Mavzu: Kislorod transport tizimi va chidamlilik Jizzax Davlat Pedagogika Universiteti

Lekin, sportchilarda, xuddi mashq qilmagan odamlarnikiday, maksimal aerob ish paytida nafas hajmi (nafas chuqurligi) O‘HH ning 50—55% ga yetadi. Shuning uchun, O‘HH kichkina bo‘lgan sportchilarda o‘pka ventilatsiyasi katta bo‘lmaydi. Kislorod qabuli 4 l/min va undan ortiq bo‘lgan sportchilar uchun O‘HH 4,5 l dan kam bo‘lmasligi kerak. Eng yuqori O‘HH eshkak eshuvchilarda ro‘yxatga olingan — 9 l. O‘pka ventilatsiyasi. Kislorod iste’moli tezligi katta bo‘lganligi tufayli, chidamlilikka qaratilgan mashqlarni bajarishning barcha davrida o‘pka ventilatsiyasi faqat yuqori bo‘ladi. Masalan, 10 000 metrga yugurishdagi kabi tezlik va davomiylikda (30 daqiqa), tredbanda yugurish paytida yuguruvchi stayerlarning o‘pka ventilatsiyasi

• Lekin, sportchilarda, xuddi mashq qilmagan odamlarnikiday, maksimal aerob ish paytida nafas hajmi (nafas chuqurligi) O‘HH ning 50—55% ga yetadi. Shuning uchun, O‘HH kichkina bo‘lgan sportchilarda o‘pka ventilatsiyasi katta bo‘lmaydi. Kislorod qabuli 4 l/min va undan ortiq bo‘lgan sportchilar uchun O‘HH 4,5 l dan kam bo‘lmasligi kerak. Eng yuqori O‘HH eshkak eshuvchilarda ro‘yxatga olingan — 9 l. O‘pka ventilatsiyasi. Kislorod iste’moli tezligi katta bo‘lganligi tufayli, chidamlilikka qaratilgan mashqlarni bajarishning barcha davrida o‘pka ventilatsiyasi faqat yuqori bo‘ladi. Masalan, 10 000 metrga yugurishdagi kabi tezlik va davomiylikda (30 daqiqa), tredbanda yugurish paytida yuguruvchi stayerlarning o‘pka ventilatsiyasi
• 120—145 l/min atrofida bo‘ladi Bunday o‘pka ventilatsiyasi mashq qilmaganlarda chegaraviy hisoblanadi va juda qisqa vaqt ushlab turilishi mumkin.

Ma’lumki, maksimal aerob yuklama paytida ham, ishchi o‘pka ventilatsiyasi nafas apparatining chegaraviy imkoniyatlaridan past bo‘ladi va u, maksimal ixtiyoriy ventilatsiya (MIV) kattaligi bilan o‘lchanadi. Lekin, MIV qisqa vaqt ichida aniqlanadi (odatda, 12 soniya), sportchi esa, chidamlilikka qaratilgan mashqlarni bajarishi paytida, o‘pkaning ishchi ventilatsiyasini juda yuqori darajada bir necha daqiqalar yoki soatlar davomida ushlab turishi zarur. Mashq qilmagan yosh erkaklarda MKI o‘rtacha 120 l/min bo‘ladi, mashqni yaxshi bajargan sportchilarda esa, bu ko‘rsatkichlar yuqori bo‘ladi. Ayniqsa, nafas apparatining chidamlilik ko‘rsatkichlaridagi farq katta bo‘ladi.

• Ma’lumki, maksimal aerob yuklama paytida ham, ishchi o‘pka ventilatsiyasi nafas apparatining chegaraviy imkoniyatlaridan past bo‘ladi va u, maksimal ixtiyoriy ventilatsiya (MIV) kattaligi bilan o‘lchanadi. Lekin, MIV qisqa vaqt ichida aniqlanadi (odatda, 12 soniya), sportchi esa, chidamlilikka qaratilgan mashqlarni bajarishi paytida, o‘pkaning ishchi ventilatsiyasini juda yuqori darajada bir necha daqiqalar yoki soatlar davomida ushlab turishi zarur. Mashq qilmagan yosh erkaklarda MKI o‘rtacha 120 l/min bo‘ladi, mashqni yaxshi bajargan sportchilarda esa, bu ko‘rsatkichlar yuqori bo‘ladi. Ayniqsa, nafas apparatining chidamlilik ko‘rsatkichlaridagi farq katta bo‘ladi.