Мцгяддимя

---

 

 

 

 

 

 

AYTƏN QULİYEVA 

 

 

 

 

 

 

ANAR YARADICILIĞINDA 

MƏNƏVİ-ƏXLAQİ PROBLEMLƏR 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BAKI - 2013 

---

Aytən Quliyeva

 

 

2 

 

Kitab xalq yazıçısı Anarın 

75 illik yubileyinə ithaf olunur 

 

 

 

Nəşrə hazırlayan 

və 

ön söz müəllifi: 

 

SONA XƏYAL 

 

RƏYÇİLƏR: 

 

BABA BABAYEV 

filologiya üzrə fəlsəfə doktoru 

BİLAL HƏSƏNLİ 

pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru 

 

 

Aytən Əliəsgər qızı Quliyeva. Anar yaradıcılığında mənəvi-

əxlaqi problemlər. Bakı-“MBM”- 2013.  96 səh. 

 

Kitabda xalq yazıçısı Anarın yaradıcılığına ümumi nəzər yeti-

ril

miş, yazıçının hekayələrində insanın mənəvi-əxlaqi problem-

ləri işıqlandırılmışdır. Bu, müəllifin oxucularla ilk görüşüdür. 

 

© 

Aytən Quliyeva 

“MBM” 2013 

 

 

 

 

 

 

---

Anar – 75  

 

3 

 

 

 

 

 

ANAR YARADICILIĞINA BİR BAXIŞ 

 

Allah-

təala  hər  yazıçıya  vermədiyi  bir  sıra  mənəvi  nemətlər 

ve

rib  Anar müəllimə.  İstər  yazıçı  kimi,  istər  publisist, tənqidçi 

ki

mi,  istər  dramaturq,  ssenarist  kimi,  istərsə  də  bir  insan  kimi 

Al

lahın verdiyi bu nemətlərə şükranlıqla yanaşan Anar bu sahə-

lərdə özünü doğrultmağa çalışıb, çox sahədə uğur qazanıb. Am-

ma hər şeydən əvvəl Anar yazıçıdır. Anar yaradıcılığını tədqiq 

edən  hər  bir  tədqiqatçı  birinci  növbədə  onun  nəsrinə  müraciət 

edir.   

Dünya şöhrətli yazıçımız Anar haqqında yüzlərlə məqalə nəşr 

olun

muşdur ki, bu yazılarda onun nəsri, dramaturgiyası, kino ya-

ra

dıcılığı, elmi-tənqidi əsərləri, hətta şeirləri tədqiqat obyekti ki-

mi götürülmüş və geniş şəkildə oxuculara çatdırılmışdır. Son il-

lər  yazıçının  yaradıcılığını  əhatə  edən  xeyli kitab yazılmışdır. 

Sa

bir  Bəşirovun  “Anar”,  Sərvaz  Hüseynoğlunun  “Pəncərədən 

daş gəlir”, Nizami Cəfərovun “Anar”, Natavan Faiqin “Besedı s 

pisatelem”, 

Gülxani  Pənahın  “Anar  və  folklor”,  Əsəd  Cahan-

girin  “Ağ  saç,  qara  saç”,  Bəsti  Əlibəylinin  “Onuncu  portret”, 

Rahid Uluselin “Qlobal dü

şüncə məkanında Azərbaycan ədəbiy-

ya

tı Anar yaradıcılığı ilə”, Nurlana Əliyevanın “Anar  - şəxsiy-

yət  və  sənətkar”,  Ayşe  Atayın  “Beşkatlı  evin  altıncı  katındakı 

adam” və s. əsərlərdə yazıçının demək olar ki, bütün yaradıcılığı 

işıqlandırılmışdır.  

B

ir sıra universitetlərin filoloji fakültələrində onlarla disserta-

siya, 

diplom işi müdafiə edilmişdir ki, bunlar da görkəmli yazı-

çının  yaradıcılığının  araşdırılıb  tədqiq  edilməsinə,  oxuculara 

---

Aytən Quliyeva

 

 

4 

təqdim  olunmasına  xidmət  edir.  Aytən  Əliəsgər  qızı  Quliyeva-

nın  magistr  dissertasiyası  əsasında  çapa  hazırladığımız  bu  mo-

noqrafiyada da Anar yara

dıcılığına ciddi bir baxış  diqqəti  cəlb 

edir.  

G

ənc  tədqiqatçı  Aytən  Quliyeva  xalq  yazıçısı  Anarın  həyat 

yo

luna kiçik bir ekskursiya edərək, onun ziyalı bir ailədə doğu-

lub boya-

başa çatdığını və iki böyük şairin övladı olduğunu xü-

su

si vurğulamış və onun ziyalı sənətkar kimi yetişdiyini, öz də-

yərli  əsərlərilə  xalqına  böyük  töhfələr  verdiyini  diqqətə  çatdır-

mışdır.  Anar  yaradıcılığına  ümumi  nəzər  salan tədqiqatçı  onun 

bir 

çox əsərlərindən söz açmış, daha sonra tədqiqatın əsas istiqa-

məti olan hekayələrindən geniş bəhs etmişdir. Aytən Quliyeva-

nın magistr işinə rəy verən filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Baba 

Babayev 

Aytənin tədqiqat işini bəyəndiyini qeyd edir və yazır: 

“Ma

gistrlik dissertasiyasında görkəmli yazıçı, müasir Azərbay-

can 

ədəbiyyatının önündə gedən Anarın hekayə yaradıcılığı təd-

qiqat obyektin

ə  çevrilmişdir.  Tədqiqatda  sənətkarın  hekayələri 

mövzu, id

eya, bədii sənətkarlıq  baxımından geniş araşdırılmış-

dır. A.Quliyevanın tədqiqat işi giriş, iki fəsil, nəticə və istifadə 

olun

muş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. Girişdə problemin ak-

tu

allığı,  tədqiqatın  qarşısına  qoyulan  məqsəd  və  vəzifələr  şərh 

edil

miş, onun elmi yeniliyi müəyyənləşdirilmişdir. Birinci fəsil-

d

ə Anarın həyat və yaradıcılığı araşdırılmış, mənsub olduğu şeir, 

s

ənət ocağı barədə məlumat verilmiş, ədibin ilk hekayələri təhlil 

süzg

əcindən keçirilmişdir.  Yazıçı  üslubunun püxtələşməsində 

mühüm yer tutan ilk 

əsərlərinin ideya-bədii xüsusiyyətləri hərtə-

r

əfli tədqiq olunmuş,  bu  hekayələr barədə  ədəbiyyatşünas  və 

t

ənqidçilərin fikirlərinə  münasibət  bildirilmişdir.  İkinci  fəsildə 

Ana

rın  yaradıcılığının  kamil  dövrlərində  yazdığı  hekayələrin 

mövzu dai

rəsi,  ideya  istiqaməti,  mənəvi-əxlaqi    problematikası 

bədii sənətkarlıq xüsusiyyətləri araşdırılmış, ədibin fərdi yaradı-

---

Anar – 75  

 

5 

cılıq üslubu barədə dəyərli elmi mülahizələr söylənilmişdir. Dis-

sertasiy

anın nəticə hissəsi tədqiqatın məzmununu, magistrin gəl-

diyi q

ənaətləri əks etdirir”. 

Pedagogika üzr

ə fəlsəfə doktoru Bilal Həsənlinin magistr işi-

n

ə verdiyi rəy də qənaətbəxşdir. Gənc tədqiqatçının əməyini qiy-

m

ətləndirən müəllif onun Anar yaradıcılığından bəhs edən tədqi-

qat işinin maraq doğurduğunu qeyd edərək fikrini belə əsaslan-

dırır: “Anar müasir Azərbaycan nəsrinin inkişafında böyük rolu 

olan sənətkarlardandır. O, ən yeni dövr ədəbiyyatımızın, ədəbi-

b

ədii fikrimizin aparıcı nümayəndələrindən biri olmaqla, yüksək 

ideya-b

ədii dəyərə malik roman, povest, hekayələrin müəllifi ki-

mi  şöhrət  tapmışdır.  Bu  baxımdan  magistr A.Quliyevanın  çağ-

daş  ədəbiyyatımızın tanınmış nümayəndəsi Anarın hekayələri-

nin tədqiqinə həsr olunmuş tədqiqatı maraq doğurur. İş giriş, iki 

fəsil, nəticə və istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından  ibarət-

dir. 

Girişdə  mövzunun  aktuallığı,  əhəmiyyəti  əsaslandırılmış, 

işin strukturu açıqlanmışdır. Magistrlik dissertasiyasında Anarın 

lirik heka

yələrinin ideya-mövzu istiqamətləri geniş araşdırılmış, 

ədibin ictimai motivli, mənəvi-əxlaqi problemlərə həsr olunmuş 

heka

yələri mövzu, ideya-bədii məzmun baxımından təhlil olun-

muşdur. Ədibin yaradıcılığında mühüm yer tutan hekayələrinin 

bədii məziyyətləri ətraflı araşdırılmışdır. Anar nəsrinin bədii sə-

nətkarlıq xüsusiyyətlərindən bəhs edən fəsildə yazıçının üslubu-

nun özünəməxsusluğunu şərtləndirən xüsusiyyətlər

 

konkret nü-

mu

nələr

 

əsasında tədqiq edilmişdir”. 

Anar yaradıcılığından danışan bu əsəri oxuyanda hiss edirsən 

ki,  müəllif  bu  mövzunu  elə-belə,  təsadüfi  seçməmişdir.  Tədqi-

qatçı Anar yaradıcılığına sevgi ilə yanaşmış, yazıçının yaradıcı-

lığını tamam oxuyub öyrənmişdir. Əsərdə müxtəlif tədqiqatçıla-

rın, alimlərin əsərlərinə müraciət edən gənc tədqiqatçının öz fi-

kir

ləri daha maraqlıdır. Bəzən anlaşılmazlığa yol verilsə də, ya-

---

Aytən Quliyeva

 

 

6 

şına görə, Anar yaradıcılığının incə məqamlarını başa düşmək, 

əsərlərdəki xırda detalların mahiyyətinə varmaq baxımından Ay-

tənin fikirləri qənaətbəxşdir.  

Mən  Aytəni  hələ  Bakı  Dövlət  Universitetinin  filologiya fa-

kül

təsinin tələbəsi olarkən tanımışam. O zaman onun xalq şairi 

Qabilin 

yaradıcılığından yazdığı bakalavr işi də maraqlı və də-

yərli diplom işlərindən biri idi. Bakalavr pilləsində poeziyamıza, 

ma

gistr pilləsində nəsrimizə müraciət etməsi Aytənin bütövlük-

də ədəbiyyata olan marağını göstərir. Ümüd edirik ki, gələcəkdə 

gənc tədqiqatçı ədəbiyyatımızın digər sahələrinə də baş vuracaq 

və gözəl ədəbiyyatşünas kimi yetişəcəkdir. Aytən qızımıza gələ-

cək tədqiqat işlərində uğurlar arzulayırıq. 

Bu il xalq ya

çısı Anarın 75 illik yubileyidir. Bizə elə gəlir ki, 

Ay

tən Quliyevanın bu kitabı görkəmli yazıçımızın yubileyinə la-

yiqli 

hədiyyə olacaqdır.