Мцгяддимя

Anar – 75  

 

35 

lar  vermişdir.  “1960-cı  ildə  bir  neçə  hekayəmi  “Azərbaycan” 

jur

nalına təqdim etdim. “Ürəyim ağrıyır” hekayəsini atama oxu-

muşdum. Çapa verməyi məsləhət bilmədi. “İztirabın vicdanı”nı 

isə  atam  bəyənmişdi,  amma  Ənvər  Məmmədxanlı  bu  hekayəni 

oxu

yub qəti surətdə pislədi. Hekayənin hifz olunmuş yeganə əl 

yaz

masının  son  səhifəsində  Ənvər  müəllimin  karandaşla  yazıl-

mış çox sərt rəyi durur: 

 

“At  peçə!  Böyük,  tarixi  bir  faciəni  məzmunsuz,  bayağı  bir 

təlxəyin qara qışqırığının hədəfi etmək olmaz!”. ...Ənvər müəlli-

min fikriylə o vaxt razılaşmışdım və hekayəni heç yerə təqdim 

et

məmişdi. İndi bu rəyi tam şəkildə qəbul edə bilmirəm... “İzti-

ra

bın  vicdanı”  hekayəsinin melodramatik  üslubunun,  bəzi  hind 

film

lərini  xatırladan  gurultulu  adının  bütün  naqisliyini  bu  gün 

daha ay

dın görürəm. Amma otuz il sonra həmin yazını bir cüm-

ləsini,  bir  sözünü  dəyişmədən  olduğu  kimi  oxuculara  təqdim 

edərkən xəcalət çəkmirəm... Nə deyim, bəlkə o dövrdə doğrudan 

da elə sobaya atılasıydı... Amma məlum olduğu kimi əlyazmala-

rı yanmır—bu həqiqət dahi əlyazmalarına da aiddir, mənim kimi 

ən adi, iddiasızlarına da...”(12,3). 

Bu sözlər müəllifin öz “sandıq yaradıcılığı”na olan təvazökar 

möv

qeyini əks etdirir. Əslində bu hekayələrlə tanış olduqda isə 

mü

əllifin  gənc  olmasına  baxmayaraq,  onun  parlaq  istedadının, 

ya

zı qabiliyyətinin, mövzu dərinliyinin yetkinliyinin şahidi olu-

ruq.  

“İztirabın vicdanı” hekayəsində gənc ədib 37-ci ilin ağır hadi-

sələrindən—repressiya  dövründən  bəhs  etmişdir.  “Bizdə  30-cu 

il

lərin repressiyalarından bəhs edən əsərlər elə də çox deyil; am-

ma “İztirabın vicdanı” hekayəsinin yazıldığı zaman (1958-ci il-

də!) yəqin ki, belə əsərlərin sayı tək-tük olardı. Özü də bu heka-

yə həmin illərin dəhşətli, amansız hadisələrinə münasibət bizim 

o  illərdə  yazılmış  başqa  əsərlərdəkindən  daha  kəskin  və  daha 

açıqdır” (32,7).  

Əsər repressiya dövründə bu rejimin cəza orqanlarında çalış-

mış və bu ağır hadisələrə dözməyərək istefa vermiş, sonda özü 

---