edir; 

-vətəndaşlara  peşə  seçməkdə,  ixtisaslarını  dəyişməkdə  və  yenidən  peşə 

qazanmaqda köməklik edir; 

-işsizlərin uçota alınması və onlara işsizliyə görə müavinət verilməsini təşkil 

edir və s. 

Xidmət sahəsinin inkişafı ictimai istehsalın yerləşdirilməsinin səmərəliliyinin 

yüksəldilməsinə daha çox təsir göstərir. Müasir istehsal məhsuldar qüvvənin əsas 

elementi olan insan amilinə, xüsusi olaraq onun keyfiyyət xarakteristikası qarşısın-

da  eyni  tələblər  qoyur.  Belə  ki,  işçilərin  ixtisasının,  peşə  hazırlığının,  əmək  və 

məişət şəraitinin, istirahətinin, bütün maddi və sosial tələbatlarının tam ödənilməsi 

məsələsi  ön  plana  keçir.  Buna  isə  yalnız  xidmət  sahəsinin  yüksək  səviyyədə 

inkişaf etməsi hesabına nail olmaq olar. 

stehsal  infrastruktruna  sistemli  yanaşma  əmtəə  istehsalçılarının  və  onlara 

xidmət  göstəri    birləşdirən  bir  sıra    elementləri  –  məhsul  reallaşması,  maddi-

texniki  təhcizatı,  istehsal-texniki  xidmət,  maliyə-kredit  təminatı  əhatə  edir.  

Sənaye  və  kənd  təsərrüfatı  ənənəvi  olaraq  istehsal  infrastrukturunun  əsas 

istehlakçıları kimi çıxış edir. 

---