Media maydonida axborot tarqatish madaniyati Tuzuvchi: Ochildiyeva Fotima

Media maydonida axborot tarqatish madaniyati

Tuzuvchi: Ochildiyeva Fotima

REJA:

MANIPULYATSIYASI USULLARI
MANIPULYATSIYASIDAN HIMOYALANISH USULLAR

Manipulyatsiya usullari:

• Manipulyatsiya — bu oʻz manfaati yoʻlida boshqalardan foydalanish, ularni boshqarish orqali ularga taʼsir koʻrsatish. Haddan oshiq manipulyatsiya — bu axloqiy tamoyillarni hurmat qilmaydigan, aldaydigan va boshqalarning zaifligi va ishonuvchanligidan foydalanadigan nayrangchilar, firibgarlar va yolgʻonchilarning hiylasidir. Eng kamida manipulyatsiya boshqalarning hisobidan nazorat oʻrnatish, foyda olish yoki imtiyozlarni qoʻlga kiritish uchun oʻtkaziladigan taʼsirdir

Manipulyatorlarning belgi-xususiyatlari

• Manipulyatsiya uchun motivatsiya oʻz-oʻziga xizmat qilish yoki boshqalarga yordam berish yoki foyda keltirish boʻlishi mumkin. Anti-ijtimoiy manipulyatsiya — bu „boshqalarning hisobidan oʻzining shaxsiy maqsadlari yoki manfaatlariga yetishish uchun foydalanish koʻnikmalarini ishlatishdir“, ijtimoiy xulq-atvor esa „boshqa shaxs yoki shaxslar guruhiga yordam berish yoki foyda keltirish uchun moʻljallangan ixtiyoriy harakat“
• Hissiy manipulyatsiyani oldindan aytib beruvchi omillarni tadqiq etish shuni koʻrsatadiki, hissiy manipulyatsiya ortidagi mexanizmlari jinsga qarab farqlanad

Manipulyatorlar odatda quyidagi zaifliklardan foydalanadilar:

Soddalik yoki G'urlik	Baʼzi odamlar ayyor, makkor, shafqatsiz boʻlishi mumkinligini qabul qilishi qiyin boʻlgan yoki ulardan foydalanganlarida buni, „tan olmaydigan“ odamlar
Ortiqcha rozilik berish	Boshqalarning aybsiz ekanligiga ishonishga va ularni oʻrniga oʻzini qoʻyib koʻrishga hayrixoh boʻlgan odamlar.
Oʻziga past baho berish	Oʻziga shubha bilan qarashdan, oʻziga boʻlgan ishonch va qatʼiyatning yetishmasligidan qiynaladigan va oʻz-oʻzini himoya qilishga juda oson oʻtadigan odamlar
Ortiqcha intellektualizatsiyalash	Manipulyatsiya qiladiganlarni oʻziga yarasha sabablari bor deb ishonuvchi va ularni tushunishga urinuvchi odamlar
Hissiy qaramlik	Boʻysunuvchanlik yoki tobelik shaxsiyatiga ega boʻlgan odamlar. Odam qanchalik koʻp hissiy jihatdan qaram boʻlsa, u shunchalik oson ekspluatatsiya va manipulyatsiya qilish mumkin
Ochkoʻzlik	Ochkoʻz va egri odamlarni osonlik bilan axloqsiz yoʻl tutishga koʻndirish mumkin

Manipulyatsiya va ruhiy kasalliklar

• Shaxsiyat chegarasi buzilishi oʻziga xos guruhlashga ega masalan, „chegara“ manipulyatsiyasi qasddan boʻlmagan va disfunktdional manipulyatsiya sifatida tavsiflanadi. Marsha M. Linehanning taʼkidlashicha, shaxsiyat chegarasi buzilishi boʻlgan odamlar koʻpincha manipulyatsiya qilishda asli manipulyativ boʻlmagan xatti-harakatlarni namoyon qiladilar. Linehanga koʻra, bular koʻpincha kuchli ogʻriqning oʻylanmay qilingan xatti-harakatidir va koʻpincha atayin qilinmagani uchun haqiqiy manipulyativ hisoblanmaydi . DSM-V da manipulyatsiya shaxsiyat chegarasi buzilishining belgilovchi xususiyat sifatida olib tashland

.MANIPULYATSIYASIDAN HIMOYALANISH YO'LLARI

• Mashhur “Forbes”nashrining yozishicha, media manipulyatsiyasi idrok va haqiqat o‘rtasidagi farqdan foydalanadi. OAV o`zoq davrlar davomida jamoatchilik uchun ishonchli axborot manbai bo‘lib kelgan. Bugungi kunda uni ishonchli qilgan barcha to‘siqlar bo`zildi. Shunga qaramay, eski tushunchalar saqlanib qolmoqda.
• Agar tasodifiy har qanday blogdagi media content bir nechta muharrirlar tomonidan tekshirilgan, tahrirlangan va ko‘rib chiqilgan “New York Times” maqolasi kabi ishonchli bo‘lsa, uni yoritish ikki baravar oson ishga aylanadi.

MANIPULYATSIYASIDAN HIMOYALANISH YO'LLAR

• Bu esa manipulyatorlar orasida kim o‘zarga o‘ynash yoki kimning ovozi balandroq chiqishiga bahslashish va onlayn olamda kim ko‘proq shov-shuv qila olishni ko‘rsatish imkonini beradi. Bilamizki, agar biz yetarlicha onlayn shovqin-suronni yarata olsak, odamlar tutun bor joyda olov bor deb o‘ylashadi va haqiqiy bo‘lmagan narsa haqiqatga aylanadi.Media manipulyator sifatida mazkur holatni anglash, uni o‘z foydasiga hal etish murakkab emas. Chunki uning ishi OAVdan manipulyatsiya instrumenti sifatida foydalanish ya’ni odamlarni o‘zlari qilmaydigan narsalarni qilishlari yoki o‘ylashlari uchun media orqali undash hamda ta’sir o‘tkazishdan iboratdir. Ular xuddi parda ortida qo‘g‘irchoqning iplarini tortib o‘ynatadigan aktyorlarga o‘xshaydilar. Bu holatda aktyor –manipulyator, iplar –OAV, qo‘g‘irchoq esa- auditoriyadir.

Manipulyattsiyasidan himoyalanish yo‘llari

• Amerikalik tadqiqotchi Deniel Boorstin o‘zining “Tasvir: Amerikadagi psevdo-hodisalar bo‘yicha qo‘llanma” kitobida shunday fikrlarni keltiradi: “Biz va hayot haqiqatlari o‘rtasida qandaydir qalinlik paydo bo‘lmoqda va u brogan sari murakkablashmoqda.”
• Chindan ham olimning davosida jon bor, chunki bu auditoriya yangilikni nima muhimligiga qarab emas, balki nimani xohlayotganiga qarab yaratilmoqda; informatsiya qabul qilish jarayoni shunchalik tezlashmoqdaki, axborotlar doimiy va muntazam ravishda to‘liq bo‘lmagan, tekshirilmagan boshqa narsa bo‘lish ehtimoli juda yuqorilab bormoqda

E'TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT