Mavzu: Kasb tanlashda ota onaning o'rni Reja: Kasb tanlashdagi asosiy jihatlar Kasb tanlashda ota onalarning tutgan o‘rni

Birinchi guruh – tanlab, tegishli qarorga kelgan o‘quvchilar;

Ikkinchi guruh – u yoki bu kasb-hunarga qiziqish bildirib, tanlashga tayyor turgan o‘quvchilar;

Uchinchi guruh – Tanlashda faollik ko‘rsatgan, ammo kasb-hunarga qiziqish bildirmagan o‘quvchilar;

To‘rtinchi guruh – Kasb-hunar tanlashga motivatsiyasi bo‘lmagan o‘quvchilar.
Yuqorida keltirilgan taqsimotga asoslanib, kasb-hunar tizimini rivojlantirish va takomillashtirish jarayoniga yondashuv sifatida ta’sir etuvchi omillardan biri, bu o‘sib kelayotgan avlodni, aniqrog‘i, o‘quvchi yoshlarni, o‘z o‘zini anglash va qaysi bir kasb-hunarga qiziqishini aniqlashda, va keyinchalik tizim rivojlanishi va kasb-hunarga yo‘naltirish jarayonini samaradorligini oshirish maqsadida, fundamental asos sifatida, avvalam bor, o‘quvchi yoshlarda kasbiy faoliyat, unga bo‘lgan motivatsiya, ya’ni qiziqishlarini, ularda individual yetuk shaxs shakllanishi xamda kelajakda egallaydigan kasbiga yoshligidanoq intilib shu, o‘zi ongli ravishda qabul qilgan qarori, tanlagan kasbi yo‘lida to‘g‘ri ketishi uchun ularda shunga yetarli darajada psixologik tayyorgarlikni shakllantirish lozim. Mazkur soxaga tegishli mutaxassislarni jalb qilib, maxsus metodlar asosida ish yuritib, ularni to‘g‘ri, yoshlarni qiziqishlari, imkoniyatlarini xisobga olgan xolda ish yuritishlari va shu bilan birga o‘quvchilarni kasbga yo‘naltirishlari zarur.
Umumiy o‘rta ta’lim maktabi o‘quvchilarini kasb-hunarga yo‘naltirishning mazmuni, omillari hamda tamoyillari ularni o‘quv-tarbiya tizimidagi barcha yo‘nalishlari bilan chambarchas uyg‘unlashtirilgan va uzviy bog‘langan bo‘lishi lozim.
O‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirish mehnatning integral jarayonidan iborat bo‘lib, bunda ularga fan asoslarini o‘rgatish jarayonida mehnatsevarlikni tarbiyalash va politexnik ta’lim berish asosida mehnat ta’limi va tarbiyasini, tajriba orttirish bilan bog‘liq ijodiy va ijtimoiy foydali ishlab chiqarish mehnatini amalga oshirish tushuniladi. Ushbu jarayonlarda kasb-hunarga yo‘naltirish bilan mehnat tayyorgarligi orasidagi bog‘liqlik umumiy tarzda dialektik xarakterga ega bo‘lib, ular orasidagi yangi iqtisodiy munosabatlarni ifodalaydi va tarkibiy qismlarga xos huquqiy munosabatlarni ifodalaydi shu bilan birga uning tarkibiy qismlarga xos huquqiy asoslarini aks ettiradi.
O‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirish o‘qituvchi rahbarligida o‘quvchilar tomonidan bajariladigan aqliy va jismoniy harakat jarayonlaridan iborat bo‘lib, buning natijasida ular mehnat predmetlari, vosita va jarayonlari haqidagi bilimlarini hamda ma’lum sohadagi ishlab chiqarish mehnati va kasbga yo‘naltirish amaliy ko‘nikma va malakalarini egallaydilar, ongli ravishda kasb tanlashga hamda jamiyat va shaxs farovonligi yo‘lida mehnat faoliyatiga tezda qo‘shilishlariga imkon beruvchi shaxsiy sifatlari hamda tafakkurlarini rivojlantiradilar.Buning uchun yosh avlodga kasb-hunarlar bo‘yicha maslahat berib borish lozim.
Kasblar bo‘yicha maslahat — yoshlarga kasb tanlashda yordam berish maqsadida mutaxassislar (psixologlar, vrachlar, pedagoglar va boshkalar) ning maslahatlari va tavsiyalaridir. Bizning mamlakatimizda shaxarlarda va qishlok rayonlarida kasblar buiicha konsultatsiya, yani kasbga iunalgirish markazlari tashkil etilgan, korxonalarda, o‘quv yurtlarida, maktablararo texnik markazlarda va maktablarda kasblar bo‘yicha konsultatsiya punktlari, kasbga yo‘naltirish xonalari tashkil etilgan.
Kasb-hunar bo‘yicha maslahat o‘quvchi yoshlarni har tomonlama o‘rganish asosida undagi qiziqishlar, mayllar, qobiliyatlar hamda shaxsdagi kasb jihatidan muhim bo‘lgan ayrim sifatlarni aniklab o‘rganishga qaratilgandir. Bunday maslahatlardan maqsad faoliyatning qanday sohasida siz muvaffaqiyatli ishlashingiz mumkinligini, ya’ni siz qaysi sohada jamiyat uchun maksimal foyda keltirishingiz mumkinligini hamda o‘z mehnatingizdan mumkin qadar ko‘proq qoniqish hosil qilishingizni oldindan belgilab berishdan iborat.
Aytaylik, shaxsni o‘rganish vaqtida olingan ma’lumotlar asosida konsultant sizga boshqa bir kasbni tanlashni tavsiya etadi. U bilan birga siz yangi kasbga domr plan to‘g‘risida o‘ylab ko‘rasiz. Bo‘lg‘usi kasbingizning bo‘lajak boskichlarini belgilab olasiz. Mabodo, sizning kasbiy rejalaringiz boshqa kishilarning, masalan, ota-onangizning istaklari bilan mos kelmay qolsa, u holda maslahatchi bu muammoni ham hal qilishga urinib ko‘radi.
Yuqorida sanab o‘tilgan kasblar bo‘yicha konsultatsiyaning tiplari birbiri bilan o‘zaro mahkam bog‘liqdir. Bunda eng muhimi-har qanday kasb-hunar maslahati sizga o‘z individual xususiyatlaringizni yaxshirok bilib olishda, o‘z oldingizga ko‘ygan maksadga erishish uchun qanday fazilatlarni rivojlantirib va o‘rnini to‘ldirib borish zarurligini aniqlab olishda yordam beradi.
Agar siz kasblar bo‘yicha maslahat olishni istasangiz, bunga siz oldindan tayyorgarlik ko‘rib borishingiz kerak: o‘zingizni qiziqtirgan savollarni o‘ylab ko‘rishingiz kerak, kasb tanlash bo‘yicha o‘qituvchilaringiz bergan maslahatlarga
ham quloq solib mulohaza qilib ko‘rishingiz zarur; bu masalaning psixologik tomoni ham nihoyatda muhim ahamiyatga ega siz har bir maslahatga diqqat-e’tibor bilan qarashingiz va bundan to‘g‘ri, puxta xulosalar chiqarib olmog‘ingiz kerak.