“ƏMRAHBANK” AÇIQ SƏHMDAR KOMMERSİYA BANKI
31 DEKABR 2006-CI İL TARİXİNƏ BİTƏN İL ÜZRƏ (Davamı)
MALİYYƏ HESABATLARINA QEYDLƏR
(Yeni Azərbaycan Manatı ilə)
12
Müştərilərə verilmiş kreditlər
Bankın ayırdığı kreditlər Bank tərəfindən borcalanın birbaşa pul vəsaitləri ilə təmin edilməsi və ya
kredit xəttində iştirakı nəticəsində yaranan maliyyə aktivləridir.
Bank tərəfindən sabit ödəmə müddətləri ilə verilən kreditlər ilk olaraq ədalətli dəyər üstəgəl
əməliyyat üzrə aidiyyyatı xərclər məbləğində tanınır. Hesablanmış ədalətli dəyər kreditin ədalətli
dəyərinə bərabər olmadıqda, məsələn, kredit bazar qiymətindən aşağı dəyərlə verildikdə,
hesablanmış ədalətli dəyərlə kreditin ədalətli dəyəri arasındakı fərq kreditin ilkin tanınması üzrə
zərər kimi qeydə alınır və bu zərərlərin xüsusiyyətinə uyğun olaraq mənfəət və zərər haqqında
hesabata daxil edilir. Daha sonra kreditlər effektiv faiz metodunu istifadə etməklə amortizasiya
dəyəri ilə qeydə alınır. Sabit ödəmə müddəti olmayan müştərilərə verilmiş kreditlər gözlənilən
ödəmə müddətinə əsaslanmaqla effektiv faiz metodu əsasında uçota alınır. Müştərilərə verilən
kreditlər ehtimal olunan zərərlər üçün hər hansı ehtiyatlar çıxılmaqla uçota alınır.
Kreditlərin və avansların silinməsi
Kreditlər və avanslar, girovun Bankın sahibliyinə keçməsi də daxil olmaqla kredit və avanslar
ümidsiz borclara çevrildiyi halda, ehtimal olunan zərərlər üçün yaradılmış ehtiyatlardan silinirlər.
Kreditlər və avanslar banka ödənilməli məbləğləri toplamaq üçün rəhbərlik tərəfindən bütün
mümkün tədbirlər həyata keçirildikdən və Bank bütün mümkün girovları satdıqdan sonra silinir.
Yerli qanunvericiliyə əsasən, kreditlər yalnız Səhmdarlar Şurasının qərarı ilə, bəzi hallarda isə
məhkəmənin müvafiq qərarı ilə silinə bilər.
Ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyat
Bank maliyyə aktivinin və ya maliyyə aktivləri qrupunun qiymətdən düşməsi haqqında obyektiv
sübut olduqda maliyyə aktivləri üzrə ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyatlar yaradır. Ehtimal olunan
zərərlər üçün ehtiyatlar amortizasiya dəyəri ilə qeydə alınan maliyyə aktivləri üçün, zəmanət və girov
hesabına bərpa oluna bilən məbləğ daxil olmaqla, gələcəkdə daxil olması gözlənilən nağd pul
vəsaitlərinin, maliyyə aktivlərinin ilkin effektiv faiz dərəcəsi əsasında diskontlaşdırılmaqla
hesablanan ilkin dəyəri ilə balans dəyəri arasındakı fərq kimi müəyyən edilir. Əgər növbəti dövr
ərzində ehtimal olunan zərərin məbləği azalırsa və həmin azalma qiymətdən düşmə tanındıqdan
sonra baş verən hadisə ilə əlaqəli olarsa, əvvəlcə hesablanmış ehtimal olunan zərər ehtiyatı hesabına
düzəliş etməklə əks istiqamətdə dəyişir. İlkin dəyər ilə uçota alınan aktivlər üzrə ehtimal olunan zərər
ehtiyatı maliyyə aktivinin balans dəyəri ilə oxşar maliyyə aktivlərinin bazardakı cari rentabellik
tarifləri əsasında diskontlaşdırılan gələcəkdə daxil olacaq nağd pul vəsaitlərinin ilkin dəyəri
arasındakı fərq kimi hesablanır. Bu cür ehtimal olunan zərərlər bərpa edilmir.
Ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyatların müəyyən edilməsi riskə məruz qalan aktivlərin təhlilinə
əsaslanır və bu ehtiyatlar rəhbərliyin fikrincə yaranmış itkiləri bərpa etməyə kifayət edən məbləği
əks etdirir. Ehtiyatlar ayrı-ayrılıqda mühüm əhəmiyyət kəsb edən maliyyə aktivləri üçün risk
aktivlərinin fərdi şəkildə qiymətləndirilməsi və ayrı-ayrılıqda mühüm əhəmiyyət kəsb etməyən
maliyyə aktivləri üçün fərdi və ya birgə qiymətləndirmə nəticəsində yaradılır.
“ƏMRAHBANK” AÇIQ SƏHMDAR KOMMERSİYA BANKI
31 DEKABR 2006-CI İL TARİXİNƏ BİTƏN İL ÜZRƏ (Davamı)
MALİYYƏ HESABATLARINA QEYDLƏR
(Yeni Azərbaycan Manatı ilə)
13
Ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyatdakı dəyişiklik mənfəət və zərər haqqında hesabatda göstərilir,
ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyatın cəmi isə balans hesabatında göstərilmiş aktivləri ifadə edən
rəqəmləri əldə etmək üçün çıxılır. Ehtimal olunan zərər üzrə itkinin baş verməsi haqda nə dərəcədə
obyektiv sübutun olduğunu müəyyənləşdirərkən Bankın nəzərdən keçirdiyi faktorlara debitorların və
ya emitentlərin likvidliyi, ödəniş etmə qabiliyyəti, biznes və maliyyə riskləri, oxşar aktivlərlə bağlı
ödənişlərin gecikdirilməsi dərəcəsi, milli və yerli iqtisadi yönümlər və şəraitlər, girovun və
zəmanətlərin ədalətli dəyəri daxildir. Bu və digər faktorlar ayrı-ayrılıqda və ya birlikdə maliyyə
aktivlərində və ya maliyyə aktivləri qrupunda ehtimal olunan zərərin baş verməsi haqqında obyektiv
dəlili əks etdirə bilər.
Nəzərə almaq lazımdır ki, zərərlərin qiymətləndirilməsi rəhbərliyin mühakimələrinə əsaslanır.
Müəyyən dövrlərdə Bankın üzləşdiyi itkilər ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyatlara nisbətən daha
çox ola bilər ki, bu zaman ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyatın riskə məruz qalan aktivlər üzrə baş
verən itkiləri əhatə edə bilməsinin adekvatlığı rəhbərliyin mühakiməsindən asılıdır.
Satıla bilən investisiyalar
Satıla bilən investisiyalar qeyri-müəyyən müddətə saxlanılması nəzərdə tutulan borc və səhm
investisiyalarından ibarətdir. Bu qiymətli kağızlar ilk olaraq ədalətli dəyərlə qeyd olunur. Daha sonra
bu qiymətli kağızlar satılana qədər yenidən qiymətləndirilməklə ədalətli dəyərlə birbaşa kapitalda
göstərilir. Satıldıqdan sonra isə əvvəlcə kapitalda tanınmış gəlir/zərər birbaşa mənfəət və zərər
hesabatında tanınan ehtimal olunan zərərlər üçün ehtiyatlar, xarici valyuta mübadiləsi üzrə gəlirlər və
ya zərərlər və effektiv faiz metodunu istifadə etməklə hesablanmış faiz gəliri istisna olmaqla,
mənfəət və zərər haqqında hesabatda yenidən qeydə alınır. Bank ona məxsus olan satıla bilən
investisiyaların ədalətli dəyərini hesablamaq üçün rəsmi bazar məzənnələrindən istifadə edir. Əgər
belə məzənnələr yoxdursa, rəhbərlik müvafiq qiymətləndirmə metodlarından istifadə edir.
Qiymətləndirmə metodlarına müstəqil və məlumatlı tərəflər arasında ən son qısamüddətli
kommersiya əməliyyatları, qiymətləndirilən alətlə əhəmiyyətli dərəcədə eyni olan digər alətin hazırkı
ədalətli dəyərinə istinad, diskontlaşdırılmış nağd pul vəsaitlərinin təhlili üsulları daxildir. Əgər aləti
qiymətləndirmək üçün bazar iştirakçıları tərəfindən istifadə olunan ümumi qiymətləndirmə metodu
mövcuddursa və həmin metod faktiki bazar əməliyyatlarından əldə olunan qiymətlə bağlı etibarlı
hesablamaları nümayiş etdirə bilərsə, Bank həmin metoddan istifadə edir. Alınmış dividendlər
mənfəət və zərər haqqında hesabata dividend üzrə gəlir kimi daxil edilir.
Bazar üçün nəzərdə tutulmayan borc və səhm qiymətli kağızları ehtimal olunan zərərlər çıxılmaqla,
əgər varsa, ədalətli dəyəri düzgün qiymətləndirmək mümkün olmadıqda, müvafiq olaraq
amortizasiya dəyəri və dəyərlə göstərilir.
Bu cür qiymətli kağızların qiymətdən düşməsinə dair obyektiv sübut olduqda, ilk olaraq kapitalda
tanınmış yığılan zərər kapitaldan çıxarılır və dövr üzrə mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır.
Qiymətdən düşmədən sonra baş verən hadisələrlə obyektiv əlaqəsi olan borc alətləri üzrə bu cür
ehtimal olunan zərərlərin bərpası dövr üzrə mənfəət və zərər hesabında tanınır. Kapital alətləri üzrə
bu cür qiymətdən düşmə zərərinin bərpası mənfəət və zərər hesabında tanınmır.
Bankın 20%-dən çox paya malik olduğu lakin əməliyyat və maliyyə siyasətlərinə nəzarət və ya
mühüm təsir etmək iqtidarında və ya niyyətində olmadığı korporativ səhmlərə investisiyalar
eləcə də
Bankın səhmdar kapitalda 20%-dən az paya malik olduğu korporativ səhmlərə investisiyalar ədalətli
dəyərlə və ya təqribi ədalətli dəyərlə uçota alınır. Əgər bu dəyərin qiymətləndirilməsi mümkün
olmazsa, investisiyalar ilkin dəyər ilə qiymətləndirilir. Rəhbərlik dövrü olaraq bu investisiyaların
balans dəyərinin realizə olunmasını qiymətləndirir və lazım gəldikdə qiymətləndirmə ehtiyatları
yaradır.