MəHƏRRƏM ƏKBƏrov

 
 
101
XIII.
  B2C MODEL  (BUSINESS-TO-CONSUMER): 
ONUN QURULMASINA YANAŞMALAR 
 
1.
  Ticarət sıraları 
2.
  nternet-vitrinlər (veb-vitrinlər) 
3.
  nternet-auksionlar  
 
1.  Elektron  ticarət  sırasının  kataloqunda  malın  adı, 
onun  spesifikasiyası,  texniki  təsviri,  istehsalçı  haqqında  mə-
lumat,  malın  şəkli,  videofilmlər,  bazis  qiyməti  və  s.  göstərilə 
bilər.  
Alıcı  öz  tələbini  formalaşdırır,  onu  maraqlandıran  ölçü-
ləri  (qiymət  parametrləri  də  daxil  olmaqla)  verir  və  axtarış 
sistemi həmin malı bütün malgöndərənlərin kataloqlarında ax-
tarır və sifarişə uyğun gələn bütün malların siyahısını verir.  
Satıcının  elektron  ticarət  sırasında  iştirakının  üç  variantı 
vardır. 
Birinci  –  özünün  prays-vərəqinin  ticarət  sırasının  prays-
vərəqlər toplusuna daxil edilməsi. 
kincisi  -  yeni  mağazaların  birbaşa  sistemdə  yerləşdiril-
məsi  (yəni  nternet-vitrin  səhifəsi  yaradılır  və  portalda  yer-
ləşdirilir). 
Üçüncü  variant  –  kataloqun  tematik  (müəyyən  mövzuya 
aid olan) bölməsinin icarəyə götürülməsi.  
 
2.  nternet-vitrinlər (web-vitrinlər) 
nternet-vitrinin
 səhifəsində firma haqqında informasiya, 
məhsulun  (xidmətin)  kataloqu,  onlara  olan  prays-vərəqlər  və 
sifarişin  verilməsi  üçün  forma  yerləşdirilir.  nternet-vitrində 
ş
irkətin  yenilikləri,  istehsalçılar  haqqında  əlavə  məlumat, 
məsləhətlər, analitik icmallar və s. nəşr oluna bilər. Bu cür sayt 
digər  ənənəvi  mənbələr  ilə  müqayisədə  mallar  və  xidmətlər 
haqqında daha tam informasiya verir. 
Web-vitrinlərin aşağıdakı növlərini göstərmək olar: 

---

 
 
102
– adi HTML-fayllar əsasında yaradılan statik veb-vitrin; 
–  bəzi  məlumat  bazasından  götürülən  informasiyanı  əks 
etdirən dinamik veb-vitrin. 
Satıcı nöqteyi-nəzərindən,  nternet-vitrin və  nternet-ma-
ğ
aza bir-birlərindən əhəmiyyətli qaydada fərqlənirlər.  nternet-
vitrin ticarət şirkətlərinə nisbətən ucuz başa gəlir, lakin bir sıra 
qüsurlara malikdir: 
1)  real  anbardan  aparılan  ticarəti  avtomatlaşdırmağa 
imkan vermir; 
2) satıcı-şirkətlərin ştatını azaltmağa və onların əməliyyat 
xərclərini aşağı saımağa imkan vermir; 
3)  ticarət  proseslərinin  idarə  edilməsində  və  marketinq 
tədbirlərinin təşkilində çeviklik olmur. 
 
3.  nternet-auksion —  nternet şəbəkəsində mövcud olan 
ticarət  meydançasıdır  və  burada  qiymətlər  açıq  sövdələşmələr 
zamanı tələb və təklif əsasında müəyyən olunur.  
Elektron kommersiyadaauksionların aşağıdakı tiplərindən 
istifadə olunur: 
–  standart  auksion  —  ilkin  qiymətin  artırılmasına 
yönəldilən satıcının auksionu; 
– əks-auksion — ilkin qiymətin azaldılmasına yönəldilən 
alıcının auksionu; 
–  alman  auksionu  —  ilkin  qiymətin  artırılmasına  yönəl-
dilən satıcının auksionu. Eyni mal partiyasının satışı zamanı is-
tifadə  olunur.  Bu  cür  auksionun  aparılma  sxemi  standart  auk-
sionun sxeminə oxşardır.  
Auksionların  bütün  tiplərində  arzu  olunan  qiymətə  nail 
olmadıqda sövdələşmə həyata keçirilmir. 
Ə
nənəvi  auksionların  aparılması  bir  sıra  çətinliklərlə 
(adamların  auksiona  cəlb  olunması  və  onlara  geniş  spektrinın 
təklif  olunması)  əlaqədardır.  nternet-auksionlar  bu  cür  prob-
lemlərdən azaddır. 
 

---

 
 
103
XIV.
  ELEKTRON KOMMERS YADA 
 В2В (BUSINESS-TO-BUSINESS) MODEL   
 
1.
  Biznes-əməliyyatların effektivliyini artıran amillər 
2.
  В2В biznes-modelinin qurulmasının xüsusiyyətləri  
3.
  nternet vasitəsilə alışların təşkil olunması 
 
1. Elektron kommersiyanın В2В modeli şirkətlərarası həyata 
keçirilən  tranzaksiyaların  geniş  diapazonunu  əhatə  edir  və  o 
cümlədən  topdansatış  ticarəti,  şirkətlər  tərəfindən  resurslar,  tex-
nologiyalar,  xidmətlər,  istehsalat  detal  və  avadanlıqları  üzrə  alış-
ların  edilməsini,  həmçinin  şirkətlərarası  maliyyə  əməliyyatlarını, 
məsələn, sığortalanmanı, kommersiya kreditlərini, bondları özündə 
ə
hatə edir.  
Elektron  kommersiyanın  bu  modeli  tərəfindən  məhsul-
darlığın artımı aşağıdakılarla şərtlənir: 
•  sövdələşmə  prosesinin  avtomatlaşdırılması  nəticəsində 
effektivliyin artması ilə; 
•  yeni  vasitəçilərin  bazarda  potensial  iqtisadi  üstünlükləri 
ilə; 
•  tələb  və  təklifin  mütəşəkkil  bazar  vasitəsilə  birləşməsi 
(konsolidasiyası) ilə; 
•  şirkətin şaquli inteqrasiya olma dərəcəsinin dəyişilməsi 
ilə. 
Elektron kommersiyanın məqsədi sövdələşmələrdən qabaq, 
sövdələşmə zamanı və ondan sonra xərclərin aşağı salınmasından 
ibarətdir. 
nternet texnologiyalar alıcı və satıcıların axtarışına və qiymət-
lərin  müqayisə  olunmasına  çəkilən  xərcləri  aşağı  salmağa  imkan 
verir.  Sövdələşmənin  bağlanılması  mərhələsində  elektron  kommer-
siya  tərəf-müqabillər  arasında  sövdələşmənin  müzakirəsinə  çəkilən 
kommunikasiya  xərclərini  azaldır.  Kompyuter  şəbəkəsi  vasitəsilə 
bağlanılan  sövdələşmələr  sənəd  dövriyyəsi,  görüşlərin  keçirilməsi, 
nəqliyyat və müvəqqəti xərcləri və s. çəkilən məsrəfləri istisna edir.  

---